Լասլո Շոյոմ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Լասլո Շոյոմ
 
Կուսակցություն՝ Հունգարիայի ժողովրդավարական ֆորում և անկախ քաղաքական գործիչ
Կրթություն՝ Széchenyi István High School? (1960) և Պեչի համալսարան (1965)
Գիտական աստիճան՝ դոկտորի աստիճան[1] (1969), իրավաբանական գիտությունների թեկնածու[1] (1975) և իրավաբանական գիտությունների դոկտոր[1] (1981)
Մասնագիտություն՝ քաղաքական գործիչ, գրադարանավար, իրավաբան և համալսարանի դասախոս
Ծննդյան օր հունվարի 3, 1942(1942-01-03)[2][3][4]
Ծննդավայր Պեչ, Հունգարիայի Թագավորություն
Վախճանի օր հոկտեմբերի 8, 2023(2023-10-08)[5] (81 տարեկան)
Վախճանի վայր Բուդապեշտ, Հունգարիա[6]
Թաղված Ֆիումեի փողոցի գերեզմանոց[7]
Քաղաքացիություն  Հունգարիա
Ամուսին Erzsébet Nagy?[8]
 
Պարգևներ

Լասլո Շոյոմ (հունգ.՝ Sólyom László, հունվարի 3, 1942(1942-01-03)[2][3][4], Պեչ, Հունգարիայի Թագավորություն - հոկտեմբերի 8, 2023(2023-10-08)[5], Բուդապեշտ, Հունգարիա[6]), Հունգարիայի նախագահը 2005 թվականի հունիսի 7-ից մինչև 2010 թվականի օգոստոսի 5-ը, իրավաբան, սահմանադրական իրավունքի մասնագետ։ Հունգարիայի գիտությունների ակադեմիայի թղթակից անդամ (2001 թվականից)։ Ակտիվորեն մասնակցել է իրավապաշտպան և բնապահպանական կազմակերպությունների գործունեությանը։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծնվել է 1942 թվականի հունվարի 3-ին Պեչե քաղաքում[10][11]։ 1965 թվականին ավարտել է Պեչայի համալսարանի քաղաքական և իրավաբանական գիտությունների ֆակուլտետը[10][11][12]։ Այդ ժամանակ էլ նա ստացել է գրադարանավարի որակավորում[10]։ Զբաղվել է գիտական և դասախոսական աշխատանքով Յենում և Բուդապեշտում, 1969 թվականին ստացել է դոկտորի աստիճան[10]։ 1982 թվականին սկսել է դասավանդել Բուդապեշտի համալսարանի իրավունքի ֆակուլտետում[12]։

1980-ականների սկզբից ակտիվորեն մասնակցել է իրավապաշտպան և բնապահպանական կազմակերպությունների աշխատանքին[10]։ 1987 թվականին եղել է Հունգարական ժողովրդավարական ֆորումի հիմնադիրներից մեկը, որը հետագայում դարձել է երկրի խոշոր քաղաքական ուժերից մեկը[10][11]։ 1989 թվականին Հունգարիայի խորհրդարանը նրան ընտրել է Սահմանադրական դատարանի անդամ[10]։ 1990-ից 1998 թվականներին եղել է Սահմանադրական դատարանի նախագահ[10][11]։ 1993-ից մինչև 1996 թվականը գլխավորել է նաև Եվրոպական սահմանադրական դատարանների խորհրդաժողովը[12]։

1996 թվականից դասավանդել է Պետեր Պազմանի կաթոլիկ համալսարանում, 1999 թվականին հրավիրվել է դասավանդելու Քյոլնի համալսարանում[12]։ 2000 թվականին դարձել է խորհրդատու Nagy and Trocsanyi իրավաբանական ընկերությունում[12]։ 2001 թվականին ընտրվել է Հունգարիայի գիտությունների ակադեմիայի թղթակից անդամ[10][11]։ Դասախոսության հետ միաժամանակ ակտիվ հասարակական գործունեություն է ծավալել շրջակա միջավայրի պահպանության բնագավառում։ 2000 թվականի սկզբին գլխավորել է Թիսա և Դունայ ցիանիդների գետերը ռումինական ձեռնարկություններից թափելու հետաքննության հանձնաժողովը, որը հանգեցրել է Հունգարիայում ձկան զգալի քանակի վերացմանը[13][14]։ Միևնույն ժամանակ եղել է Vedegylet բնապահպանական կազմակերպության նախագահության անդամ, որի կազմում ընդգրկված էին մի շարք գրողներ, արվեստի գործիչներ և «Կանաչների» ակտիվիստներ[15][16]։ 2002 թվականին հաղորդվել էր հունգարական հատուկ ծառայությունների արխիվների բացման հարցերով զբաղվող հանձնաժողովին նրա մասնակցության մասին[17]։

2005 թվականի հունիսի 7-ին Հունգարիայի խորհրդարանն ընտրեց Շոյոմին, որը հանդես էր գալիս որպես ընդդիմության թեկնածու, երկրի նախագահ[10][11]։ Նա մի քանի ձայների առավելությամբ հաղթանակ է տարել սոցիալիստ թեկնածու, խորհրդարանի նախագահ Կատալին Սիլի նկատմամբ[11]։

2006 թվականի սեպտեմբեր-հոկտեմբեր ամիսներին տեղի ունեցած անկարգությունների ընթացքում, որոնք սկսվել էին վարչապետ Ֆերենց Դյուրչանի ելույթի հրապարակումից հետո, որը վկայում էր նախընտրական արշավի ժամանակ նրա ճշմարտությունը թաքցնելու մասին, Շոյոմը հանդես եկավ վարչապետի քննադատությամբ և պաշտպանեց նրա պաշտոնաթողության պահանջները[18][19][20]։ Սակայն, չնայած նախագահի կոչերին, Դյուրչանը հրաժարվել է լքել իր պաշտոնը[21][22]։

Հաջորդ տարիներին քանիցս իրեն թույլ է տվել Դյուրչանի քաղաքական և տնտեսական գործունեության քննադատությունը և Հունգարիայի վարչապետի գլխավորած սոցիալիստական կուսակցությունը[23][24][25]։ Նախագահը հրաժարվել է ստորագրել օրենքը՝ պատճառաբանելով բարեփոխումների նախագծի հանրային աջակցության բացակայությամբ և այն հանգամանքով, որ բարեփոխումը չի երաշխավորել հավասար բժշկական ապահովում Հունգարիայի բոլոր քաղաքացիների համար։ 2008 թվականի մարտին երկրում տեղի է ունեցել Շոյոմի նախաձեռնած առողջապահության բարեփոխման հանրաքվեն, որի արդյունքում քվեարկածների մեծամասնությունը դեմ է արտահայտվել դրա անցկացմանը այն ձևով, ինչպես այն առաջարկվել էր սոցիալիստների կողմից[26][27][28]։

Այն բանից հետո, երբ 2009 թվականի մարտին Դյուրչանը հայտարարեց վարչապետի պաշտոնը լքելու իր մտադրության մասին, քանի որ Հունգարիայի խորհրդարանը չաջակցեց տնտեսական ճգնաժամից երկիրը դուրս բերելու նրա նախագծին, Շոյոմը կոչ արեց արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններ անցկացնել[29][30]։ Սակայն խորհրդարանը սահմանափակվել է կառավարության փոփոխությամբ, և 2009 թվականի ապրիլին Շոյոմը հաստատել Է նախարարների նոր կաբինետը՝ Գորդոն Բայնայի գլխավորությամբ, որը Դյուրչանի կառավարությունում աշխատել է Ազգային զարգացման և էկոնոմիկայի նախարար[31][32][33][34]։

Զբաղեցնելով նախագահի պաշտոնը՝ շարունակում էր զգալի ուշադրություն դարձնել շրջակա միջավայրի և էկոպոլիտիկայի հարցերին։ 2007 թվականի նոյեմբերին Հունգարիայի նախագահը հանդես եկավ ՄԱԿ-ին առընթեր շրջակա միջավայրի պահպանության միջազգային կազմակերպության ստեղծման նախաձեռնությամբ[35][36][37]։ 2008 թվականի մայիսին մատնանշել էր էկոսոցիալական գլոբալիզացիայի և շրջակա միջավայրի պահպանության գործում համաշխարհային ջանքերի միավորման անհրաժեշտությունը, որն առաջացել էր ամբողջ աշխարհում նկատվող կլիմայական փոփոխություններով[38]։

Ակտիվորեն հանդես է եկել ռումինական հունգարացիներին ինքնավարություն տրամադրելու օգտին և այդ հարցը բազմիցս բարձրացրել է Ռումինիայի նախագահ Տրայան Բեսեսկուի հետ հանդիպումների ժամանակ[39], սակայն 2009 թվականի փետրվարին Բեսեսկուն հայտարարել էր, որ քանի դեռ Ռումինիան ինքնիշխան և միասնական պետություն է, հունգարական ինքնավարությունը չի ստեղծվել[40]։ 2009 թվականի մարտին Շոյոմը հայտարարել էր ռումինացի հունգարացիներին այցելելու մտադրության մասին, սակայն Ռումինիայի իշխանությունները Հունգարիայի նախագահի ինքնաթիռին վայրէջքի թույլտվություն չէին տվել, այնպես որ Շոյոմը ստիպված էր ավտոմեքենայով հասնել։ Այս միջադեպը հանգեցրել է Ռումինիայի և Հունգարիայի միջև հարաբերությունների սառեցմանը[41][42][43]։

2009 թվականի օգոստոսին նմանատիպ պատմություն տեղի ունեցավ, երբ Շոյոմը փորձեց մասնավոր այցով այցելել Սլովակիայի Կոմառնո քաղաք, որի զգալի մասը հունգարացիներն են։ Սլովակիայի վարչապետ Ռոբերտ Ֆիցոն Շոյոմի այցը որակել Է սադրանք, իսկ Հունգարիայի նախագահին՝ անցանկալի հյուր[44][45]։ Արդյունքում Շոյոմը ստիպված է եղել շրջադարձ կատարել սլովակ-հունգարական սահմանին, ինչը Հունգարիայի վարչակազմը որակել է որպես աննախադեպ իրադարձություն եվրոպական ազատ տեղաշարժի պայմաններում[46][47][48]։

2010 թվականի հունիսի 29-ին Հունգարիայի խորհրդարանում տեղի ունեցան երկրի նոր նախագահի ընտրություններ։ Շոյոման առաջարկել է երկրորդ ժամկետով վերընտրել միայն Քաղաքականությունը կարող է այլ լինել կուսակցության պատգամավորական խումբը, սակայն նրանց չի բավականացրել նրա թեկնածությունն առաջադրելու համար ձայները, ուստի նախագահ է ընտրվել ավելի վաղ խորհրդարանի նախագահի պաշտոնը զբաղեցնող Պալ Շմիտը։ Լասլո Շոյոմի՝ որպես պետության ղեկավարի լիազորությունները լրացել են 2010 թվականի օգոստոսի 5-ին, որից հետո Շմիտտը ստանձնել Է Հունգարիայի նախագահի պաշտոնը[49][50][51][52]։

Տիրապետել է անգլերեն, գերմաներեն և ֆրանսերեն լեզուներին։

Շոյոմը ամուսնացած էր, ունի երկու չափահաս երեխա և ինը թոռ[10][11]։

Մրցանակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 Elhunyt Sólyom László, az Alkotmánybíróság volt elnöke (հունգ.) — Alkotmánybíróság, 2023.
  2. ↑ 2,0 2,1 Encyclopædia Britannica
  3. ↑ 3,0 3,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
  4. ↑ 4,0 4,1 Munzinger Personen (գերմ.)
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Elhunyt Sólyom László | hvg.hu — 2023.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Risen C. Laszlo Solyom, a Transitional President of Hungary, Dies at 81 — The New York Times, 2023.
  7. ↑ Kiderült, mikor temetik Sólyom Lászlót (հունգ.) — 1998.
  8. ↑ PIM authority — 2023.
  9. ↑ الجريدة الرسمية للجمهورية الجزائرية — 2007. — Iss. 37. — P. 9.
  10. ↑ 10,00 10,01 10,02 10,03 10,04 10,05 10,06 10,07 10,08 10,09 10,10 President Laszlo Solyom. — The Office of the President of the Republic of Hungary. — Версия от 13.02.2008
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 11,5 11,6 11,7 Президентом Венгрии стал кандидат от оппозиции Ласло Шойом. — NEWSru.com, 07.06.2005
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 Ako G. Washio. Laszlo Solyom. — Budapest Business Journal, 22.05.2000
  13. ↑ Hungarian cyanide spill — head of legal team appointed. — MTI, 17.02.2000
  14. ↑ Hungary to sue mining firm over cyanide spill: lawyer. — Agence France-Presse, 19.02.2000
  15. ↑ Hungarian environmentalists mark Earth Day with chains. — The Associated Press, 22.04.2000
  16. ↑ Hungarian Greens propose ombudsman represent future generations. — MTI, 03.05.2000
  17. ↑ Hungarian ex-premier says no need for privatization. — Hungarian Radio, 21.07.2002
  18. ↑ Президент Венгрии раскритиковал премьера. — Взгляд, деловая газета, 01.10.2006
  19. ↑ Георгий Степанов. Беспорядки в Венгрии: бунт или революция. — Известия, 19.09.2006
  20. ↑ Василий Сергеев. Премьер Венгрии недалеко ушел от танка. — Газета. Ru, 19.09.2006
  21. ↑ Sam Knight, Jenny Booth. Hungarian PM refuses to resign over election lies. — Times Online, 19.09.2006
  22. ↑ Pressure mounts on Hungarian PM. — BBC News, 02.10.2006
  23. ↑ Sandor Peto. Hungary president seeks moral politics, economic reform. — Reuters, 25.11.2006
  24. ↑ David Chance. Hungary PM pledges reform after president’s criticism. — Reuters, 10.09.2007
  25. ↑ Attila Gyulai. Autumn political season: picking up from where they had not even left off. — The Budapest Times, 17.09.2007
  26. ↑ Nothing to show for the healthcare law except the bill. — Politics.Hu, 13.05.2008
  27. ↑ Hungary Socialists to propose changes to health bill. — Reuters, 15.01.2008
  28. ↑ Hungary’s referendum shows victory for fees reversal. — Xinhua, 09.03.2008
  29. ↑ Hungary should have early elections: president. — Agence France-Presse, 25.03.2009
  30. ↑ Hungary’s president favors early elections. — The Associated Press, 25.03.2009
  31. ↑ Protests as Hungary PM sworn in. — BBC News, 14.04.2009
  32. ↑ Robert Hodgson. New man, old problem. — The Budapest Times, 14.04.2009
  33. ↑ Pablo Gorondi. Hungary’s parliament elects new prime minister. — The Associated Press, 14.04.2009
  34. ↑ Hungary forms new government. — Xinhua, 16.04.2009
  35. ↑ Hungary’s president calls for strong, UN-based environmental authority. — The Associated Press, 08.11.2007
  36. ↑ Hungarian President calls for new world environmental organization. — Xinhua, 08.11.2007
  37. ↑ Wilson da Silva. Policing climate change with a global eco-cop. — Cosmos, 09.11.2007
  38. ↑ Hungarian President Solyom stresses climate change issues — Summary. — The Earth Times, 23.05.2008
  39. ↑ Autonomy talks needed on Romania minority-Hungary. — Reuters, 12.02.2007
  40. ↑ No autonomy for Hungarians in Transsylvania: Romania. — Agence France-Presse, 03.02.2009
  41. ↑ Pablo Gorondi. Hungary’s president denied Romanian landing permit. — The Associated Press, 13.03.2009
  42. ↑ Hungarian President’s plane not to get landing permit in Romania. — Xinhua, 14.03.2009
  43. ↑ Hungary critical of Romania’s handling of president’s visit. — Xinhua, 18.03.2009
  44. ↑ Fico: Solyom Will Be Responsible for Any Repercussions of His Visit. — TASR, 21.08.2009
  45. ↑ Slovakia blocks Hungarian visit. — BBC News, 21.08.2009
  46. ↑ Frost bite. — The Economist, 27.08.2009
  47. ↑ Matthew Day. Hungarian president banned from Slovakia. — The Sunday Telegraph, 23.08.2009
  48. ↑ Hungary summons Slovak ambassador. — BBC News, 25.08.2009
  49. ↑ Парламент Венгрии изберет сегодня нового президента страны. — Economy.az, 29.06.2010
  50. ↑ Pal Schmitt elected new president of Hungary. — Politics.hu, 30.06.2010
  51. ↑ Президент Венгрии Пал Шмитт вступил в должность. — РИА Новости, 06.08.2010
  52. ↑ Greens fail in drive to re-nominate state president. — Politics.hu, 28.06.2010
  53. ↑ 53,0 53,1 Teenetemärkide kavalerid: László Sólyom(էստոներեն)
  54. ↑ Ющенко и президент Венгрии обменялись орденами — Цензор. Нет(չաշխատող հղում)
  55. ↑ JOURNAL OFFICIEL DE LA REPUBLIQUE ALGERIENNE N° 37

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արպադ Գյոնց (1990—2000) • Ֆերենց Մադլ (2000—2005) • Լասլո Շոյոմ (2005—2010) • Պալ Շմիտ (2010—2012) • Ադեր Հանոշ (2012 թվականից)
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լասլո Շոյոմ» հոդվածին։
 ⛭ 
  Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Լասլո_Շոյոմ&oldid=9003574» էջից