Վիրուսային մենինգիտ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Վիրուսային մենինգիտ
Տեսակվարակիչ հիվանդություն և հիվանդության կարգ
Բժշկական մասնագիտություննյարդաբանություն

Վիրուսային մենինգիտ (հայտնի նաև որպես ասեպտիկ մենինգիտ) մենինգիտի տարատեսակ է, որը առաջանում է վիրուսային վարակի հետևանքով։ Այն հանդիսանում է ուղեղային պատյանների բորբոքման արդյունք (այդ պատյանները պատում են գլխուղեղն և ողնուղեղը)։ Ախտանշաններն ընդգրկում են գլխացավ, տենդ, լուսավախություն և պարանոցի կարկամություն[1]։

Վիրուսները ասեպտիկ մենինգիտնի ամենատարացված պատճառներից մեկն են[2]։ Վիրուսային մենինգիտների  առաջացման մեծ մասն են կազմում Էնտերովիրուսները[1][3][4]։ Սակայն այլ վիրուսները նույնպես կարող են վիրուսային մենինգիտ առաջացնել։ Օրինակ՝ Արևմտյան Նիլի վիրուսը, խոզուկի, կարմրուկի, հերպես Սիմպլեքս 1, 2, գոտևորող հերպեսի, ավշային հորեոմենինգիտի վիրուսները[5]։ Կլինիկական ախտանիշների հիման վրա հնարավոր չէ լիարժեք տարբերակել բակտերիալ մենինգիտից, չնայած վիրուսային մենինգիտի դասական կլինիկայի ընթացքը ավելի թեթև է։ Վիրուսային մենինգիտի դեպքում ուղեղ-ողնուղեղային հեղուկում բակտերիաները բացակայում են։ Հետևաբար  հիվանդությունը հաստատելու համար հաճախ անհրաժեշտ է կատարել գոտկային պունկցիան ուղեղ-ողնուղեղային հեղուկի անալիզով[6]։

Դեպքերի մեծ մասը հատուկ բուժում չի պահանջում և բոլոր ջանքերն ուղղված են սիմպտոմատիկ բուժման (գլխացավի, տենդի, սրտխառնոցի վերացմանը)[7]։ Որոշ վիրուսների դեպքում պահանջ կա հատուկ բուժման, օրինակ՝ Հերպես սիմպլեքս վիրուսի դեպքում։

ԱՄՆ-ում մենինգիտների  կեսից ավել դեպքերի պատճառ է վիրուսային մենինգիտը[8]։ 1988-1999 թվականների ընթացքում յուրաքանչյուր տարի 36000 դեպք է գրանցվել[9]։ Հիվանդանում են մեծահասակները և երեխաները, բայց ավելի շատ հիվանդությունը տարածված է  երեխաների մոտ[1]։

Նշաններ և ախտանիշներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիրուսային մենինգիտին բնորոշ են տենդ, գլխացավ, պարանոցի կարկամություն[10]։ Տենդը ցիտոկինների արտազատման արդյունք է, որոնք ազդում են հիպոթալամուսի ջերմակարգավորիչ նեյրոնների վրա։ Ցիտոկիններըը և բարձրացած ներգանգային ճնշումը խթանում են գլխուղեղի ցավի ընկալիչները (նոցիցեպտորները)` առաջացնելով գլխացավ։ Պարանոցի կարկամությունը ողնաշարի ծալվելու ժամանակ  բորբոքված ուղեղային թաղանթների ձգման արդյունք է[11]։ Ի տարբերություն բակտելիալ մենինգիտի՝ հիվանդության ախտանիշները հաճախ ավելի թեթև են և ավելի դանդաղ են զարգանում[10]։ Սրտխառնոցը, փսխումը և լուսավախությունը նույնպես ի հայտ են գալիս ընդհանուր վիրուսային մենինգիտին բնորոշ նշանների հետ միասին, որոնք են մկանային ցավն եվ ընդհանուր թուլությունը[10]։ Բարձրացած ներգանգային ճնշումը խթանում է Area postrema, որն իր հերթին առաջացնում է  սրտխառնոց և փսխում։ Լուսավախությունը կապված է ուղեղային պատյանների գրգռման հետ[11]։ Ծանր դեպքերում կարող է զարգանալ էնցեֆալիտ (մենինգոէնցեֆալիտ) հետևյալ ախտանիշաններով՝ ցնցումներ, օջախային նյարդաբանական դեֆիցիտներ և փոփոխված մտավոր կարգավիճակ[12]։

Փոքր երեխաների մոտ վիրուսային մենինգիտը կարող  է դրսևորվել միայն գրգռվացությամբ, քնկոտությամբ կամ սնվելու հետ կապված խնդիրներով[6]։ Ծանր դեպքերում կարող է զարգանալ էնցեֆալիտ (մենինգոէնցեֆալիտ) հետևյալ ախտանիշաններով՝ ցնցումներ, օջախային նյարդաբանական դեֆիցիտներ և փոփոխված մտավոր կարգավիճակ[12]։ Երեխաների մոտ կարող են ի հայտ գալ որոշ լչացուցիչ ախտանիշներ,որոնք  ներառում են դեղնախտ և գաղթունի արտափքում[11]։

Ախտածագում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

ԱՄՆ-ում վիրուսային մենինգիտի ամենատարածված պատճառ ոչ-պոլիո էնտերովիրուսներ են։ Մենինգիտ առաջացնող վիրուսներ սովորաբար փոխանցվում են հիվանդների հետ շփվելիս։ Այնուամենայնիվ, շատ դեպքերում այն մարդկանց մոտ որոնք վարակված են մենինգիտ առաջացնող վիրուսներով, մենինգիտ չի զարգանում[6]։

Վիրուսներն, որոնք կարող են մենինգիտի առաջացման պատճառ հանդիսանալ[13]։

Մեխանիզմ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիրուսային մենինգիտը հիմնականում առաջանում է վարակային ագենտով, որը գաղութ է առաջացնում իր տիրոջ որևէ մասում[14]։ Իմունոդեֆիցիտ ունեցող հիվանդները ամենաբարձր ռիսկի խումբ են համարվում հարուցիչի ներխուժման համար[11]։ Վարակման ուղիներն են՝ մաշկը, շնչառական ուղի, աղեստամոքսային ուղի, քթըմպանն և միզասեռական համակարգ։ Վիրուսը ներխուժում  է տիրոջ ենթալորձային շերտ պաշտպանիչ շերտի միջոցով, ինչպիսիք են՝ տեղային իմունիտետը, ֆիզիկական պատնեշնեշը, ֆագոցիտները և մակրոֆագերը[14]։ Ներթափանցումից հետո իմունային համակարգը ակտիվանում է[11]։ Վարակիչ ագենտը կարող է թափանցել կենտրոնական նյարդային համակարգ և առաջացնել մենինգիտ երեք ճանապարհով, որոնք են՝ հեմատոգեն,ռետրոգրադ նյարդային ճանապարհով կամ ուղղակի մերձակից միջոցով[15]։ Իմուն բջիջները և վնասված էնդոթելիալ բջիջները արտազատում են մատրիքսային մետալոպրոտեինազներ (ՄՄՊ-ներ), ցիտոկիններ և ազոտի մոնոօքսիդ (NO): ՄՄՊ-ները և NO անոթալայնիչ ազդեցություն ունեն գլխուղեղի անոթներում։ Ցիտոկիններն առաջացնում են մազանոթային պատի փոփոխություններ արյուն-ուղեղային պատնեշում (ԱՈւՊ), ինչն իր հերթին հանգեցնում է լեյկոցիտների ռեցեպտորների էքսպրեսիայի խթացման՝ բարձրացնելով սպիտակ արյան բջիջների կպումը և էկստրավազացիան[11]։ Պատնեշը, որը ստեղծված է ուղեղի և արյան հոսքի միջև ուղեղային պատյաններով, նորմայում պաշտպանում է ուղեղը մարմնի իմունային համակարգից։ Ուղեղային պատյանների և էնդոթելիալ բջիջների վնասումը բարձրացնում է թթվածնի ցիտոտոքսիկ ռեակտիվ տեսակների առաջացումը, որոնք վնասում են վարակիչ ագենտին և հարևան բջիջներին[11]։ Մենինգիտի դեպքում պատնեշը վնասված է. վիրուսները, թափանցելով ուղեղ, մեկուսացված են իմուն համակարգից և կարող են տարածվել[16]։ Այն բերում է ներգանգային ճնշման բարձրացման, ուղեղի այտուցի, մենինգեալ գրգռվածության և նեյրոնների մահվան[11]։

Ախտորոշում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիրուսային մենինգիտի ախտորոշումը կատարվում է կլինիկական պատմության, ֆիզիկական զննման և որոշ ախտորոշիչ թեստերի հիման վրա[17]։ Շատ կարևոր է անել ուղեղ-ողնուղեղային հեղուկի (ՈւՈՀ) հավաքում գոտկային պունկցիայիյի միջոցով:Այս հեղուկը, որը նորմայում շրջապատում է ուղեղը և ողնուղեղը, անալիզի են ենթարկվում՝ փնտրելով վարակի  նշաններ[18]։ ՈւՈՀ-ի նշանները, որոնք ցույց են տալիս մենինգիտի վիրուսային ախտածագումը, ներառում են սպիտակ արյան բջիջների բարձր քանակություն (սովորաբար 10-100 բջիջ/մլ)՝ լիմֆոցիտների գերակշռությամբ համադրվում է գլյուկոզի նորմալ կոնցենտրացիայի հետ[19]։ ՈՒՈՀ-ի ՊՇՌ թեստերը հատկապես օգտակար են դարձել վիրուսային մենինգիտի ախտորոշման համար (զգայնությունը կազմում է 95-100%)[20]։ Հավելյալ քղանքի, մեզի, արյան անալիզների և կոկորդից քսուքի պատասխանները նույնպես օգնում են հայտնաբերել վիրուսային մենինգիտը[18]։

Որոշ դեպքերում թույլ իմունային համակարգ կամ բարձրացած ներգանգային ճնշում ունեցող անձանց մոտ ուղեղի Համակարգչային շերտագրություն արվում է գոտկային պունկցիայից առաջ[1]։

Բուժում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ացիկլովիր

Բուժումը հիմնականում աջակցող է։ Հանգիստ, հիդրատացիա, ջերմիջեցնողները, ցավազրկողները և հակաբորբոքային դեղերը տրամադրվում են եթե անհրաժեշտ է[21]։ Հերպես սիմպլեքս վիրուսը, Վարիցելա զոոստեր վիրուսը և Ցիտոմեգալովիրուսը պահանջում են հատուկ հակավիրուսային։ Օրինակ՝ Հերպես վիրուսի համար օգտագործում են Ացիկլովիր[22]։ Արագ բարձրացող ներգանգային ճնշման, ոսկրային կառույցի մոտ վարակի առկայության (մաստոիդիտի դեպքում), գանգի կոտրվածքի կամ աբսցեսի առաջացման դեպքերում անհրաժեշտ է վիրաբուժական բուժում[11]։ Վիրուսային մենինգիտ ունեցող մարդկանց մեծամասնությունը լավանում են 7-ից 10 օրերի ընթացքում[23]։

Համաճարակաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1988-1999 թվականների ընթացքում յուրաքանչյուր տարի 36000 դեպք է գրանցվել[24]։ Հիվանդանում են մեծահասակները և երեխաները, բայց ավելի շատ հիվանդությունը տարածված է  երեխաների մոտ[1]։ Ռումինիայում և Իսպանիայում տեղի ունեցած բռնկումների ժամանակ վիրուսային մենինգիտը ավելի շատ տարածված էր մեծահասակների մոտ[25]։ Մինչդեռ 15 տարեկանից ցածր պատանիների մոտ դեպքերի տոկոսը կազմում էր 338 %[25]։ Այլ պատկեր էր Ֆինլանդիայում (1966թ.), Կիպրոսում (1996թ.), Ղազայում (1997թ.), Չինաստանում (1998թ.) և Թայվանում (1998թ.), որտեղ վիրուսային մենինգիտը ավելի շատ տարածված էր երեխաների, մանուկների մոտ[26][27][28][29]։

Վաղ հետազոտություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կա ենթադրություն, որ վիրուսային մենինգիտը կարող է հանգեցնել ողնաշարային զարկերակի բորբոքային վնասմանը[30]։

Մենինգիտի Հետազոտման Հիմնադրամը կատարում է հետազոտություն, որի նպատակը գենային տեխնոլոգիաների միջոցով մենինգիտի ախտորոշման արագությունը բարելավվելն է, ճշգրտությունը և մատչելիությունը երեխաների մոտ Մեծ Բրիտանիայում։ Հետազոտական խումբը զարգացնում է նոր մեթոդներ, որոնք օգտագործվելու են մենինգիտի ախտորոշման համար՝ հետազոտելով ՈՒՈՀ-ում հայտնված միկրոօրգանիզմների գենետիկ մատերիալը։ Նոր մեթոդը նախ և առաջ պետք է կիրառվի՝ օգտագործելով ՈւՈՀ-կի նմուշներ, որտեղ միկրոօրգանիզմը հայտնի է, այնուհետև կիրառվի՝ օգտագործելով ՈՒՈՀ-կի նմուշներ, որտեղ միկրոօրգանիզմը անհայտ է (գնահատվում է մոտ 40%) փորձելով բացահայտել պատճառը[31]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Logan, SA; MacMahon, E (2008 թ․ հունվարի 5). «Viral meningitis». BMJ (Clinical research ed.). 336 (7634): 36–40. doi:10.1136/bmj.39409.673657.ae. PMC 2174764. PMID 18174598.
  2. ↑ «Aseptic Meningitis». Healthline (անգլերեն). Վերցված է 2017 թ․ մարտի 10-ին.
  3. ↑ «Epidemiology». Alaska Department of Health and Social Services. Արխիվացված է օրիգինալից 2020 թ․ հունիսի 19-ին. Վերցված է 2018 թ․ նոյեմբերի 17-ին.
  4. ↑ Ratzan, K. R. (1985 թ․ մարտի 1). «Viral meningitis». The Medical Clinics of North America. 69 (2): 399–413. doi:10.1016/s0025-7125(16)31051-3. ISSN 0025-7125. PMID 3990441.
  5. ↑ «Acute Communicable Disease Control». lacounty.gov. {{cite web}}: |first1= missing |last1= (օգնություն)
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 «Meningitis | Viral | CDC». www.cdc.gov (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2017 թ․ մարտի 2-ին.
  7. ↑ «Viral Meningitis - Meningitis Research Foundation». www.meningitis.org. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ մարտի 3-ին. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 2-ին.
  8. ↑ Bartt, R (2012 թ․ դեկտեմբեր). «Acute bacterial and viral meningitis». Continuum (Minneapolis, Minn.). 18 (6 Infectious Disease): 1255–70. doi:10.1212/01.CON.0000423846.40147.4f. PMID 23221840.
  9. ↑ Khetsuriani, N; Quiroz, ES; Holman, RC; Anderson, LJ (Nov–Dec 2003). «Viral meningitis-associated hospitalizations in the United States, 1988–1999». Neuroepidemiology. 22 (6): 345–52. doi:10.1159/000072924. PMID 14557685.
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 «Viral Meningitis - Brain, Spinal Cord, and Nerve Disorders - Merck Manuals Consumer Version». Merck Manuals Consumer Version (ամերիկյան անգլերեն). Վերցված է 2017 թ․ մարտի 4-ին.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 11,5 11,6 11,7 11,8 «Meningitis | McMaster Pathophysiology Review». www.pathophys.org (ամերիկյան անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ դեկտեմբերի 12-ին. Վերցված է 2017 թ․ դեկտեմբերի 12-ին.
  12. ↑ 12,0 12,1 Cho, Tracey A.; Mckendall, Robert R. (2014 թ․ հունվարի 1). Booss, Alex C. Tselis and John (ed.). Handbook of Clinical Neurology. Neurovirology. Vol. 123. Elsevier. էջեր 89–121.
  13. ↑ Meningitis 1168529, բաժին Viral Meningitis(անգլ.) EMedicine կայքում
  14. ↑ 14,0 14,1 «Viral Meningitis: Background, Pathophysiology, Etiology». 2017 թ․ նոյեմբերի 29. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն)
  15. ↑ Klimpel, Gary R. (1996). Baron, Samuel (ed.). Medical Microbiology (4th ed.). Galveston (TX): University of Texas Medical Branch at Galveston. ISBN 0963117211. PMID 21413332.
  16. ↑ Chadwick, D. R. (2005 թ․ հունվարի 1). «Viral meningitis». British Medical Bulletin (անգլերեն). 75–76 (1): 1–14. doi:10.1093/bmb/ldh057. ISSN 0007-1420.
  17. ↑ «Diagnosis - Meningitis - Mayo Clinic». www.mayoclinic.org (անգլերեն). Վերցված է 2017 թ․ մարտի 4-ին.
  18. ↑ 18,0 18,1 «CSF analysis: MedlinePlus Medical Encyclopedia». medlineplus.gov (անգլերեն). Վերցված է 2017 թ․ մարտի 4-ին.
  19. ↑ «CSF Analysis - Neurology - UMMS Confluence». wiki.umms.med.umich.edu. Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ մարտի 5-ին. Վերցված է 2017 թ․ մարտի 4-ին.
  20. ↑ Fomin, Dean A. Seehusen|Mark Reeves|Demitri. «Cerebrospinal Fluid Analysis - American Family Physician». www.aafp.org (անգլերեն). Վերցված է 2017 թ․ մարտի 4-ին.
  21. ↑ «Viral Meningitis Treatment & Management: Approach Considerations, Pharmacologic Treatment and Medical Procedures, Patient Activity». 2017 թ․ նոյեմբերի 29. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն)
  22. ↑ Tyler KL (2004 թ․ հունիս). «Herpes simplex virus infections of the central nervous system: encephalitis and meningitis, including Mollaret's». Herpes. 11 (Suppl 2): 57A–64A. PMID 15319091.
  23. ↑ «Meningitis | Viral | CDC». www.cdc.gov (ամերիկյան անգլերեն). 2017 թ․ դեկտեմբերի 4. Վերցված է 2017 թ․ դեկտեմբերի 11-ին.
  24. ↑ Khetsuriani, N; Quiroz, ES; Holman, RC; Anderson, LJ (Nov–Dec 2003). «Viral meningitis-associated hospitalizations in the United States, 1988–1999». Neuroepidemiology. 22 (6): 345–52. doi:10.1159/000072924. PMID 14557685.
  25. ↑ 25,0 25,1 Jiménez Caballero, PE; Muñoz Escudero, F; Murcia Carretero, S; Verdú Pérez, A (2011 թ․ հոկտեմբեր). «Descriptive analysis of viral meningitis in a general hospital: differences in the characteristics between children and adults». Neurologia (Barcelona, Spain). 26 (8): 468–73. doi:10.1016/j.nrleng.2010.12.004. PMID 21349608.
  26. ↑ Rantakallio, P; Leskinen, M; von Wendt, L (1986). «Incidence and prognosis of central nervous system infections in a birth cohort of 12,000 children». Scandinavian journal of infectious diseases. 18 (4): 287–94. doi:10.3109/00365548609032339. PMID 3764348.
  27. ↑ «1998—Enterovirus Outbreak in Taiwan, China—update no. 2». WHO.
  28. ↑ «1997—Viral meningitis in Gaza». WHO.
  29. ↑ «1996—Viral meningitis in Cyprus». WHO.
  30. ↑ Pan, Xudong. «Vertebral artery dissection associated with viral meningitis». BMC Neurology. 12.
  31. ↑ «Using new genomic techniques to identify the causes of meningitis in UK children | Meningitis Research Foundation». www.meningitis.org. Վերցված է 2017 թ․ դեկտեմբերի 12-ին.
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Չափորոշչային վերահսկողություն
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Վիրուսային_մենինգիտ&oldid=9545197» էջից