Jump to content

Տաթև (քանդակ)

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Տաթև
տեսակքանդակ
քանդակագործԱրա Սարգսյան
տարի1962
բարձրություն87 սանտիմետր
լայնություն86 սանտիմետր
խորություն46 սանտիմետր
նյութբրոնզ
գտնվելու վայրԱրա Սարգսյանի և Հակոբ Կոջոյանի տուն-թանգարան
հավաքածուԱրա Սարգսյանի և Հակոբ Կոջոյանի տուն-թանգարան
քաղաքԵրևան
սեփականատերԱրա Սարգսյանի և Հակոբ Կոջոյանի տուն-թանգարան

«Տաթև», հայ քանդակագործ Արա Սարգսյանի քանդակը[1], որը նա ստեղծել է 1962 թվականին[2] (գիպս[3], հետագայում ձուլվել է բրոնզից[2])։ Քանդակը ներկայացնում է Տաթևի ժայռից կոմունիստներին ձորը նետելու տեսարանից մի հատված և ինքնուրույն գործ է, սակայն «գաղափարի, ոգու, գեղարվեստական մտածելակերպի ու մարմնավորման մեծ հարազատություն ունի» հեղինակի «Հիրոսիմա» քանդակի հետ[4]։

1950-ական թվականներից Արա Սարգսյանն սկսել է աշխատել Տաթևի ժայռից կոմունիստներին ձորը նետելու սյուժեի վրա, բազմաթիվ էսքիզներ է արել իրար մոտիկ ու իրարից հեռու տարբերակումներով, իսկ 1962 թվականին ստեղծել է վերջնական տարբերակը տարբերակը, որը քանդակվել է գրեթե բնական չափերով ու ձուլվել գիպսից։ Այն առաջին անգամ ներկայացվել է հեղինակի՝ 1962 թվականին անցկացված անհատական ցուցահանդեսում[4]։ Մի քանի տարի անց ստեղծվել է քանդակի բրոնզե տարբերակը, որն ընդգրկվել է Հայաստանի պետական պատկերասրահում ներկայացված Արա Սարգսյանի աշխատանքների շարքում[4]։

Նկարագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Տաթև» քանդակը ներկայացնում է տանջանքների ենթարկված ծնկաչոք մարդու, որի ձեռքերը սեղմում են նրա մեջքի հետևում դրված տախտակը։ Ի տարբերություն նույնպես տառապող ծնկաչոք մարդու պատկերող «Հիրոսիմա» քանդակի, որտեղ մարդն ինքն է ծնկի իջել բոլոր կողմերից վրա հասած անտեսանելի հարվածի ազդեցությամբ, «Տաթևում» հերոսին տանջել են, ոլորել, գալարել, ոչ թե ստիպել, որ նա ինքը ծնկի գա, այլ ուժով, հրելով ծնկի են բերել, և մենք գրեթե շոշափելի որոշակիությամբ տեսնում ենք մարդկային այն չքանդակված բիրտ ու անագորյուն ձեռքերը, որ բռնացել են հերոսի վրա, նրան խոշտագնել, զգետնել, գամել տախտակի ծվենին, որն ասես նույնպես խոշտանգված է»[4]։

«Տաթևի» հերոսը շարունակ գտնվում է իրեն պահող աներևույթ ձեռքերի ծանրության տակ, և եթե մի պահ այդ բռնացող ձեռքերը ետ քաշվեն, նա իսկույն ոտքի կկանգնի։
Դա, ինչպես և տախտակի ծվենն ուժգին սեղմող ջլապինդ բազուկները, ակնհայտորեն ցույց են տալիս, որ այստեղ հերոսը ջարդված չէ, հոգեպես ընկճված չէ[4]։

Եթե «Հիրոսիմա» քանդակում Արա Սարգսյանը ներկայացրել է ճապոնացու ընդհանրական կերպար, ապա «Տաթև» քանդակը ներկայացնում է կոնկրետ սյուժե կոնկրետ իրադրության մեջ․ պատկերված է հայ կոմունիստ՝ Զանգեզուրում տեղի ունեցած կոտորածի զոհերից մեկը, որին ցած են նետել ժայռից։ Քանդակագործը այդ ամենը ներկայացրել է մի քանի դետալներով, որոնց թվում են տղամարդու կոմունարկան, նրա ազգային դիմագծերն ու «արձանը ժայռաձև պատվանդանի հետ կապակցող կոմպզիցիոն մի սքանչելի հնար․ հերոսի ծնկները պատվանդանի հորիզոնական հարթությունից դուրս են դրված և դա ակնարկում է նրան ձորը նետելը»[4]։

Պլաստիկական ձևերի մեջ ամփոփված մի իսկական ողբերգություն է «Տաթևը» (1962), որտեղ ստեղծագործության հիմքում, ինչպես և «Հիրոսիմայում», ընկած է տանջանքը։ Դրսևորելով սյուժետային կոնկրետություն` Սարգսյանն այս քանդակում հետապնդել և հասել է թեմատիկ մեծ ընդհանրացման` տալով մարդկության համար միշտ մաքառող և ընկնող մարտիկի անընկճելի կերպարը` հերոսական տանջանքի պաթոսով։ Կործանվում է, բայց չի ընկնում` այս էր իմ գաղափարը- ասել է քանդակագործը[5][6]։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. Արա Սարգսյանի մասին zarkfoundation.com կայքում
  2. 2,0 2,1 «Տաթև» քանդակը Արխիվացված 2022-05-19 Wayback Machine Արա Սարգսյանի և Հակոբ Կոջոյանի տուն-թանգարանի կայքում
  3. «Հայկական սովետական հանրագիտարան», խմբագիր՝ Վիկտոր Համբարձումյան, Երևան, Հայ սովետական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1984, էջ 220։
  4. 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Վահան Հարությունյան, Արա Սարգսյան, Հայաստան հրատարակչություն, Երևան, 1975, էջեր 118-119։
  5. Հուշեր Արա Սարգսյանի մասին, խմբ.` Ռ. Զարյան, Երևան, 1990։
  6. Արա Սարգսյան, Բոսֆորի ափից մինչև անմահություն, ՎարդՀրատ ՍՊԸ, 2017։