Սարգիս Լոլե

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Սարգիս Լոլե

Սարգիս Լոլե Գիզոյի կամ Լևոն ()[1], Օսմանյան կայսրության ականավոր հայ ճարտարապետ։ Լոլեն եղել է Մարդինի (թուրքերեն՝ Mimarbași) գլխավոր ճարտարապետը և պատասխանատու է եղել 19-րդ դարի վերջից մինչև 20-րդ դարի սկզբի քաղաքի ճարտարապետության մեծ մասի համար, նաև հարևան քաղաք Դիարբեքիրում[2][3]։

Իր ճարտարապետական հմտությունների և նվաճումների շնորհիվ Լոլեն հայտնի է որպես Մարդինի «Միմար Սինան»[4]։

Նա աշխատել է պահպանել քաղաքի միատարրությունը՝ միավորելով դասական, քրիստոնեական (եկեղեցական) և իսլամական ճարտարապետության տարրերը[5]։ Նա Մարդինում ոչ միայն կառուցել է նոր դպրոցներ, դատարաններ, զորանոցներ, առանձնատներ և եկեղեցիներ, այլ նաև վերանորոգել է քաղաքի տարբեր մեդրեսեներ և մզկիթներ։ Չնայած որ Լոլեն աշխատում էր պետության հսկողության ներքո, միևնույն է նրա ընկերությունը մասնավոր էր գործում, նա նաև կառավարում էր Մարդինի ճարտարապետական լանդշաֆտի մենաշնորհը[6]։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մարդինի փոստային բաժանմունքի սանդուղք՝ նախագծված Սարգիս Լոլեյի կողմից, որը ցույց է տալիս եվրոպական վերածննդի և իսլամական ճարտարապետության սինկրետիկ ոճը[7]

Սարգիս Լոլեն ճարտարապետության մասին շատ բան է սովորել իր հորից և հայտնի չէ, արդյոք նա ստացել է որևէ մասնագիտական կրթություն։ Իր կառույցները նա նկարել է ավազի վրա[8]։

Օսմանյան կայսրության կայսերական ճարտարապետների գրասենյակի կողմից Լոլեն Մարդինի գլխավոր ճարտարապետ է նշանակվել։ Այս պաշտոնը նա ժառանգել է իր հորից[8]։ Լոլեյի ճարտարապետական ոճը բարդ է համարվում նրանով, որ այստեղ վերածննդի և գոթական ճարտարապետության տարրերը միախառնված են տեղեկան իսլամական ճարտարապետությանը։

Թեև նա աշխատել է Բեյրությում, սակայն Եվրոպայում չի ճանապարհորդել[7]։ Ինչպես Օսմանյան կայսրությունան շատ հայ ճարտարապետներ, ինչպիսիք են Բալյանը և Նաֆիլյանը, Լոլեն նույնպես նախընտրել է չաշխատել հայկական ճարտարապետության վրա[9]։

Լոլեն ունեցել է մի շարք աշակերտներ, որոնք նրա մահից հետո շարունակել են իր ճարտարապետական ժառանգությունը։

Աշխատել է նաև Լիբանանում, հատկապես Բեյրութ և Զահլե քաղաքներում։ Այս ձեռքբերումների շնորհիվ նա դարձել էր շատ հարուստ անձնավորություն, սակայն այդ ամբողջ գումարը անցել է Լիբանանի իր ժառանգներին[10]։

2011 թվականին Մարդինի քաղաքապետի հանձնարարությամբ թուրքական կառավարությունը առաջարկել է վերականգնել Սարգիս Լոլեյի գերեզմանաքարը և թաղամաս անվանակոճել նրա անունով։ Մարդինում Լոլեյի անունով փողոց է եղել, սակայն թյուրքագետ Անդրանիկ Իսպիրյանի կարծիքով, այդ արարքը արվել է զուտ հրապարակայնության նպատակով։ Թուրքական կառավարությունը հայտնել է, որ կապ կհաստատի Լոլեյի հետնորդների հետ, որոնք ապրում են Հալեպում և Բեյրութում, որպեսզի ստանա նրա գերեզմանաքարը վերականգնելու համաձայնությունը[11]։

Ընտանիք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լոլեն ունեցել է մեկ որդի՝ Քորք Էրտաս Քալֆա (Corç Ertaş Kalfa): Ինչպես հայրը, այնպես էլ որդին եղել է Մարդինի ճարտարապետ[12][13]

Մարդինի 19-րդ դարի առանձնատուն

Աշխատանքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Լոլեյի ամենահայտնի ճարտարապետական գործերից են.[7][10]

  • Մարդինի փոստային բաժանմունք/Șahtana տուն[7]
  • Մարդինի թանգարան[14]
  • Աղջիկների արհեստագործական ուսումնարան
  • Șehidye Mosque մինարե
  • Մարդինի Սուրբ Հովսեփ հայկական կաթոլիկ եկեղեցի
  • Չինարի Գյոզելշեյխի առանձնատռուն, Դիարբեքիր
  • Դիարբեքիրի Հայկական կաթոլիկ եկեղեցի
  • Բեյրութի ամերիկյան համալսարան
  • Ամերիկա հյուրանոց, Զահլե

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ Perka 2003, էջ. 32
  2. ↑ Biner 2020, էջ. 37;
  3. ↑ Wharton 2015, էջ. 94;
  4. ↑ Alp 2017, էջ. 22
  5. ↑ Wharton 2015, էջ. 94
  6. ↑ Wharton 2016, էջեր. 124–125
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 Wharton 2015, էջ. 95
  8. ↑ 8,0 8,1 Wharton 2016, էջ. 126
  9. ↑ Wharton 2015, էջ. 98
  10. ↑ 10,0 10,1 Wharton 2016, էջ. 127
  11. ↑ Ispiryan 2011
  12. ↑ Incedayi 2016
  13. ↑ Çağlayan 2017, էջ. 122
  14. ↑ Yașari 2019

Աղբյուրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Biner, Zerrin Ozlem (2020). States of Dispossession: Violence and Precarious Coexistence in Southeast Turkey (1 ed.). Philadelphia: University of Pennsylvania Press. ISBN 9780812296594.
  • Wharton, Alyson (2016). Alison Ohta; J.M. Rogers; Rosalind Wade Haddon (eds.). Armenian Architects Reshaping the Ottoman East in the Hamidian Era (1876–1909). United Kingdom: Gingko Library. էջեր 124–137. ISBN 9781909942905. {{cite book}}: |work= ignored (օգնություն)
  • Wharton, Alyson (2015). Gharipour Mohammad (ed.). Identity and Style: Armenian-Ottoman Churches in the Nineteenth Century. Vol. 3. Brill. էջեր 76–105. ISBN 978-90-04-28022-9. {{cite book}}: |work= ignored (օգնություն)
  • Perka, A. Ş. (2003). «Tarih ve toplum: aylık ansiklopedik dergi» [History and Society: Monthly Encyclopedic Journal] (թուրքերեն). 40. Istanbul: İletişim Yayınları. ISSN 1019-4681. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն)
  • Incedayi, Deniz (2016). «Mimar.ist Sayı 55» [Architecture Number 55] (թուրքերեն). Chamber of Architects: Istanbul Metropolitan Branch. ISSN 1302-8219. {{cite journal}}: Cite journal requires |journal= (օգնություն)
  • Çağlayan, Murat (2017). Mardin ortaçağ anıtları ve yapım teknikleri [Mardin medieval monuments and construction techniques] (թուրքերեն). Turkey: Hiperyayın. ISBN 9786052015285.
  • Yașari, Irem (2019). «Mardin: A short trip to a mystical realm». Daily Sabah. Վերցված է 2021 թ․ նոյեմբերի 2-ին.
  • Ispiryan, Andranik (2011). «Թուրքիայի վարչապետը փորձում է հայ ճարտարապետի գերեզմանի նորոգումն օ» [The Prime minister of Turkey to repair tomb of Armenian architect]. News.am. Վերցված է 2021 թ․ նոյեմբերի 2-ին.
  • Alp, Mesut (2017). Mardin: From Tales to Legends (PDF). Turkey: European Union-Mardin Sustainble Tourism Project. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2022 թ․ նոյեմբերի 21-ին. Վերցված է 2021 թ․ դեկտեմբերի 6-ին.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Սարգիս_Լոլե&oldid=9510092» էջից