Արագություն

Արագություն
Ընդհանուր սիմվոլներ	${\vec {v}}={\frac {\mathrm {d} {\vec {r}}}{\mathrm {d} t}}$
ՍԻ համակարգ	մ/վ
ՍԳՎ համակարգ	սմ/վ
Չափում LT−1

Արագություն (սովորաբար նշանակվում է ${\vec {v}}$, անգլ.՝ velocity-ից կամ ֆր.՝ vitesse), նյութական կետի շարժման հիմնական կինեմատիկական բնութագրիչներից մեկը։ Սահմանվում է որպես շառավիղ-վեկտորի ածանցյալն ըստ ժամանակի՝

${\vec {v}}={\mathrm {d} {\vec {r}} \over \mathrm {d} t}$,

որտեղ ${\vec {r}}$֊ը կետի շառավիղ֊վեկտորն է։

Արագությունը վեկտոր է, որի ուղղությունը համընկնում է հետագծի համապատասխան կետին տարած շոշափողի ուղղությանը։ Եթե նյութական կետը շարժվում է հավասարաչափ, ապա արագության մեծությունը թվապես հավասար Է անցած ճանապարհի (S) և այդ ճանապարհն անցնելու ժամանակամիջոցի (t) հարաբերությանը՝

$v={\frac {s}{t}}$։

Միջին արագություն

Անհավասարաչափ շարժումը բնութագրելու համար կիրառվում է միջին արագության (V_միջ) գաղափարը։ Այդ արագությունը որոշելու համար շարժման տևողությունը բաժանում են այնպիսի Δt փոքր ժամանակամիջոցների, որոնցից յուրաքանչյուրի ընթացքում շարժումը կարելի Է ընդունել հավասարաչափ

${V}_{av}={\frac {\Delta S}{\Delta t}}$։

Եթե Δt ժամանակամիջոցը անվերջ փոքրացվի, ապա միջին արագությունը կձգտի ինչ-որ սահմանի, որն անվանում են կետի արագություն ժամանակի տվյալ պահին (ակնթարթային արագություն)՝

$V=\lim _{\Delta t\to 0}{\frac {\Delta S}{\Delta t}}={\frac {dS}{dt}}$։

Արագության պրոյեկցիաները դեկարտյան ուղղանկյուն կոորդինատական համակարգի առանցքների վրա հավասար են կոորդինատների առաջին կարգի ածանցյալներին ըստ ժամանակի՝

${V}_{x}={\frac {dx}{dt}}=x,V_{y}={\frac {dy}{dt}}=y,{V}_{z}={\frac {dz}{dt}}=z$,

իսկ բացարձակ մեծությունը՝

$V={\sqrt {{V}_{x}^{2}+{V}_{y}^{2}+{V}_{z}^{2}}}$

Պտտական շարժման դեպքում մտցվում է անկյունային արագության գաղափարը՝ $\phi$ պտտման անկյան առաջին կարգի ածանցյալը ըստ ժամանակի՝

$\omega ={\frac {d\phi }{dt}}=\phi$։

Բոլոր այս արագությունները ընդհանրացված արագության մասնավոր դեպքեր են։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 1, էջ 683)։