Ագռավը (բանաստեղծություն)

Ագռավը անգլ.՝ The Raven
Ագռավը, նկարիչ՝ Ջոն Թենիել (1858)
Տեսակ	գրական ստեղծագործություն
Ժանր	քնարապատմողական
Ձև	բանաստեղծություն
Հեղինակ	Էդգար Ալլան Պո
Երկիր	ԱՄՆ
Բնագիր լեզու	անգլերեն
Հրատարակչություն	New-York Mirror?
Հրատարակվել է	հունվարի 29, 1845
The Raven

Ագռավը

«Ագռավը» (անգլ.՝ "The Raven"), ամերիկացի գրող Էդգար Ալլան Պոյի բանաստեղծություններից։ Առաջին անգամ հրատարակվել է 1845 թվականի հունվարին։ Բանաստեղծությունը հայտնի է իր երաժշտականությամբ, ոճային լեզվով և գերբնական միջավայրով։ Այն պատմում է խելագարված սիրեցյալին այցելած խորհրդավոր խոսող ագռավի մասին, որն ականատես էր լինում մարդու խելագարմանը։ Սիրեցյալը, ում հաճախ համարում են ուսանող, սգում է իր սիրած կնոջ՝ Լինորի մահը։ Աթենաս-Պալլասի կիսանդրու վրա նստած՝ ագռավը կարծես ավելի է հրահրում նրա կսկիծը՝ անընդհատ կրկնելով «այլևս երբեք» (անգլ.՝ "Nevermore")։ Բանաստեղծության մեջ օգտագործվել են մի շարք ժողովրդական, առասպելական, կրոնական և դասական մեջբերումներ։

1846 թվականին գրված իր «Հորինման փիլիսոփայությունը» էսսեում Պոն պնդում էր, որ բանաստեղծությունը գրվել է շատ տրամաբանորեն և մեթոդաբանորեն՝ նպատակ ունենալով ստեղծել բանաստեղծություն, որը կգրավեր և՛ քննադատներին, և՛ հանրությանը։ Բանաստեղծությունը մասամբ ոգեշնչվել է Չարլզ Դիքենսի «Բարնաբի Րաջ» (Barnaby Rudge) ստեղծագործության խոսող ագռավից։

«Ագռավը» առաջին անգամ հրատարակվել է Պոյի անունով Նյու Յորք Իվնինգ Միրոր (անգլ.՝ New York Evening Mirror) հանդեսում 1845 թվականի հունվարի 29-ին։ Դա Պոյին հանրաճանաչ դարձրեց իր կենդանության օրոք, սակայն չապահովեց մեծ ֆինանսական հաջողություն։ Բանաստեղծությունը կարճ ժամանակում վերահրատարակվեց, ծաղրերգվեց և նկարազարդվեց։ Քննադատություններ էին հնչել բանաստեղծության գրական կարգավիճակի վերաբերյալ, սակայն, այնուամենայնիվ, այն հանդիսանում է բոլոր ժամանակների ամենահայտնի բանաստեղծությունը։

Համառոտագիր

The Raven

Once upon a midnight dreary, while I pondered, weak and weary,
Over many a quaint and curious volume of forgotten lore—
While I nodded, nearly napping, suddenly there came a tapping,
As of some one gently rapping, rapping at my chamber door.
"'Tis some visiter," I muttered, "tapping at my chamber door—
            Only this and nothing more."

 

Ah, distinctly I remember it was in the bleak December;
And each separate dying ember wrought its ghost upon the floor.
Eagerly I wished the morrow;—vainly I had sought to borrow
From my books surcease of sorrow—sorrow for the lost Lenore—
For the rare and radiant maiden whom the angels name Lenore—
            Nameless here for evermore.

And the silken, sad, uncertain rustling of each purple curtain
Thrilled me—filled me with fantastic terrors never felt before;
So that now, to still the beating of my heart, I stood repeating
"'Tis some visiter entreating entrance at my chamber door—
Some late visiter entreating entrance at my chamber door;—
            This it is and nothing more."

Presently my soul grew stronger; hesitating then no longer,
"Sir," said I, "or Madam, truly your forgiveness I implore;
But the fact is I was napping, and so gently you came rapping,
And so faintly you came tapping, tapping at my chamber door,
That I scarce was sure I heard you"—here I opened wide the door;—
            Darkness there and nothing more.

Deep into that darkness peering, long I stood there wondering, fearing,
Doubting, dreaming dreams no mortal ever dared to dream before;
But the silence was unbroken, and the stillness gave no token,
And the only word there spoken was the whispered word, "Lenore?"
This I whispered, and an echo murmured back the word, "Lenore!"—
            Merely this and nothing more.

Back into the chamber turning, all my soul within me burning,
Soon again I heard a tapping somewhat louder than before.
"Surely," said I, "surely that is something at my window lattice;
Let me see, then, what thereat is, and this mystery explore—
Let my heart be still a moment and this mystery explore;—
            'Tis the wind and nothing more!"

Open here I flung the shutter, when, with many a flirt and flutter,
In there stepped a stately Raven of the saintly days of yore;
Not the least obeisance made he; not a minute stopped or stayed he;
But, with mien of lord or lady, perched above my chamber door—
Perched upon a bust of Pallas just above my chamber door—
            Perched, and sat, and nothing more.

Then this ebony bird beguiling my sad fancy into smiling,
By the grave and stern decorum of the countenance it wore,
"Though thy crest be shorn and shaven, thou," I said, "art sure no craven,
Ghastly grim and ancient Raven wandering from the Nightly shore—
Tell me what thy lordly name is on the Night's Plutonian shore!"
            Quoth the Raven "Nevermore."

Much I marvelled this ungainly fowl to hear discourse so plainly,
Though its answer little meaning—little relevancy bore;
For we cannot help agreeing that no living human being
Ever yet was blessed with seeing bird above his chamber door—
Bird or beast upon the sculptured bust above his chamber door,
            With such name as "Nevermore."

But the Raven, sitting lonely on the placid bust, spoke only
That one word, as if his soul in that one word he did outpour.
Nothing farther then he uttered—not a feather then he fluttered—
Till I scarcely more than muttered "Other friends have flown before—
On the morrow he will leave me, as my Hopes have flown before."
            Then the bird said "Nevermore."

Startled at the stillness broken by reply so aptly spoken,
"Doubtless," said I, "what it utters is its only stock and store
Caught from some unhappy master whom unmerciful Disaster
Followed fast and followed faster till his songs one burden bore—
Till the dirges of his Hope that melancholy burden bore
            Of 'Never—nevermore'."

But the Raven still beguiling my sad fancy into smiling,
Straight I wheeled a cushioned seat in front of bird, and bust and door;
Then, upon the velvet sinking, I betook myself to linking
Fancy unto fancy, thinking what this ominous bird of yore—
What this grim, ungainly, ghastly, gaunt, and ominous bird of yore
            Meant in croaking "Nevermore."

This I sat engaged in guessing, but no syllable expressing
To the fowl whose fiery eyes now burned into my bosom's core;
This and more I sat divining, with my head at ease reclining
On the cushion's velvet lining that the lamp-light gloated o'er,
But whose velvet-violet lining with the lamp-light gloating o'er,
            She shall press, ah, nevermore!

Then, methought, the air grew denser, perfumed from an unseen censer
Swung by seraphim whose foot-falls tinkled on the tufted floor.
"Wretch," I cried, "thy God hath lent thee—by these angels he hath sent thee
Respite—respite and nepenthe, from thy memories of Lenore;
Quaff, oh quaff this kind nepenthe and forget this lost Lenore!"
            Quoth the Raven "Nevermore."

"Prophet!" said I, "thing of evil!—prophet still, if bird or devil!—
Whether Tempter sent, or whether tempest tossed thee here ashore,
Desolate yet all undaunted, on this desert land enchanted—
On this home by Horror haunted—tell me truly, I implore—
Is there—is there balm in Gilead?—tell me—tell me, I implore!"
            Quoth the Raven "Nevermore."

"Prophet!" said I, "thing of evil!—prophet still, if bird or devil!
By that Heaven that bends above us—by that God we both adore—
Tell this soul with sorrow laden if, within the distant Aidenn,
It shall clasp a sainted maiden whom the angels name Lenore—
Clasp a rare and radiant maiden whom the angels name Lenore."
            Quoth the Raven "Nevermore."

"Be that word our sign of parting, bird or fiend!" I shrieked, upstarting—
"Get thee back into the tempest and the Night's Plutonian shore!
Leave no black plume as a token of that lie thy soul hath spoken!
Leave my loneliness unbroken!—quit the bust above my door!
Take thy beak from out my heart, and take thy form from off my door!"
            Quoth the Raven "Nevermore."

And the Raven, never flitting, still is sitting, still is sitting
On the pallid bust of Pallas just above my chamber door;
And his eyes have all the seeming of a demon's that is dreaming,
And the lamp-light o'er him streaming throws his shadow on the floor;
And my soul from out that shadow that lies floating on the floor
            Shall be lifted—nevermore!

—Edgar Allan Poe

Ագռավը

Մի անգամ, երբ մութ գիշեր էր, երբ հոգիս իր ցավն հիշել էր,
Եվ թերթում էի նիշերը մոռացված մի գիտության․
Մինչ ննջում էր իմ մրմուռը, մեկն անդո՜րր բախեց իմ դուռը—
Եվ այնպես, ասես, զեփյուռը մե՜ղմ թակում էր դուռն իմ տան։
«Հյուր է,— լոկ անցավ մտքովս,— որ բախում է դուռն իմ տան։
Հյուր է լոկ, այսքան մի բան»։

 

Ցուրտ ձմռան այդ հուշն ահեղ է․ մի պայծառ վառվող կանթեղ է—
Երբ ամեն մեռնող անթեղը ուրուներ էր ծածանում։
Լույս էին տենչում մտքերս — զո՜ւր էի թերթում գրքերս,
Ախ, չէի՜ն պատմի երգերս Լինորի կորուստն անհուն—
Ախ, չէի՜ն մեղմի վերքերս — Լինորի կորուստն անհուն—
Աստ՝ հավիտյա՜ն անանուն։

Մետաքսի տխուր խշշյունը, շղարշի շաղոտ շրշյունը—
Ո՜հ, խայտո՛ւմ․․․ խայթո՜ւմ էր սիրտս սոսկումով մի խոլական․
Սիրտս դեռ ուժգին զարկում էր, մինչ լեզուս դեռ առարկում էր․
«Մի ճամփորդ է, որ թակում է ու բախում է դուռն իմ տան—
Ուշացած մի այցելու է, որ թակում է դուռն իմ տան—
Ընդամենն այսքան մի բան»։

Եվ հոգիս ցրեց իր ահը․ չկորցրեց իզուր էլ պահը—
«Տյար, կամ թե Տիկին,— կանչում եմ,— սպասեք դեռ մեկ վայրկյան․
Խիստ բռնել էր աչքիս քունը, մինչ թակում էիք իմ դուռը—
Եվ այնպես, ասես, զեփյուռը մե՜ղմ թակում էր դուռն իմ տան․
Ինձ թվո՛ւմ էր, թե թակոց է․․․»,— բացեցի ես դուռն իմ տան—
Մո՜ւթ գիշեր, այդքան մի բան։

Արդ մթնում կանգնած հսկում եմ — ու այնպե՜ս դողում, սոսկում եմ,
Մինչ իմ սիրտը սողոսկում են երազներն անիրական։
Սակայն շուրջս լուռումունջ էր, լռությունը անշշո՛ւնջ էր,
Սոսկ՝ «Լինո՜ր»— լսվեց մրմունջը՝ իմ շշունջը մեղմաձայն․
Եվ՝ «Լինո՜ր»— շրշաց շշունջը՝ իմ մրմունջը մեղմաձայն —
Ընդամենն այդքան բան։

Ետ դարձա ես իմ սենյակը — ու վառվե՜ց հոգուս կրակը,
Զի շուտով լսվեց նույն զարկը — նույն թակոցը մեղմաձայն։
«Դե իհա՜րկե` պատուհանն է, կամ այնտեղ ինչ֊որ մի բան է․․․
Կպարզեմ այս առեղծվածը, կտեսնեմ, թե ինչ է այն․․․
Թող հանդարտ լինի իմ սիրտը, որ պարզեմ, թե ինչ է այն—
Հողմն է սոսկ, այդքան մի բան»։

Բացեցի ես պատուհանը, որ տեսնեմ, թե ինչն է բանը—
Եվ,— ասես թե անցյալից էր,— մի Ագռավ խուժեց անձայն․
Մոռացած պատշաճ ողջույնը՝ նա կարծես մտավ իր բույնը—
Եվ այս տիրակալ թռչունը գտավ քիվը իմ դռան,
Ուր Պալլասի կիսարձանն էր՝ լուռումունջ թառեց վրան—
Լուռ թառեց, այդքան մի բան։

Այդուհետ այս սեւ Ագռավը մոռացրեց մի պահ իմ ցավը․
Դեմքն, ասես, գիշեր ու դավ էր, տեսքն՝ այնպե՜ս հանդիսավոր։
«Կարճ է շատ քո սեւ կատարը, բայց խիզախ էր քո ներս գալը․
Դու,— ասի,— այն սեւ Ագռավն ես՝ ափերից այն ահավոր․․․
Ի՞նչ է, ի՞նչ է քո անունը ափերում այն ահավոր»։
Ագռավն ասաց — Nevermore։

Մի՜թե այս մեկ բառը քիչ է․ թե հրաշք չէ սա՝ էլ ի՞նչ է,
Բայց եւ՝ համարյա ոչինչ է, երբ ասված է մոտավոր։
Զի կյանքում գիտեն ամենքը՝ չի ծնվել բնավ այն մեկը,
Որն ասի, թե սեւ Ագռավը Օրհնությունն է թեւավոր,
Որ սեւուկ ու թուխ Ագռավը օրհնությունն է թեւավոր,
Դեռ անունն էլ — Nevermore։

Կիսանդրին դարձրած իր թառը՝ նա խոսեց միակ այս բառը․
Մի՞թե մի հատիկ այդ բառն էր ողջ դարձվածն իր նենգավոր։
Լռություն տիրեց մեր շուրջը, ու լսվեց սոսկ իմ մրմունջը․
«Կորցրել է իր երամը, մնացել է մենավոր․․․
Կթռչի՜, երբ գա լուսայգը — հանց հույսերն իմ մենավոր․․․»—
Ագռավն ասաց — Nevermore։

Ու այսպես այս սեւ թռչունը դեռ անհոգ կրկնում էր նույնը,
Եվ անվերջ կապկում էր սույնը՝ սոսկ մեկ բառն իր գիտության․․․
«Ես գիտեմ, թե այդ բառն ումն է․․․ իր տիրո՛ջ տված ուսումն է,
Որ որպես իր օրհնությունը` նա մի բառ թողեց միայն—
Երբ գտավ անդարձ իր քունը՝ նա մի բառ թողեց միայն,
Nevermore — այդքան մի բան»։

Այս Ագռավն, ասես, ցրում էր տխրությունս, մոռացնո՛ւմ էր,
Ինձ թվաց, թե ցավն անցնում է — եւ հուշերն իմ ահավոր․․․
Ես գլուխս լուռ հակում եմ, մոտ նստած՝ դեռ գուշակում եմ,
Թե չորուկ ու չար թռչունը՝ այս չարիքը չարավոր—
Ի՞նչ է, ո՞վ է այս թռչունը, այս սեւ չարքը չարավոր,
Որ կանչում է — Nevermore։

Դեռ այսպես նստած խորհում եմ ու անխոս դեռ մտորում եմ,
Մինչ նրա աչքերն այրում են, ա՛խ, իմ սիրտը վիրավոր․
Լուռ նստած դեռ գուշակում եմ, ու գլուխս լուռ հակում եմ,
Իսկ թավշի վրա ճրագը դեռ շողում է լուսավոր,
Բայց թավիշն այդ, ուր շողում է դեռ ճրագը լուսավոր,
Չի տեսնի նա — Nevermore։

Օդն հետո խեղդուկ ու հոծ էր, իմ սենյակը խնկանոց էր․
Քերովբեի ոտնաձայնն էր գորգին զնգում քաղցրալից․
«Ա՜հ, Աստվա՛ծ է ուղարկել քեզ, հրեշտակն է առաքել քեզ
Եվ հղել է նա դարմանը եւ հուշերն իմ Լինորից,
Որ ըմպեմ, ըմպեմ դարմանը, ազատվե՜մ իմ Լինորից․․․»—
Nevermore — լսվեց նորից։

«Մարգարե՞ ես, չարությո՞ւնն ես, սատանա՞ ես թե թռչուն ես,
Քեզ բերողը Փորձապե՞տն է, թե՞ Փորձանքը ահավոր`
Դեպ երկիրն այս, որ լքված է, բայց անվախ, դյութիչ ու բա՜ց է—
Ուր Սարսափն է տնակյացը — դու ասա՛ ինձ հիմնավոր՝
Գաղաադի բալասանը գտնելո՞ւ եմ ես մի օր․․․»—
Ագռավն ասաց — Nevermore։

«Մարգարե՜ ես, չարությո՜ւնն ես, սատանա՜ ես թե թռչո՜ւն ես՝
Թող վկա լինի երկինքը եւ մեր Հայրը երկնավոր—
Երբ փակվի վշտի այս բեմը, երբ հոգիս տեսնի Եդեմը՝
Սուրբ կույսին պիտի գտնի՞ նա՝ Լինորին իր լուսավոր—
Լինորին պիտի գրկի՞ նա՝ սուրբ կույսին իր լուսավոր․․․»—
Ագռավն ասաց — Nevermore։

«Ինչ որ է՛ քո պիղծ անունը՝ ա՛յս լինի մեր բաժանումը,
Ե՛տ դարձիր դեպ քո անհունը, քո ափերը հեռավոր։
Չթողնե՛ս քո սեւ փետուրը, չե՛ս եղել երբեք իմ հյուրը․
Մի՛ խախտիր իմ մենությունը, թո՛ղ իմ տունը մենավոր—
Քո կտուցն հանի՛ր սրտիցս — թո՛ղ իմ դուռը մենավոր․․․»—
Ագռավն ասաց — Nevermore։

Եվ Ագռավն այդ լուռ բազմած է, դեռ նստած է, դե՜ռ նստած է,
Ուր գունատ, դալուկ Պալլասն է՝ նա բազմա՜ծ է փառավոր․
Իսկ հայացքն այնպե՜ս անկյանք է, հրեշավո՜ր կերպարանք է—
Եվ նետում է դեռ ճրագը տեսիլներն իր նորանոր—
Եվ բանտած հոգիս այդպես էլ տեսիլներից ահավոր
Չի՜ ազատվի — Nevermore!

-Էդգար Ալան Պո

Նկարը՝ Գուստավ Դորեի (1884)

Մի դեկտեմբերյան մռայլ գիշեր ագռավը հետևում է անանուն հեղինակին, ով մարող կրակի մոտ կարդում է մոռացված պատմություններ, որպեսզի մոռանա իր սիրեցյալ Լինորի մահը։ Նա դռան թակոց է լսում, սակայն ոչ ոք չի երևում, իսկ նրա հոգին ավելի շատ է սարսափով լցվում։ Թակոցը կրկնվում է, այս անգամ ավելի բարձր, և նա հասկանում է, որ դա իր պատուհանից է։ Երբ նա գնում է պարզելու, մի ագռավ է ներս մտնում իր սենյակ։ Մարդուն ուշադրություն չդարձնելով՝ ագռավը նստում է դռան մոտ գտնվող Աթենաս-Պալլասի կիսանդրու վրա։

Ցնցված լինելով ագռավի տեսքից՝ մարդը հարցնում է նրա անունը։ Ագռավի միակ պատասխանն է՝ «այլևս երբեք»։ Հեղինակը զարմացած է, որ ագռավը կարողանում է խոսել, չնայած նա ուրիշ ոչինչ չի ասում։ Հեղինակն ինքն իրեն խորհում է, որ իր «բարեկամ» ագռավը շուտով կհեռանա իր կյանքից, ինչպես իր հույսերը։ Կարծես թե նրան պատասխանելով՝ ագռավը կրկին ասում է «այլևս երբեք»։ Հեղինակը ենթադրում է, որ թռչունը սովորել է այդ արտահայտությունն իր դժբախտ տիրոջից, և դա իր իմացած միակ արտահայտությունն է։

Այնուամենայնիվ, հեղինակն իր բազկաթոռը դնում է անմիջապես ագռավի առջև՝ ցանկանալով ավելի շատ բան իմանալ նրա մասին։ Նա մի պահ լուռ խորհում է և նորից հիշում է Լինորի կորուստը։ Նրան թվում է, թե օդն ավելի է ճնշում, նա զգում է հրեշտակների ներկայությունը և մտածում է, թե դա Աստծո կողմից իրեն ուղարկված նշան է, որ նա մոռանա Լինորին։ Թռչունը կրկին բացասական պատասխան է տալիս՝ հասկացնելով, որ նա երբեք չի ազատվի իր հուշերից։ Հեղինակը զայրանում է՝ ագռավին անվանելով դև և մարգարե։ Վերջում նա հարցնում է ագռավին, թե արդյոք նա դրախտում կհանդիպի Լինորին։ Երբ ագռավը կրկին պատասխանում է «այլևս երբեք», նա զայրանում է և նրան անվանում խաբեբա, հրամայում է վերադառնալ այնտեղ, որտեղից եկել է, բայց նա տեղից չի շարժվում։ Ենթադրվում է, որ հեղինակի խոսելու պահին ագռավը դեռ նստած է Աթենասի կիսանդրու վրա։ Հեղինակը վերջում ընդունում է, որ իր հոգին ագռավի ստվերի տակ է և այլևս երբեք չի բարձրանա։

Վերլուծություն

Պոն գրել է այս բանաստեղծությունը որպես պատմվածք՝ միտումնավոր չստեղծելով այլաբանություն կամ դիդակտիզմ։ Բանաստեղծության հիմնական թեման անմար նվիրվածությունն է։ Հեղինակը կանգնած է անզիջում խնդրի առջև՝ ցանկություն ունենալով և՛ մոռանալ, և՛ հիշել։ Թվում է, թե նա հաճույք է ստանում կորստի մասին մտածելուց։ Հեղինակը հասկանում է, որ «այլևս երբեք» արտահայտությունը միակն է, որ ագռավը գիտի, այնուամենայնիվ շարունակում է հարցեր տալ նրան։ Նրա հարցերը ինքնաքննադատական են և ավելի են մորմոքում կորստի ցավը։ Հեղինակը սկզբում հոգնած է և թույլ, հետո զղջում է և վշտանում, այնուհետև կատաղում և վերջում՝ խելագարվում։ Որոշ գրականագետներ կարծում են, որ այս բանաստեղծությունը էլեգիա է՝ հին հունա-հռոմեական քնարական ժանրի ստեղծագործություն, որը պատմում է մերժված սիրեցյալի հառաչանքների մասին։

Ակնարկներ

Ագռավը Աթենասի կիսանդրու վրա

Պոն ասում է, որ հեղինակը երիտասարդ ուսանող է։ Չնայած այս փաստը հստակորեն նշված չէ բանաստեղծության մեջ, այն նշված է Պոյի «Հորինման փիլիսոփայություն»-ում։ Դա նաև հասկացվում է հեղինակի գիրք կարդալուց և Աթենաս-Պալլասի՝ հունական իմաստության աստվածուհու կիսանդրուց։

Նա կեսգիշերին կարդում է զանազան մոռացված պատմություններ, հին գրքեր։ Ինչպես Պոյի «Լիգեյա» կարճ պատմվածքի ուսումնասիրություններն են ցույց տվել, այդ մոռացված պատմությունները կարող են լինել գերբնական երևույթների կամ սև մոգության մասին։ Դրանով է պայմանավորված նաև բանաստեղծության դեպքերի՝ դեկտեմբերին տեղի ունենալու ընտրությունը, քանի որ հենց այդ ամիսն է սովորաբար կապված մութ ուժերի հետ։ Ագռավի՝ «սատանա թռչնի» ընտրությունը, նույնպես հաստատում է դա։ Այդ սատանայական պատկերումները նկատելի են նաև այն համոզմունքից, թե ագռավն անդրաշխարհից է ուղարկված։

Պոն ագռավ է ընտրել որպես պատմության գլխավոր խորհրդանիշ, որովհետև նա ցանկանում էր ունենալ խոսել կարողացող ոչ բանական էակ։ Նա ընտրեց ագռավ, քանի որ նրան համարում էր թութակի պես խոսելու ընդունակ և նա համապատասխանում էր բանաստեղծության ոճին։ Նրան ոգեշնչել էր նաև Չ. Դիքենսի «Բարնաբի Րաջ» պատմվածքի ագռավը՝ Գրիպը։ Դիքենսի ագռավը շատ բառեր է կարողանում ասել և հաճախ կատակներ է անում, սակայն Պոն ընդգծել է թռչնի դրամատիկ հատկությունները։ Գրեհեմ հանդեսում տպագրված իր ակնարկում Պոն նշել է, որ «Բարնաբի Րաջ»-ի ագռավը պետք է ավելի խորհրդանշական և մարգարեական դեր ունենար։ Ֆիլադելֆիայի ազատ գրադարանում (The Free Library of Philadelphia) ցուցադրված է ագռավի խրտվիլակ, որը ենթադրաբար Դիքենսի ագռավն էր, որով ոգեշնչվել էր Պոն։

Պոն հավանաբար ուսումնասիրել էր ագռավի կերպարը տարբեր դիցաբանություններում և բանահյուսության մեջ։ Ըստ նորվեգական դիցաբանության՝ Օդին աստվածն ուներ 2 ագռավ՝ Հուգինը և Մունինը, որոնք խորհրդանշում էին խելք և հիշողություն։ Ըստ եբրայական առասպելի՝ Նոյն իր տապանից ուղարկում է սպիտակ ագռավ՝ ճշտելու, թե արդյոք ցամաքը չի ազատվել ջրից։ Այն ցամաք է գտնում, սակայն անմիջապես չի վերադառնում, որի համար պատժվում է և դառնում սև ու ստիպված է լինում հավերժ սնվել լեշերով։ Օվիդիոսի «Կերպարանափոխությունների» մեջ ևս ագռավն սկզբում սպիտակ է, այնուհետև Ապոլլոնը պատժում է նրան սիրեցյալի անհավատարմության մասին լուր բերելու համար և դարձնում է սև։ Պոյի բանաստեղծության մեջ ագռավի՝ սուրհանդակի դերը հավանաբար այս պատմություններից է գալիս։

Հոմերոսի «Ոդիսևսում» հիշատակված «Նեպենտ» դեղամիջոցը ջնջում է հիշողությունը, և հեղինակը ցանկանում է մոռանալ Լինորին դրա միջոցով։ Պոն նաև հիշատակում է Երեմիայի գրքից (8:22) հայտնի «Գաղաադի բալասանը». «Բալասան չկա՞յ Գաղաադում, կամ բժիշկ չկա՞յ այնտեղ. Ապա ի՞նչու համար առողջութիւն չգտաւ իմ ժողովրդի աղջիկը»։ Այս կոնտեքստում «Գաղաադի բալասանը» բուսախեժ է, որն օգտագործվում է բժշկության մեջ (այս դեպքում հեղինակը ցանկանում է բուժվել Լինորի կորստի ցավից)։

Բանաստեղծական կառուցվածքը

Բանաստեղծությունը բաղկացած է 18 տնից՝ յուրաքանչյուրը 6 տող։ Ընդհանուր առմամբ յուրաքանչյուր տող պարունակում է ութաչափ քայլ, յուրաքանչյուր քայլ՝ մեկ շեշտված վանկ, որին հաջորդում է մեկ չշեշտված վանկ։ Առաջին տողը հետևյալ կառուցվածքն ունի (/-ը ցույց է տալիս շեշտված վանկերը, x-ը՝ չշեշտված)՝

Բանաստեղծության վանկային կառուցվածքը

Շեշտ	/	x	/	x	/	x	/	x	/	x	/	x	/	x	/	x
Վանկ	Once	up-	on	a	mid-	night	drear-	y,	while	I	pon-	dered	weak	and	wear-	y

Պոն, ինչևէ, պնդում էր, որ բանաստեղծությունը բաղկացած է ութաչափ, յոթաչափ և քառաչափ քայլերից։ Հանգավորումը ABCBBB է կամ AA,B,CC,CB,B,B՝ ներքին հանգավորման դեպքում։ Յուրաքանչյուր տան մեջ, B տողը հանգավորվում է nevermore բառի հետ՝ հավելյալ շեշտադրում կատարելով վերջին վանկի վրա։ Բանաստեղծության մեջ շատ է օգտագործվում նաև բաղաձայնույթ (ալիտերացիա՝ նույն կամ նմանահունչ բաղաձայնների կուտակում բանաստեղծական խոսքի մեջ՝ արտահայտչականությունը ուժեղացնելու համար)` "Doubting, dreaming dreams ..."։ 20-րդ դարի ամերիկացի բանաստեղծ Դենիել Հոֆմանը պնդում էր, որ Պոյի բանաստեղծության կառուցվածքն անբնական է, սակայն նրա հիպնոսացնող հատկությունն ավելի ակնառու է։

Հրատարակման պատմություն

Էդուարդ Մանեի նկարազարդումներից

Պոն առաջինը ներկայացրեց «Ագռավը» բանաստեղծությունն իր ընկերոջը և նախկին գործատուին՝ Ջորջ Ռեքս Գրեհեմին՝ Ֆիլադելֆիայի Գրեհեմ ամսագրից (Graham's Magazine)։ Գրեհեմը մերժեց տպագրել բանաստեղծությունը, որն այդ ժամանակ դեռևս վերջնական տարբերակը չէր, սակայն նա Պոյին $15 տվեց որպես նվիրատվություն։ Պոն այնուհետև $9-ով վաճառեց բանաստեղծությունը The American Review հանդեսին, որն «Ագռավը» տպագրեց 1845 թվականի փետրվարի իր համարում Quarles մականվամբ։ Բանաստեղծության առաջին տպագրությունը Պոյի անունով տեղի է ունեցել 1845 թվականի հունվարի 29-ին Evening Mirror ամսագրում։ Դրանից հետո բանաստեղծությունը տարածվեց ամբողջ ԱՄՆ-ով՝ հայտնվելով տարբեր ամսագրերում (New York Tribune (փետրվարի 4, 1845), Broadway Journal (համար 1, փետրվարի 8, 1845), Southern Literary Messenger (համար 11, մարտ 1845), Literary Emporium (համար 2, դեկտեմբեր 1845), Saturday Courier, 16 (հուլիսի 25, 1846), and the Richmond Examiner (սեպտեմբերի 25, 1849)) :

«Ագռավի» հաջողությունը նպաստեց Պոյի «Պատմվածքների» տպագրմանը 1845 թվականի հունիսին, որը 5 տարվա ընթացքում նրա առաջին գիրքն էր։ Նոյեմբերի 19-ին լույս տեսավ նաև Պոյի բանաստեղծությունների հավաքածուն՝ «Ագռավը և այլ բանաստեղծություններ»։ Այդ փոքր հատորը՝ 14 տարվա մեջ իր առաջին բանաստեղծական գիրքը, ընդամենը 100 էջից էր բաղկացած և վաճառվում էր 100 սենտով։ Բացի «Ագռավից»՝ այն ներառում էր ևս 17 բանաստեղծություն։

Նկարազարդումներ

«Ագռավի» հետագա հրատարակումներն ընդգրկում էին հայտնի նկարազարդողների աշխատանքները։ Հատկանշական է, որ 1858 թվականին «Ագռավի» նկարազարդումները կատարեց «Ալիսան Հրաշքների աշխարհում» գրքի նկարազարդող Ջոն Տենիելը։ 1884 թվականին «Ագռավը» տպագրվեց նաև առանձին՝ Գուստավ Դորեի շքեղ նկարազարդումներով։ Դորեն մահացավ մինչև հրատարակումը։ 1875 թվականին բանաստեղծության ֆրանսիական տարբերակի համար նկարազարդումներ կատարեց նաև Էդուարդ Մանեն։

20-րդ դարի շատ նկարիչներ և ժամանակակից նկարազարդողներ նույնպես կատարել են նկարազարդումներ «Ագռավի» համար։

Ստեղծագործություն

Պոն նպաստեց «Ագռավի» հաջողությանը՝ դրանից հետո հրատարակելով «Հորինման փիլիսոփայությունը» էսսեն 1846 թվականին, որտեղ նա մանրամասնում էր բանաստեղծության ստեղծման պատմությունն ու շարժառիթները։ Հավանաբար իր ստեղծագործության նկարագրությունը չափազանցված է, սակայն այն ուշագրավ տեղեկություններ է տալիս Պոյի գրական տեսության վերաբերյալ։ Նա բացատրում է, որ բանաստեղծության յուրաքանչյուր բաղադրիչ հիմնված է տրամաբանության վրա՝ ագռավը մտնում է սենյակ՝ փոթորկից փախչելով, այնուհետև նստում է սպիտակ կիսանդրու վրա, որը սև թռչնի հետ ստեղծում է տեսողական հակադրություն։ Ըստ Պոյի՝ բանաստեղծության ոչ մի դրվագ պատահական չէ, այլ հեղինակն է ամեն ինչ կառավարում։ Նույնիսկ Nevermore բառն է օգտագործվում, որովհետև այն ունի երկար ձայնավոր հնչյուններ։ Պոն պնդում էր, որ այդ թեման էր ընտրել, որովհետև «գեղեցիկ կնոջ մահը անկասկած ամենապոետիկ թեման է աշխարհում», հատկապես, եթե այն հնչում է սգացող սիրեցյալի շուրթերից։ Բացի այդ՝ Լինորի կորուստը կապված է նաև Պոյի անձնական կյանքի իրադարձությունների՝ կամ մոր՝ Էլայզա Պոյի վաղաժամ մահվան, կամ նրա կնոջ՝ Վիրջինիայի երկարատև հիվանդության հետ։ Հայտնի չէ, թե որքան ժամանակ է Պոն աշխատել «Ագռավի» վրա, սակայն կան տեսակետներ, իբր նա այն գրել է 1 օրից մինչև 10 տարում։ Կա նաև տեսակետ, որ բանաստեղծության նախնական տարբերակներում ագռավի փոխարեն բու է եղել։

Քննադատություն

Գուստավ Դորեի նկարազարդումը բանաստեղծության վերջին տողերի նկարագրությամբ

Մասամբ շնորհիվ «Ագռավի» կրկնակի տպագրման՝ Էդգար Ալլան Պոյի անունը շուտով հայտնվեց շատերի տներում և նա դարձավ հանրաճանաչ։ Ընթերցողները սկսեցին բանաստեղծությունը նույնացնել բանաստեղծի հետ և Պոյին տվեցին «Ագռավ» մականունը։ Բանաստեղծությունը շուտով համատարած վերահրատարակվեց, կրկնօրինակվեց և ծաղրերգվեց։ Չնայած այն Պոյին հանրաճանաչություն բերեց կենդանության օրոք, ֆինանսապես այնքան էլ բարեհաջող չէր նրա համար։

Որոշ գրողներ գովաբանել են «Ագռավը», իսկ որոշները՝ քննադատել այն։ Ուիլյամ Բաթլեր Եյթսն այն անվանում էր «շինծու և գռեհիկ»։ Պոյին հաճախ մեղադրում էին գրագողության մեջ։ Նրա մահից հետո իր ընկեր Թոմաս Հոլլի Չիվերսը հայտարարեց, որ «Ագռավը» բանաստեղծության գաղափարը Պոն գողացել է իրենից։ Մասնավորապես նա պնդում էր, որ Պոն իրենից է ոգեշնչվել բանաստեղծության չափն ընտրելու, ինչպես նաև "nevermore" արտահայտության հարցում։

«Ագռավը» մեծ ազդեցություն է ունեցել ժամանակակից շատ ստեղծագործությունների վրա, օրինակ՝ Վլադիմիր Նաբոկովի «Լոլիտան» (1955), Բերնանդ Մալամուդի «Հրեա թռչունը» (1963) և այլն։ «Ագռավը» ստեղծելու գործընթացը մեծ ազդեցություն է ունեցել մի շարք ֆրանսիացի հեղինակների և երգահանների վրա, ինչպիսիք են Շառլ Բոդլերը և Մորիս Ռավելը, և ենթադրվում է, որ Ռավելի «Բոլերոն» մեծապես ոգեշնչվել է «Ստեղծագործության փիլիսոփայություն» աշխատությունից։ «Ագռավի» գաղափարը կարելի է հանդիպել նաև ֆիլմերում, հեռուստատեսային հաղորդումներում, երաժշտության և վիդեո խաղերի մեջ։

Արտաքին հղումներ

Տեքստ

• "The Raven" – Առաջին հրատարակչության ամբողջական տեքստը, American Review, 1845
• "The Raven" – Վերջին հրատարակչության ամբողջական տեքստը,Richmond Semi-Weekly Examiner, 1849
• Ագռավի հայերեն թարգմանությունը Վիգեն Բաբայանի կողմից
• Ագռավի հայերեն թարգմանությունը Աբրահամ Ալիքյանի կողմից
• Ագռավի հայերեն թարգմանությունը Խաչիկ Դաշտենցի կողմից
• Ագռավի հայերեն թարգմանությունը Սամվել Մկրտչյանի կողմից

Մեկնաբանություններ

• The Poe Decoder – Էսսե «Ագռավի» նշանների, բառերի և կառուցվածքի մասին
• «Ագռավը». Ջոն Ինգրամի գրական և պատմական մեկնաբանություններով, Լոնդոն Ջ. Ռեդվեյ, 1885

Նկարազարդումներ

• Գուստավ Դորեի նկարազարդումները Բուֆալոյի համալսարանի գրադարանների հազվագյուտ և հատուկ գրքերի հավաքածուից Արխիվացված 2015-04-29 Wayback Machine

Ձայնագրություն

• «Ագռավը» (MP3)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ագռավը (բանաստեղծություն)» հոդվածին։