Անդրեա Պիզանո

Անդրեա Պիզանո; իտալ.՝ Andrea Pisano
Ծնվել է	1290
Ծննդավայր	Պոնտեդերա, Պիզա, Տոսկանա, Իտալիա
Մահացել է	1348
Մահվան վայր	Օրվեիտո, Սրբազան Հռոմեական կայսրություն
Երկեր	Orvieto Cathedral? և South Doors of the Florence Baptistery?
Մասնագիտություն	քանդակագործ և ճարտարապետ
Երեխաներ	Nino Pisano? և Tommaso Pisano?
	Andrea Pisano Վիքիպահեստում

Ֆլորենցիայի մկրտարանի համար Պիզանոյի արած զարդաքանդակներից

Անդրեա Պիզանո (իտալերեն՝ Andrea Pisano, 1290^[1]^[2], Պոնտեդերա, Պիզա, Տոսկանա, Իտալիա - 1348^[1], Օրվեիտո, Սրբազան Հռոմեական կայսրություն)^[5]^[6], հայտնի է նաև Անդրեա դա Պոնտեդերա (Andrea da Pontedera) անունով, վաղ Վերածննդի դարաշրջանի իտալացի ոսկերիչ, քանդակագործ, ճարտարապետ։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պիզանոն նախ տիրապետել է ոսկերչի արհեստին^[7], ապա, մոտավորապես 1300 թվականից, աշակերտել է պիզացի քանդակագործ Մինո դի Ջովանիին, դարձել վերջինիս օգնականը, և միասին արձաններ են կերտել Պիզայի Սանտա Մարիա դելլա Սպինա (S. Maria della Spina) եկեղեցում և այլուր։ Քանդակագործական իր գլխավոր աշխատանքները Պիզանոն իրականացրել է Ֆլորենցիայում։ Ընդ որում՝ դրանցում առավել զգալի է Ջոտտոյի (Giotto di Bondone), քան իր նախկին վարպետի՝ դի Ջովանիի ազդեցությունը։ Ֆլորենցիայի Սան Ջովանի մկրտարանի (Battistero di San Giovanni) բրոնզաձույլ և ոսկեզօծ երեք հանրահայտ դռներից հարավային կողմում գտնվողը Պիզանոյի աշխատանքներից է։ Վեց տարում՝ 1330-1336 թվականներին պատրաստված այդ դուռը զարդարված է 28 հարթաքանդակներով, որոնց մի մասը այլաբանորեն ներկայացնում է արատներն ու առաքինությունները, մյուսները պատկերում են տեսարաններ Հովհաննես Մկրտչի կյանքից^[8]։

Ֆլորենցիայում գտնված տարիներին Պիզանոն կերտել է նաև մարմարե արձաններ, որոնցում ակնհայտ դրսևորված է Ջոտտոյի ազդեցությունը։ 1340 թվականին նա փոխարինել է Ջոտտոյին Ֆլորենցիայի տաճարի աշխատանքները ղեկավարողի պաշտոնում^[5]։ Այստեղ նա, հավանաբար՝ ըստ վարպետի թողած գծագրերի, մարմարե կամ մետաղյա տախտակների վրա քանդակել է չորս մեծ մարգարեներին, յոթ առաքինությունները, յոթ մահացու մեղքերը, ողորմածության յոթ գործերը, յոթ մոլորակները։ Իսկ Ջոտտոյի նշանավոր աշտարակում՝ Մեծ կամպանիելում, այդ կարգի փորագրաքանդակներից զատ, նա կերտել է մարմարե արձաններ։

1347 թվականին Անդրեա Պիզանոն նշանակվել է Օրվիետոյի տաճարի աշխատանքների ղեկավար (գործերի կառավարիչ)^[5]^[8], այդտեղ նույնպես մի շարք զարդաքանդակներ հեղինակել։ Նրա ճարտարապետական աշխատանքներից հիշատակման արժանի են Սկարպերիա ամրոցը Ապենինյան լեռների ստորոտում՝ Մուջելլոյում, մկրտարանը (բապտիստերիան) Պիստոյայում և մի քանի շենք Ֆլորենցիայում։ Ենթադրվում է, որ Վենետիկի զինանոցը ևս կառուցվել է նրա պատրաստած գծագրերի հիման վրա։

Արվեստի պատմաբանները գտնում են, որ Անդրեա Պիզանոն իր ողջ ստեղծագործությամբ զգալի ավանդ է ներդրել նոր ժամանակների արվեստը բյուզանդականի ազդեցությունից ազատելու գործում։ Պատահական չէ, որ Ջորջո Վազարին նրա կենսագրությունն ընդգրկել է լավագույն նկարիչների, քանդակագործների ու ճարտարապետների մասին իր նշանավոր աշխատության մեջ։

Պիզանոն մահացել է 1348 թվականին՝ զոհ դառնալով ժանտախտի համաճարակին^[5]։

Նրա լավագույն աշակերտները եղել են Անդրեա դի Չոնեն՝ Օրկանյան և Ջովանի դի Բալդուչոն (վերջինս հայտնի է որպես Միլանի Sant'Eustorgio բազիլիկ եկեղեցուն կից մի սրբավայրի հեղինակ^[8]):

Պիզանոյի երկու տղաները՝ Նինոն և Տոմազոն^[8], նույնպես արվեստագետներ էին և իրենց հոր մահից հետո փոխարինել են նրան Օրվիետոյի տաճարի գործերի կառավարչի պաշտոնում։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Athenaeum
↑ ^2,0 ^2,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
↑ Union List of Artist Names — 2019.
↑ https://www.treccani.it/enciclopedia/tommaso-pisano_%28Dizionario-Biografico%29/
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 Huntley, G. Haydn (1976). «Pisano, Andrea». In William D. Halsey (ed.). Collier's Encyclopedia. Vol. 19. New York: Macmillan Educational Corporation. էջ 82.
↑ Murray, P. & L. (1996). Dictionary of art and artists. Penguin Books. 0-14-051300-0.
↑ wstitle=Andrea Pisano}}
↑ ^8,0 ^8,1 ^8,2 ^8,3 One or more of the preceding sentences incorporates text from a publication now in the public domain: Chisholm, Hugh, ed. (1911). «Pisano, Andrea». Encyclopædia Britannica (անգլերեն). Vol. 21 (11th ed.). Cambridge University Press. էջեր 647–648.

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Лазарев В. Н. Происхождение итальянского Возрождения, т. 2. М., 1959

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Андреа Пизано». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
Panels by Andrea Pisano in Santa Maria del Fiore, Florence, Italy
Ֆլորենցիայի մկրտարանի բրոնզե դուռը և Անդրեա Պիզանոյի այլ աշխատանքներ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Անդրեա Պիզանո» հոդվածին։

[_0997b537e4856f28-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Athenaeum

[_a1db5ac432ed7622-2] 2,0 ^2,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)

[_ac89dd994a08960d-3] Union List of Artist Names — 2019.

[_55ba4166f87c24a7-4] ttps://www.treccani.it/enciclopedia/tommaso-pisano_%28Dizionario-Biografico%29/

[collier-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 ^5,3 Huntley, G. Haydn (1976). «Pisano, Andrea». In William D. Halsey (ed.). Collier's Encyclopedia. Vol. 19. New York: Macmillan Educational Corporation. էջ 82.

[6] Murray, P. & L. (1996). Dictionary of art and artists. Penguin Books. 0-14-051300-0.

[7] wstitle=Andrea Pisano}}

[EB1911-8] 8,0 ^8,1 ^8,2 ^8,3 One or more of the preceding sentences incorporates text from a publication now in the public domain: Chisholm, Hugh, ed. (1911). «Pisano, Andrea». Encyclopædia Britannica (անգլերեն). Vol. 21 (11th ed.). Cambridge University Press. էջեր 647–648.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]