Զինաիդա Երշովա

Զինաիդա Երշովա
Ծնվել է	հոկտեմբերի 23 (նոյեմբերի 5), 1904; Մոսկվա, Ռուսական կայսրություն
Մահացել է	ապրիլի 25, 1995 (90 տարեկան); Մոսկվա, Ռուսաստան
Գերեզման	Վագանկովյան գերեզմանատուն
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն և ԽՍՀՄ
Մասնագիտություն	քիմիկոս, ճարտարագետ և ֆիզիկոս
Հաստատություն(ներ)	Q4101968?, V.G. Khlopin Radium Institute?, Q16678058?, Կյուրի ինստիտուտ, GIREDMET? և Elektrostal Machine-Building Plant?
Գործունեության ոլորտ	Ռադիոքիմիա
Ալմա մատեր	ՄՊՀ ֆիզիկայի ֆակուլտետ
Կոչում	պրոֆեսոր
Գիտական աստիճան	տեխնիկական գիտությունների դոկտոր
Գիտական ղեկավար	Vitaly Khlopin?
Հայտնի աշակերտներ	Igor Petryanov-Sokolov?
Պարգևներ	; և Khlopin Prize?
Ամուսին(ներ)	Q65145809?

Զինաիդա Վասիլևնա Երշովա ( ռուս.՝ Зинаида Васильевна Ершова, հոկտեմբերի 23 (նոյեմբերի 5), 1904, Մոսկվա, Ռուսական կայսրություն - ապրիլի 25, 1995(1995-04-25), Մոսկվա, Ռուսաստան), ռուս ատոմագետ, քիմիկոս^[1]^[2]^[3]^[4]։ Գործընկերները, ատոմային արդյունաբերության մասնագետները նրան տվել են ռուսական մադամ Կյուրի պատվանունը։

Կենսագրություն

Դպրոցն ավարտելով՝ Երշովան 1923 թվականին ընդունվել է Մոսկվայի համալսարան, սկսել է աշխատել ռադիոքիմիական լաբորատորիայում^[1]^[2]։ Առաջին կուրսում սովորելիս մտերմացել և ամուսնացել է Նիկոլայ Ալեքսանդրովիչ Վտորովի որդու հետ։ Սոչիում մեղրամիսն անցկացնելիս երկուսն էլ վարակվել են տիֆով, և ամուսինը մահացել է դիֆթերիայից^[5]։ 1924 թվականի ամռանը Զինաիդան ծանոթացել է ԽՍՀՄ ԳԱ Լենինգրադի ռադիումի ինստիտուտի փոխտնօրեն Վիտալի Գրիգորևիչ Խլոպինի հետ, ով դարձել է նրա գիտական ղեկավարը։ 1929 թվականին Երշովան պաշտպանել է իր դիպլոմային աշխատանքը ռադիոակտիվության վերաբերյալ ։^[1]

Հետևելով Խլոպինի խորհրդին՝ Երշովան աշխատանքի է անցել հազվագյուտ տարրերի մոսկովյան գործարանում, որտեղ Ֆերգանայի հովտի Մարհամատ շրջանի Տույա-Մուջունի հանքավայրից բերվող ուրանի հանքաքարից արդյունաբերական եղանակով հազվագյուտ տարրեր, ռադիում էին արդյունահանում։ 1930 թվականին նա դարձել է ֆիզիկայի լաբորատորիայի վարիչ, իսկ 1931 թվականի վերջին առաքվել է ռադիումի առաջին քանակությունը^[2]։

Երշովան ամուսնացել է Մոսկվայի գլխավոր դատախազ Ա.Վ. Ֆիլիպովի (1904-1938) հետ, ումից ունեցել է մի դուստր։ Ֆիլիպովը 1938 թվականին՝ ստալինյան զտումների ժամանակ գնդակահարվել է։

1936 թվականի դեկտեմբերին Երշովային գործուղել են Փարիզ ՝ աշխատելու ռադիումի ինստիտուտի Մարիա Կյուրիի լաբորատորիայում, որտեղ նա Իրեն Ժոլիո-Կյուրիի հետ որոշել է ²³⁸ U / ²³⁵ U հարաբերակցությունը U Y- ում և այդ մասին 1937 թվականին հրապարակել Journal de Physique ամսագրում^[2]։ ԽՍՀՄ վերադառնալուց հետո նա 1938 թվականին Խլոպինի հանձնարարականով նշանակվել է ԽՍՀՄ գունավոր մետաղների ժողովրդական կոմիսարիատի հազվագյուտ մետաղների պետական գիտահետազոտական ինստիտուտի (Գիրեդմետ) ռադիումի լաբորատորիայի վարիչ^[2]։

Հայրենական մեծ պատերազմի ժամանակ Երշովան տարհանվել է Ղազախստան և ղեկավարել խոզաբուծական մի պետտնտեսություն՝ սովխոզ։ 1943 թվականի փետրվարին նրան անսպասելիորեն հրամայել են վերադառնալ Մոսկվա՝ Գիրեդմետում աշխատելու խորհրդային ատոմային ռումբի նախագծի վրա^[5]։ Իգոր Վասիլևիչ Կուրչատովից նա ստացել է ուրանի կարբիդ և ուրան հնարավորինս արագ ստանալու հրաման։ Նույն թվականին նա պաշտպանել է թեկնածուական ատենախոսությունը Մոսկվայի Լոմոնոսովի անվան նուրբ քիմիական տեխնոլոգիաների ինստիտուտում՝ իր փարիզյան աշխատանքի արդյունքների հիման վրա^[2]։ 1944 թվականի դեկտեմբերին նա ստացել է առաջին խորհրդային ուրանը և անհրաժեշտ նյութերը հասցրել Մոսկվայի թիվ 2 լաբորատորիա (հետագայում ՝ Կուրչատովի ինստիտուտ ), որտեղ կառուցվել է առաջին F-1 միջուկային ռեակտորը։ Ներքին գործերի ժողովրդական կոմիսարի տեղակալ Ավրաամ Պավլովիչ Սավենյագինին ուղղած իր զեկույցում նա կոչ է արել Մոսկվայում ստեղծել նոր հատուկ ինստիտուտ՝ առաջադրված խնդիրների լուծումն ապահովելու համար^[1]^[6]։ 1944 թվականի դեկտեմբերի 1-ին ԽՍՀՄ պաշտպանության պետական կոմիտեն որոշել է ստեղծել հատուկ մետաղների ինստիտուտը, որն այնուհետև դարձավ NII-9 գիտահետազոտական ինստիտուտ, իսկ ավելի ուշ՝ անօրգանական նյութերի տեխնոլոգիական գիտահետազոտական ինստիտուտ և այժմ կրում է ակադմկոս Անդրեյ Անատոլևիչ Բոչվարի անունը^[7]։ Այդ որոշումն իրականացվել է 1945 թվականի սկզբին Գիրեդմետի աշխատակիցներ Երշովայի, Վսեվոլոդ Դմիտրիևիչ Նիկոլսկու և Ն.Ս. Պովիզկիի ակտիվ ներգրավվածությամբ^[2]։

1945 թվականի օգոստոսի 1-ին Երշովան հրաման է ստացել մի քանի կիլոգրամ զանգվածով ուրանի ձուլակտորներ արտադրել Էլեկտրոստալ քաղաքում գտնվող թիվ 12 գործարանում (հետագայում՝ մեքենաշինական գործարան)^[2]։ 1946 թվականի սկզբին նա դարձել է լաբորատորիայի վարիչ։ Առաջին երկու տարիներին ռադիոքիմիական աշխատանքները ղեկավարել է առաջին տնօրեն Վիկտոր Բորիսովիչ Շևչենկոյի հետ միասին^[1]։ 1947 թվականի դեկտեմբերին ստացվել են պլուտոնիումի բաց կապույտ լուծույթի առաջին միկրոգրամները։ 1948 թվականին Երշովայի ղեկավարած լաբորատորիայում իրականացվել է պոլոնիումի կիսաարդյունաբերական արտադրություն։ Նրա ղեկավարությամբ զարկ է տրվել պոլոնիումի մշտական էկոլոգիական արտադրությունը։ Պոլոնիումի ²¹⁰ Po իզոտոպով ջերմաէլեկտրական գեներատորը, որը 1960-ականների վերջին մշակվել է նրա լաբորատորիայում, օգտագործվել է Lunochod 1 -ում՝ 1970-ին և Lunochod 2 -ում՝ 1973-ին^[2]^[3]^[8]։

Զինաիդա Երշովան տեխնիկական գիտությունների դոկտոր էր և պրոֆեսոր։ Նրա ուսանողների թվում էր Իգոր Վասիլևիչ Պետրյանով-Սոկոլովը^[1]։

1989 թվականին՝ ավելի քան 40 տարվա աշխատանքից հետո, Երշովան հրաժեշտ է տվել WNIINM-ին։։

Զինաիդա Երշովային թաղել են Վագանկովոյի գերեզմանատանը^[9]։

Գիտության և տեխնիկայի ականավոր կին գործչի վաստակը բարձր են գնահատել Եֆիմ Պավլովիչ Սլավսկին և այլ մասնագետներ^[10]։

Նրա ծննդյան 100-ամյակի կապակցությամբ 2004 թվականին WNIINM-ում նրան նվիրված հուշատախտակ է տեղադրվել^[1]։

Պարգևներ

Աշխատանքային կարմիր դրոշի շքանշան (1949)
Ստալինյան մրցանակ (1949, 1951, 1953) ատոմային նախագծի զարգացման գործում ունեցած ավանդի համար^[1]
ՌՍՖՍՀ գիտության վաստակավոր գործչի կոչում
ԽՍՀՄ գիտությունների ակադեմիայի Խլոպինի անվան մրցանակ (1968) պոլոնիումի քիմիայի բնագավառում կատարած աշխատանքի համար^[11]

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 ^1,7 WNIINM: ЕРШОВА ЗИНАИДА ВАСИЛЬЕВНА (abgerufen am 7. Mai 2019).
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 ^2,6 ^2,7 ^2,8 Rosatom: Выдающиеся деятели атомной отрасли Зинаида Васильевна Ершова (abgerufen am 7. Mai 2019).
↑ ^3,0 ^3,1 WNIINM: Зинаида Васильевна Ершова (abgerufen am 7. Mai 2019).
↑ Rosatom: К 110-летю со дня рождения Зинаиды Васильевны Ершовой (abgerufen am 8. Mai 2019).
↑ ^5,0 ^5,1 ЛЮБИМЫЕ ЖЕНЩИНЫ НИКОЛАЯ СВАНИДЗЕ (abgerufen am 7. Mai 2019).
↑ Атомный проект СССР. Экскурс в историю (abgerufen am 7. Mai 2019).
↑ WНИИНМ: Первое упоминание об институте. Постановление ГКО от 8 декабря 1944 г. (abgerufen am 7. Mai 2019).
↑ WNIINM: Первые шаги самоходной станции Луноход - 1 (abgerufen am 7. Mai 2019).
↑ Jerschowas Grab (abgerufen am 7. Mai 2019).
↑ Семейные истории: Ершова Зинаида Васильевна (abgerufen am 7. Mai 2019).
↑ RAN: Премия имени В.Г. Хлопина (abgerufen am 8. Mai 2019).

Արտաքին հղումներ

Զինաիդա Վասիլևնա Արխիվացված 2019-05-08 Wayback Machine Երշովայի աշխատություններ Արխիվացված 2019-05-08 Wayback Machine և նրա մասին նյութեր Ershova, ZV Արխիվացված 2019-05-08 Wayback Machine մատենագիտական տվյալների բազայում WorldCat
К 110-летию со дня рождения Зинаиды Васильевны Ершовой

[Wnii1-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 ^1,6 ^1,7 WNIINM: ЕРШОВА ЗИНАИДА ВАСИЛЬЕВНА (abgerufen am 7. Mai 2019).

[wyd2-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 ^2,5 ^2,6 ^2,7 ^2,8 Rosatom: Выдающиеся деятели атомной отрасли Зинаида Васильевна Ершова (abgerufen am 7. Mai 2019).

[wni14-3] 3,0 ^3,1 WNIINM: Зинаида Васильевна Ершова (abgerufen am 7. Mai 2019).

[4] Rosatom: К 110-летю со дня рождения Зинаиды Васильевны Ершовой (abgerufen am 8. Mai 2019).

[lju3-5] 5,0 ^5,1 ЛЮБИМЫЕ ЖЕНЩИНЫ НИКОЛАЯ СВАНИДЗЕ (abgerufen am 7. Mai 2019).

[6] Атомный проект СССР. Экскурс в историю (abgerufen am 7. Mai 2019).

[7] WНИИНМ: Первое упоминание об институте. Постановление ГКО от 8 декабря 1944 г. (abgerufen am 7. Mai 2019).

[8] WNIINM: Первые шаги самоходной станции Луноход - 1 (abgerufen am 7. Mai 2019).

[9] Jerschowas Grab (abgerufen am 7. Mai 2019).

[10] Семейные истории: Ершова Зинаида Васильевна (abgerufen am 7. Mai 2019).

[11] RAN: Премия имени В.Г. Хлопина (abgerufen am 8. Mai 2019).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]