Jump to content

Դիսպարեունիա

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Դիսպարեունիա
ախտանիշ կամ նշան Խմբագրել Wikidata
Ենթակատեգորիակոնքի շրջանի ցավ, ցավ Խմբագրել Wikidata
Թեմայով վերաբերում էկանանց առողջություն Խմբագրել Wikidata
Բժշկական մասնագիտությունգինեկոլոգիա Խմբագրել Wikidata

Դիսպարեունիա, ցավոտ սեռական հարաբերություն է բժշկական կամ հոգեբանական պատճառներով[1]։ Դիսպարեունիա տերմինն ընդգրկում է և՛ իգական դիսպարեունիան, և՛ տղամարդկանց դիսպարեունիան, սակայն շատ քննարկումներ, որոնք օգտագործում են տերմինը առանց լրացուցիչ հստակեցման, վերաբերում են իգական տիպին, որն ավելի տարածված է, քան արականը։ Կանանց մոտ ցավը կարող է հիմնականում լինել սեռական օրգանի արտաքին մակերեսին կամ ավելի խորը կոնքի մեջ՝ արգանդի վզիկի վրա խորը ճնշման դեպքում։ Բժշկական առումով դիսպարեունիան կոնքի հատակի դիսֆունկցիան է և հաճախ թերախտորոշվում է[2]։ Այն կարող է զգացվել վուլվայի կամ հեշտոցի մի փոքր հատվածի վրա կամ զգալ ամբողջ մակերեսով։ Ցավի տեւողությունը, տեղայնացումը և բնույթը հասկանալը կարևոր է ցավի պատճառները բացահայտելու համար։

Բազմաթիվ ֆիզիկական, հոգեբանական և սոցիալական կամ հարաբերությունների խնդիրները կարող են նպաստել սեռական հարաբերությունների ժամանակ ցավի առաջացմանը։ Սովորաբար, մի քանի հիմքում ընկած պատճառները նպաստում են ցավին։ Ցավը կարող է լինել ձեռքբերովի կամ բնածին։ Դիսպարեունիայի ախտանիշները կարող են առաջանալ նաև դաշտանադադարից հետո։ Ախտորոշումը սովորաբար կատարվում է ֆիզիկական հետազոտության և բժշկական պատմության միջոցով։

Հիմքում ընկած պատճառները որոշում են բուժումը։ Շատ հիվանդներ զգում են թեթևացում, երբ հայտնաբերվում և բուժվում են ֆիզիկական պատճառները։

2020 թվականին դիսպարեունիան ամբողջ աշխարհում կազդի կանանց 35%-ի վրա՝ կյանքի ինչ-որ պահի[3]։

Նշաններ և ախտանիշներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նրանք, ովքեր ցավ են զգում կոնքի շրջանում հեշտոցային ակտի փորձի ժամանակ, նկարագրում են իրենց ցավը բազմաթիվ ձևերով։ Սա արտացոլում է, թե որքան տարբեր և համընկնող պատճառներ կան դիսպարեունիայի համար[4]։ Ցավի տեղեկայումը, բնույթը և ժամանակային ընթացքը օգնում են հասկանալ հնարավոր պատճառներն ու բուժումը[5]։

Ոմանք նկարագրում են մակերեսային ցավ հեշտոցում կամ սեռական օրգանի մակերեսին բացման ժամանակ, երբ ներթափանցումը սկսվում է։ Մյուսները ավելի խորը ցավ են զգում հեշտոցի կամ կոնքի խորքում՝ ավելի խորը ներթափանցման դեպքում։ Ոմանք ցավ են զգում այս վայրերից մեկում։ Որոշել, թե ցավն ավելի մակերեսային է, թե խորը, կարևոր է հասկանալու համար, թե ինչն է ցավ պատճառել[6]։ Որոշ հիվանդներ միշտ ցավ են զգացել սեռական հարաբերության ժամանակ իրենց առաջին իսկ փորձից, իսկ մյուսները սկսում են ցավ զգալ սեռական հարաբերության ժամանակ վնասվածքից կամ վարակից հետո կամ դաշտանային ցիկլից հետո։ Երբեմն ցավն ավելանում է ժամանակի ընթացքում։

Ցավը կարող է շեղել հաճույքի և հուզմունքի զգացումից։ Նվազում է և՛ հեշտոցային լյուբրիկացիան, և՛ հեշտոցի լայնացումը։ Երբ հեշտոցը չոր է ու չընդլայնված, ներթափանցումն ավելի ցավոտ է լինում։ Ցավի վախը կարող է ավելի վատացնել անհանգստությունը։ Վախը, խուսափելը և հոգեբանական անհանգստությունը սեռական հարաբերության փորձի շուրջ կարող են դառնալ դիսպարեունիայի փորձի մեծ մասը[7]։

Վուլվայի (արտաքին սեռական օրգանների) ֆիզիկական հետազոտությունը կարող է բացահայտել ցավի հստակ պատճառները՝ ներառյալ վնասվածքները, բարակ մաշկը, խոցերը կամ արտանետումները՝ կապված վուլվովագինային վարակների կամ հեշտոցային ատրոֆիայի հետ։ Ներքին կոնքի հետազոտությունը կարող է նաև բացահայտել ցավի ֆիզիկական պատճառները, ներառյալ արգանդի վզիկի վնասվածքները կամ անատոմիական փոփոխությունը[8]։

Երբ վուլվայի հետազոտության վրա տեսանելի բացահայտումներ չկան, որոնք կառաջարկեն մակերեսային դիսպարեունիայի պատճառ, կարող է կատարվել բամբակյա փայտիկով թեստ։ Սա թեստ է` գնահատելու տեղայնացված վուլվոդինիան[7]: Վագինայի բացվածքի շուրջ մի քանի կետերում կիրառվում է բամբակյա ապլիկատոր, հիվանդը հայտնում է առաջացած ցավը 0-10 սանդղակով:

Ցավ երկար առնանդամի կամ փոքր հեշտոցի պատճառով

Պատճառները

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դիսպարեունիա կանանց մոտ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ցավի պատճառը կարող է լինել անատոմիական կամ ֆիզիոլոգիական, ներառյալ, բայց չսահմանափակվելով հեշտոցի վնասվածքներով, արգանդի ռետրովերսիայով, միզուղիների ինֆեկցիայով, քսայուղի պակասով, սպիական հյուսվածքով, աննորմալ աճով կամ կոնքի նուրբ հատվածներով[9]։ Որոշ դեպքեր կարող են լինել հոգեսոմատիկ, որոնք կարող են ներառել վախ ցավից կամ վնասվածքից, մեղքի կամ ամոթի զգացում, սեռական անատոմիայի և ֆիզիոլոգիայի անտեղյակություն և հղիության վախ[10]։

Հեշտոցային ներթափանցման ժամանակ անհանգստության ընդհանուր պատճառները ներառում են.

  1. Ինֆեկցիաներ. Վարակները, որոնք հիմնականում ազդում են սեռական շրթերի, հեշտոցի կամ ստորին միզուղիների վրա, ինչպիսիք են անաերոբ վարակները, քլամիդիան, տրիխոմոնիազը, միզուղիների վարակները կամ հերպեսը,որոնք հակված են ավելի մակերեսային ցավեր առաջացնել: Արգանդի վզիկի կամ արգանդափողերի ինֆեկցիաները, ինչպիսիք են կոնքի բորբոքային հիվանդությունները[11], ավելի խորը ցավ են առաջացնում։
  2. Հյուսվածքների վնասվածք. Ցավը կոնքի վնասվածքից, վիրահատությունից կամ ծննդաբերությունից հետո[12]։
  3. Անատոմիական տատանումներ. Կուսաթաղանթի մնացորդները, հեշտոցային միջնապատերը[13], հաստացած, չընդլայնվող կուսաթաղանթը[13], ներհոսքի հիպոպլազիան[13], հետընթաց արգանդը կամ արգանդի պրոլապսը կարող են նպաստել անհարմարության առաջացմանը[11]։
  4. Հորմոնալ պատճառներ
    • Էնդոմետրիոզ[14] և ադենոկիկոզը
    • Էստրոգենի անբավարարությունը հետդաշտանադադարում գտնվող հիվանդների մոտ հեշտոցային ատրոֆիայի հետ կապված սեռական ցավերի հատկապես տարածված պատճառ է, և կարող է պայմանավորված լինել հորմոնալ հակաբեղմնավորիչով դաշտանային ցիկլում հիվանդների մոտ նմանատիպ փոփոխությունների[15]:Էստրոգենի անբավարարությունը կապված է հեշտոցային արտադրության անբավարարության հետ, ինչը կարող է հանգեցնել սեռական հարաբերության ժամանակ ցավոտ շփման[16]:Պացիենտները, ովքեր ենթարկվում են կոնքի չարորակ ուռուցքների ճառագայթային թերապիայի, հաճախ ունենում են ծանր դիսպարեունիա՝ հեշտոցային պատերի ատրոֆիայի և տրավմայի նկատմամբ նրանց զգայունության պատճառով։
  5. Կոնքի գոյացությունները, ներառյալ ձվարանների կիսատները[17], ուռուցքները[18], և արգանդի ֆիբրինոիդները[11]։
  6. Ցավ միզապարկի գրգռումից. Դիսպարեունիան ինտերստիցիալ ցիստիտի (IC) ախտանիշ է։ Հիվանդները կարող են պայքարել միզապարկի ցավի և անհանգստության դեմ սեռական ակտի ընթացքում կամ դրանից հետո։ Ինտերստիցիալ ցիստիտով հիվանդ տղամարդկանց համար ցավն առաջանում է սերմնաժայթքման պահին և կենտրոնանում է առնանդամի ծայրին։ Եթե ​​հիվանդը կին է, ցավը սովորաբար տեղի է ունենում հաջորդ օրը և կոնքի հատակի մկանների ջղաձգման հետևանք է։ Ինտերստիցիալ ցիստիտով հիվանդները նույնպես պայքարում են հաճախամիզության և/կամ հրատապ միզապարկի հետ։
  7. Վուլվոդինիա. Վուլվոդինիան բացառման ախտորոշում է, որը ներառում է ընդհանրացված կամ տեղայնացված վուլվային ցավ, որն առավել հաճախ նկարագրվում է որպես այրոցի զգացողություն՝ առանց հետազոտության այլ պատճառների ֆիզիկական ապացույցների։ Ցավը կարող է լինել մշտական ​​կամ միայն հրահրման դեպքում (ինչպես սեռական հարաբերության դեպքում)։ Տեղայնացված հրահրված վուլվոդինիան ամենաթարմ տերմինաբանությունն է այն բանի համար, որը նախկինում կոչվում էր վուլվային վեստիբուլիտ, երբ ցավը տեղայնացված է հեշտոցային բացվածքում։
  8. Պայմաններ, որոնք ազդում են վուլվայի մակերեսի վրա, ներառյալ քսերոզը (չորություն, հատկապես դաշտանադադարից հետո)։ Հեշտոցային չորությունը երբեմն նկատվում է Շյոգրենի սինդրոմում,որը աուտոիմուն խանգարում է, և ազդում է էկզոկրին գեղձերի վրա, որոնք արտադրում են թուք և արցունքներ։
  9. Մկանային դիսֆունկցիա. Օրինակ՝ հետանցքը բարձրացնող մկանի միալգիա։
  10. Հոգեբանական, ինչպիսին է վագինիզմը։ Հեշտոցային ցավի խանգարումների մեծ մասը պաշտոնապես հայտնաբերվել կամ ստեղծվել է այն ժամանակաշրջանում, երբ բռնաբարությունը ավելի նորմալ էր, քան հիմա (ամուսնական բռնաբարությունը ճանաչվել է որպես ոչ համաձայնություն ԱՄՆ բոլոր 50 նահանգների կողմից միայն 1993 թվականին)[19]։ Բժշկական համայնքից ոմանք այժմ սկսում են հաշվի առնել այնպիսի գործոններ, ինչպիսիք են բռնաբարությունը/սեռական ոտնձգությունը/բռնաբարության վախը/սեքսուալ ոտնձգությունը՝ որպես բավական ուժեղ հոգեբանական սթրեսներ՝ նման ցավային խանգարումներ առաջացնելու համար[20]։

Դիսպարեունիա տղամարդկանց մոտ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կան մի շարք ֆիզիկական գործոններ, որոնք կարող են սեռական անհանգստություն առաջացնել։ Երբեմն ցավ է զգացվում ամորձու կամ առնանդամի շրջանի գեղձերի հատվածում սերմնաժայթքումից անմիջապես հետո։ Շագանակագեղձի, միզապարկի կամ սերմնահեղուկի ինֆեկցիաները կարող են հանգեցնել ինտենսիվ այրման կամ քորի զգացողության՝ սերմնաժայթքումից հետո։ Ինտերստիցիալ ցիստիտով հիվանդները կարող են զգալ ուժեղ առնանդամի ցավ սերմնաժայթքման պահին։ Գոնորեային վարակները երբեմն կապված են սերմնաժայթքման ժամանակ այրող կամ սուր առնանդամի ցավերի հետ։ Ուրթրիտը կամ պրոստատիտը կարող են ցավոտ կամ անհարմար դարձնել սեռական օրգանների խթանումը։ Պենիսի անատոմիական դեֆորմացիան, ինչպիսին առկա է Պեյրոնիի հիվանդության դեպքում, կարող է նաև հանգեցնել ցավի սեռական ակտի ժամանակ։ Ցավոտ սեռական հարաբերության պատճառներից մեկը չափազանց նեղ գլխիկի ցավոտ հետ քաշվելն է, որը տեղի է ունենում սեռական ակտի առաջին փորձի ժամանակ, կամ բորբոքումից կամ տեղային վարակից հետո ձգվելուց կամ սպիից հետո[21]։ Ցավոտ սեռական հարաբերության մեկ այլ պատճառ էլ կապված է կարճ ֆրենուլումի լարվածության հետ՝ frenulum breve, քանի որ այն հետ է քաշվում հեշտոց մտնելիս՝ անկախ քսումից։ Մեկ ուսումնասիրության ժամանակ frenulum breve հայտնաբերվել է դիսպարեունիա ունեցող հիվանդների 50%-ի մոտ[22]։ Ուժեղ կամ խորը կամ ամուր սեռական հարաբերության կամ ձեռնաշարժության ժամանակ փոքրիկ պատռվածքներ կարող են առաջանալ պենիսի նախածածկույթի ճեղքվածք և կարող են արյունահոսել և լինել շատ ցավոտ և առաջացնել անհանգստություն, որը կարող է դառնալ խրոնիկ, եթե չլուծվի։ Եթե ձգումը չի կարող թեթևացնել վիճակը, և լարվածության անհարմար մակարդակը մնում է, կարող է առաջարկվել ֆրենուլոպլաստիկա։ Ֆրենուլոպլաստիկան արդյունավետ պրոցեդուրա է, որը թույլ է տալիս խուսափել թլպատումից, տալով լավ ֆունկցիոնալ արդյունքներ և հիվանդի գոհունակություն[23]։ Այս պայմանների հոգեբանական ազդեցությունները, թեև քիչ են սակայն, իրական են և տեսանելի են գրականության և արվեստի մեջ[24]։

Ախտորոշում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տարբերակիչ ախտորոշում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դիսպարեունիան մի վիճակէ, որն ունի բազմաթիվ պատճառներ և ինքնին ախտորոշում չէ։ Այն զուգակցվում է վագինիզմի հետ՝ վերածելով սեռական-կոնքային ցավի/ներթափանցման խանգարման։ Սեռական-կոնքային ցավի/ներթափանցման խանգարման չափանիշները ներառում են հեշտոցային ներթափանցման հետ կապված դժվարությունների բազմաթիվ դրվագներ, սեռական ակտի փորձերի հետ կապված ցավ, սեռական ակտի փորձի պատճառով ցավի կանխատեսում և ներթափանցման փորձին ի պատասխան կոնքի լարվածություն։ Այս խանգարման չափանիշներին համապատասխանելու համար հիվանդը պետք է ունենա ախտանիշները առնվազն վեց ամիս և ապրի «զգալի անհանգստություն»[25]։

Դիսպարեունիայի դիֆերենցիալ ախտորոշումը երկար է նրա բարդ և բազմագործոն բնույթի պատճառով։ Հաճախ ցավի հիմքում կան ֆիզիոլոգիական պայմաններ, ինչպես նաև հոգեսոցիալական բաղադրիչներ, որոնք պետք է գնահատվեն՝ համապատասխան բուժում գտնելու համար։ Հիմքում ընկած ֆիզիկական պատճառների դիֆերենցիալ ախտորոշումը կարող է առաջնորդվել այն բանով, թե ցավը խորն է, թե մակերեսային։

  1. Մակերեսային դիսպարեունիա կամ վուլվայի ցավ՝ վարակ, բորբոքում, անատոմիական պատճառներ, հյուսվածքների քայքայում, հոգեսոցիալական գործոններ, մկանային դիսֆունկցիա։
  2. Մակերեսային դիսպարեունիա առանց տեսանելի հետազոտության արդյունքների։ Երբ այլ ֆիզիկական պատճառ չի հայտնաբերվել, պետք է հաշվի առնել վուլվոդինիայի ախտորոշումը։ Հեշտոցային ատրոֆիան կարող է նաև հստակ չնկատվել քննության ժամանակ, բայց սովորաբար ազդում է հետդաշտանադադարի հիվանդների վրա և ընդհանուր առմամբ կապված է էստրոգենի անբավարարության հետ։
  3. Խորը դիսպարեունիա կամ կոնքի ցավ՝ էնդոմետրիոզ, ձվարանների կիստաներ, կոնքի կպումներ, բորբոքային հիվանդություններ (ինտերստիցիալ ցիստիտ, կոնքի բորբոքային հիվանդություն), վարակներ, գերբնակվածություն, հոգեսոցիալական գործոններ։

Բուժում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սեռական ակտով ցավի բուժումը կախված է նրանից, թե ինչն է ցավ պատճառել։ Պատշաճ ախտորոշումից հետո կարող է անհրաժեշտ լինել մեկ կամ մի քանի բուժում հատուկ պատճառների համար։

Օրինակ՝

  • Խմորիչի կամ սնկային վարակների պատճառով ցավերի դեպքում բժիշկը կարող է նշանակել միկոգեն քսուք (նիստատին և տրիամցինոլոն ացետոնիդ), որը բուժում է ինչպես խմորիչ վարակը, այնպես էլ դրա հետ կապված ցավոտ բորբոքումն ու քորը, քանի որ այն պարունակում է և՛ հակասնկային, և՛ ստերոիդներ։
  • Ցավի դեպքում, որը հավանաբար պայմանավորված է հետդաշտանադադարային հեշտոցային չորությամբ, կարող է օգտագործվել էստրոգենային բուժում[26]։
  • Էնդոմետրիոզի ախտորոշիչ չափանիշներով հիվանդների համար դեղերը կամ վիրահատությունը հնարավոր տարբերակներ են[27]։

Բացի այդ, հետևյալը կարող է նվազեցնել անհանգստությունը սեռական հարաբերության ժամանակ.

  • Հստակ բացատրեք հիվանդին, թե ինչ է տեղի ունեցել, ներառյալ ցավի վայրերը և պատճառները։ Հստակեցրեք, որ ցավը, գրեթե բոլոր դեպքերում, ժամանակի ընթացքում անհետանում է կամ, առնվազն, զգալիորեն նվազում է։ Եթե կա զուգընկեր, բացատրեք պատճառներն ու բուժումը և խրախուսեք նրանց աջակցել։
  • Խրախուսեք հիվանդին սովորել իր մարմնի մասին, ուսումնասիրել իր սեփական անատոմիան և սովորել, թե ինչպես է նա սիրում, որ իրեն շոյեն և հպվեն։
  • Խրախուսեք զույգին իրենց կանոնավոր փոխհարաբերություններին ավելացնել հաճելի, սեքսուալ հուզիչ փորձառություններ, օրինակ՝ միասին լողանալը (որում առաջնային նպատակը մաքրությունը չէ) կամ փոխադարձ շոյելը առանց սեռական հարաբերության։ Նման գործողությունները հակված են մեծացնել ինչպես բնական քսումը, այնպես էլ հեշտոցային լայնացումը, որոնք երկուսն էլ նվազեցնում են շփումը և ցավը։ Նախքան սեռական հարաբերությունը, օրալ սեքսը կարող է թուլացնել և խոնավեցնել հեշտոցը (պայմանով, որ երկու զուգընկերներն էլ համաձայն են դրան)։
  • Նրանց համար, ովքեր ցավ են ունենում կոնքի վնասվածքի կամ հիվանդության պատճառով խորը ներթափանցման ժամանակ, խորհուրդ տվեք փոխել կոիտալ դիրքը ավելի քիչ ներթափանցում ունեցող դիրքի։ Նկարագրվել է նաև ներթափանցումը սահմանափակող սարք[28]։
  • Առաջարկեք ջրում լուծվող սեռական կամ վիրաբուժական քսուք սեռական հարաբերության ժամանակ։ Խուսափեք վազելինից։ Քսայուղը պետք է առատորեն քսել (երկու ճաշի գդալ լիքը) և՛ առնանդամի, և՛ բացվածքի վրա։
  • Հանձնարարեք ընդունող զուգընկերոջը ձեռքը վերցնել ներթափանցող զուգընկերոջ առնանդամը և ինքնուրույն վերահսկել տեղադրումը, այլ ոչ թե թույլ տալ, որ ներթափանցող զուգընկերը դա անի։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ Tayyeb, Muhammad; Gupta, Vikas (2023). «Dyspareunia». StatPearls. StatPearls Publishing. PMID 32965830.
  2. ↑ Multiple sources:
  3. ↑ Banaei, Mojdeh; Kariman, Nourossadat; Ozgoli, Giti; Nasiri, Maliheh; Ghasemi, Vida; Khiabani, Azam; Dashti, Sareh; Mohamadkhani Shahri, Leila (2020 թ․ դեկտեմբերի 27). «Prevalence of postpartum dyspareunia: A systematic review and meta-analysis». International Journal of Gynecology & Obstetrics. 153 (1): 14–24. doi:10.1002/ijgo.13523. ISSN 0020-7292. PMID 33300122. S2CID 228088155.
  4. ↑ Boyer, SC; Goldfinger, C; Thibault-Gagnon, S; Pukall, CF (2011). Management of female sexual pain disorders. Vol. 31. էջեր 83–104. doi:10.1159/000328810. ISBN 978-3-8055-9825-5. PMID 22005206. {{cite book}}: |work= ignored (օգնություն)
  5. ↑ Katz, Ditza (2020). «Painful Sex (Dyspareunia) Treatment | Women's Therapy Center» (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2021 թ․ հունվարի 22-ին.
  6. ↑ Boardman, Lori (2009). «Sexual Pain». Clinical Obstetrics and Gynecology. 52 (4): 682–90. doi:10.1097/GRF.0b013e3181bf4a7e. PMID 20393420.
  7. ↑ 7,0 7,1 Flanagan, E; Herron, KA; O'Driscoll, C; Williams, AC (2014 թ․ հոկտեմբերի 20). «Psychological Treatment for Vaginal Pain: Does Etiology Matter? A Systematic Review and Meta-Analysis». The Journal of Sexual Medicine. 12 (1): 3–16. doi:10.1111/jsm.12717. PMID 25329756.
  8. ↑ Boardman, Lori A.; Stockdale, Colleen K. (2009 թ․ դեկտեմբեր). «Sexual pain». Clin Obstet Gynecol. 52 (4): 682–90. doi:10.1097/GRF.0b013e3181bf4a7e. PMID 20393420.
  9. ↑ Yong, Paul J.; Williams, Christina; Yosef, Ali; Wong, Fontayne; Bedaiwy, Mohamed A.; Lisonkova, Sarka; Allaire, Catherine (2017 թ․ օգոստոսի 1). «Anatomic Sites and Associated Clinical Factors for Deep Dyspareunia». Sexual Medicine. 5 (3): e184–e195. doi:10.1016/j.esxm.2017.07.001. ISSN 2050-1161. PMC 5562494. PMID 28778678.
  10. ↑ Tamparo, Carol (2011). Fifth Edition: Diseases of the Human Body. Philadelphia, PA: F. A. Davis Company. էջեր 166. ISBN 978-0-8036-2505-1.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 familydoctor.org editorial staff (2019 թ․ ապրիլի 25). «Dyspareunia: Painful Sex for Women».
  12. ↑ McDonald, Ea; Gartland, D; Small, R; Brown, Sj (2015 թ․ ապրիլի 1). «Dyspareunia and childbirth: a prospective cohort study». BJOG: An International Journal of Obstetrics & Gynaecology (անգլերեն). 122 (5): 672–679. doi:10.1111/1471-0528.13263. ISSN 1471-0528. PMID 25605464.
  13. ↑ 13,0 13,1 13,2 Agnew AM (1959 թ․ հունիս). «Surgery in the alleviation of dyspareunia». British Medical Journal. 1 (5136): 1510–2. doi:10.1136/bmj.1.5136.1510. PMC 1993727. PMID 13651780.
  14. ↑ Denny E, Mann CH (2007 թ․ հուլիս). «Endometriosis-associated dyspareunia: the impact on women's lives». The Journal of Family Planning and Reproductive Health Care. 33 (3): 189–93. doi:10.1783/147118907781004831. PMID 17609078.
  15. ↑ Smith, NK; Jozkowski, KN; Sanders, SA (2014 թ․ փետրվար). «Hormonal contraception and female pain, orgasm and sexual pleasure». The Journal of Sexual Medicine. 11 (2): 462–70. doi:10.1111/jsm.12409. PMID 24286545.
  16. ↑ Bachmann GA, Leiblum SR, Kemmann E, Colburn DW, Swartzman L, Shelden R (1984 թ․ հուլիս). «Sexual expression and its determinants in the post-menopausal woman». Maturitas. 6 (1): 19–29. doi:10.1016/0378-5122(84)90062-8. PMID 6433154.
  17. ↑ David Delvin (2019 թ․ հոկտեմբերի 23). «Painful intercourse (dyspareunia)». Արխիվացված է օրիգինալից 2015 թ․ հոկտեմբերի 16-ին. Վերցված է 2024 թ․ հունիսի 27-ին.
  18. ↑ Bancroft J (1989). Human sexuality and its problems (2nd ed.). Edinburgh: Churchill Livingstone. ISBN 978-0-443-03455-8.[Հղում աղբյուրներին]
  19. ↑ «Vulvodynia: A Common and Under-Recognized Pain Disorder in Women and Female Adolescents -- Integrating Current Knowledge into Clinical Practice | Dannemiller Education Center».
  20. ↑ McLean SA, Soward AC, Ballina LE, Rossi C, Rotolo S, Wheeler R, Foley KA, Batts J, Casto T, Collette R, Holbrook D, Goodman E, Rauch SA, Liberzon I (2012). «Acute severe pain is a common consequence of sexual assault». J Pain. 13 (8): 736–41. doi:10.1016/j.jpain.2012.04.008. PMC 3437775. PMID 22698980.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  21. ↑ Bancroft J (1989). Human sexuality and its problems (2nd ed.). Edinburgh: Churchill Livingstone. ISBN 978-0-443-03455-8.[Հղում աղբյուրներին]
  22. ↑ Whelan. "Male dyspareunia due to short frenulum: an indication for adult circumcision". BMJ 1977; 24–31: 1633-4
  23. ↑ Dockray J, Finlayson A, Muir GH (2012 թ․ մայիս). «Penile frenuloplasty: a simple and effective treatment for frenular pain or scarring». BJU International. 109 (10): 1546–50. doi:10.1111/j.1464-410X.2011.10678.x. PMID 22176714. S2CID 42381244.
  24. ↑ Douglas E. «JQuad». Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ օգոստոսի 31-ին. Վերցված է 2014 թ․ սեպտեմբերի 23-ին.
  25. ↑ Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders: DSM-5 (5th ed.). Washington: American Psychiatric Publishing. 2013. ISBN 978-0-89042-555-8.
  26. ↑ Krychman, ML (2011 թ․ մարտ). «Vaginal estrogens for the treatment of dyspareunia». The Journal of Sexual Medicine. 8 (3): 666–74. doi:10.1111/j.1743-6109.2010.02114.x. PMID 21091878.
  27. ↑ Vercellini P, Frattaruolo MP, Somigliana E, և այլք: (2013 թ․ մայիս). «Surgical versus low-dose progestin treatment for endometriosis-associated severe deep dyspareunia II: effect on sexual functioning, psychological status and health-related quality of life». Human Reproduction. 28 (5): 1221–30. doi:10.1093/humrep/det041. PMID 23442755.
  28. ↑ Kompanje, EJ (2006 թ․ հոկտեմբեր). «Painful sexual intercourse caused by a disproportionately long penis: an historical note on a remarkable treatment devised by Guilhelmius Fabricius Hildanus (1560-1634)». Archives of Sexual Behavior. 35 (5): 603–5. doi:10.1007/s10508-006-9057-z. PMID 17031589. S2CID 37484326.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Դիսպարեունիա&oldid=10047241» էջից