Պտղոմայիս (Հունաստան)

Պտղոմայիս
Քաղաք
	Պտղոմայիս
	հուն․՝ Πτολεμαΐδα
	Դրոշ
	Քաղաքի տեսարանն օդից
Երկիր	Հունաստան
Պերիֆերիա	Արևմտյան Մակեդոնիա
Նոմոս	Կոզանի
Մունիցիպալիտետ	Պտղոմայիս
Մակերես	217 901 կմ²
ԲԾՄ	600 մետր, 609 մետր
Կլիմայի տեսակ	ցամաքային կլիմա
Բնակչություն	37,289 մարդ (2011)
Խտություն	170 մարդ/կմ²
Ժամային գոտի	UTC+2
Հեռախոսային կոդ	(+30)
Փոստային ինդեքս	502 00
Փոստային դասիչ	502 00
Պաշտոնական կայք	ptolemaida.gr
	Պտղոմայիս (Հունաստան) (Հունաստան)
	Պտղոմայիս (Հունաստան) (Հունաստան)
	Պտղոմայիս Վիքիպահեստում

Պտղոմայիս^[1] (հուն․՝ Πτολεμαΐδα), քաղաք Հյուսիսային Հունաստանում։ Գտնվում է Կոզանի պրեֆեկտուրայում (նոմոս), որը համարվում է Արևմտյան Մակեդոնիա պերիֆերիայի շարունակությունը։ Հայտնի է իր ածխային (գորշ ածուխ) հանքահորերով և էլեկտրակայաններով։

Անվանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ժամանակակից հունարեն` Πτολεμαΐδα Ptolemaida
Katharevousa (կաթարևուսա) («իդեալական» հունարեն)` Πτολεμαΐς Ptolemais
Թուրքերեն` Kayılar, Kaylar, Kayalar,
Բուլղարերեն` Կայլյարի, Kaylyari: Գոյություն ունեն նաև այլ ձևեր։
Մակեդոնական սլավոներեն` Кајлари — Kajlari կամ Кајљар — Kajljar

Օսմանյան կայսրության ժամանակաշրջանում քաղաքն անվանվել է Kaylar: Այդ անվանումը հունարենում պահպանվել է որպես Kailaria (Καϊλάρια) մինչ 1927 թվականը։ Kaylar բառը գալիս է Kayı բառից։ Ժամանակակից Ptolemaida անվանումը ներկայացվել է 1927 թվականի հունվարի 20-ի հրամանով` Պտղոմեոս Լագոսի որդու և նրա զինակից Ալեքսանդր Մակեդոնացու և նրա դուստր Պտղոմայիսի (հուն․՝ Ptolemaïs) պատվին^[2]։ Նրա արձանը գտնվում է քաղաքի կենտրոնական հրապարակում։

Աշխարհագրական դիրք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քաղաքը գտնվում է էորդեա հարթավայրում (Eordaia): Այն գտնվում է Կոզանից հյուսիս, Կաստորիայից արևելք, Ֆլորինայից հարավ, Էդեսսայից արևմուտք։

Կլիմա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Քաղաքը գտնվում է Արևմտյան Մակեդոնիայի Էորդեա հարթավայրի կենտրոնական մասում և ունի ցամաքային կլիմա։ Ամառը կարող է շոգ լինել, իսկ ձմեռները` ցուրտ։ Հենց այստեղ է գրանցվել Հունաստանի ռեկորդային ցածր ջերմաստիճանը (-27,8 º С, 1963 թվականի հունվարի 27)^[3]։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հնագետների խոսքերով Պտղոմայիսի շրջանը բնակեցված է եղել դեռևս մ.թ.ա. 6000 թվականից^[4]։

Նեոլիթի ժամանակաշրջան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հնագետները 2005 թվականի նոյեմբերին հայտնաբերել են նեոլիթի ժամանակաշրջանին պստկանող երկու գյուղերի մնացորդներ։

Հին ժամանակաշրջան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պտղոմայիսի շրջանում բազմաթիվ հնագիտական պեղումներ հայտնաբերվել են վերջին 30 տարիների ընթացքում` օգտակար հանածոների արդյունահանման արդյունքում։ Մ.թ.ա. 6-րդ դարին պատկանող կերամիկական գտածոներ հայտնաբերվել են Գրեվենի և Պտղոմայիսի մոտակայքում։ Հնագետները հայտնաբերել են նախապատմական երկու բնակավայրերի հետքեր։ Երկու հնադարյան մակեդոնական գերեզմանոցներ նույնպես հայտնաբերվել են Պտղոմայիսի շրջանում, որոնք թվագրվում են մ.թ.ա. 5-րդ դարին։

Բյուզանդական ժամանակաշրջան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տարբեր ժամանակներում Պտղոմայիսը համարվում էր Լատինական կայսրության, Թեսալոնիկի թագավորության, Նիկիայի կայսրության և Էպիրոսի բռնապետության մասը։ Լատինական կայսրության, Նիկիայի կայսրության, Տրապիզոնյան կայսրության և Էպիրոսի բռնապետության միջև սահմաններն անորոշ էին։

Օսմանյան ժամանակաշրջան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Օսմանյան ժամանակաշրջանում Պտղոմայիսը կոչվում էր Kailar և բաղկացած էր երկու մասից` Ashai Kayılar և Ukarı Kayılar:

Մշակույթ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պտղոմայիսի ֆուտբոլային ակումբը կոչվում է «Eordaikos» (հուն․՝ Εορδαϊκός): Գործում է նաև А. Е. Ptolemaidas ակումբը։ Քաղաքում կան դպրոցներ, վարժարաններ, եկեղեցիներ, բանկեր (Ազգային բանկ, Պիրեյի բանկ, ALFA BANK և այլն), հնագիտական թանգարան, քաղաքային հիվանդանոց, մասնագիտական քոլեջներ, քաղաքային մշակութային կենտրոն, փոստ, երկաթուղային կայարան (Կոզանի - Ֆլորինա), ոստիկանական բաժանմունք, քաղաքային կոյուղի (1930 թվականից) և այլն։ 2005 թվականին կառուցված լողավազանն իր մեծությամբ երրորդն է ամբողջ Հունաստանում։ Պլանավորվում է մոտ ապագայում հիմնել պետական համալսարան։ Քաղաքում գործում է 9 ուղղափառ եկեղեցի։

Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պտղոմայիսը համարվում է բարձր զարգացած արդյունաբերական շրջան։ Այստեղ տեղակայված 4 էլեկտրակայաններն ապահովում են Հունաստանի էլեկտրաէներգիայի 70 %-ը` որպես վառելիք օգտագործելով գորշ ածխի խոշոր հանքավայրերը։ Գործարանները պատկանոմ են Հունաստանի պետական էներգետիկական կորպորացիային (DEI), որը քաղաքի հիմնական գործատուն է։

Բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ներկա դրությամբ Պտղոմայիսի մունիցիպալիտետի մեջ մտնում են Պտղոմայիսի քաղաքները և 12 ոչ մեծ համայնքներ, որոնք միասին զբաղեցնում են 2179 քառակուսի կիլոմետր տարածք։ 2001 թվականի մարդահամարի տվյալներով բնակչության թիվը կազմում էր 30 017 մարդ, իսկ 2011 թվականի դրությամբ` 37 289 մարդ։

Էթնիկ խմբեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բնակիչների զգալի մասը Sourmene (կամ թուրքերեն՝ Sürmene) բնակավայրի Պոնտոսի հույներ են կամ նրանց ժառանգները, ինչպես նաև փոքրասիական հույներ։ Նրանք Փոքր Ասիայից փախստականներն են, որոնք առաջին անգամ եկել են Մակեդոնիա 1920-ական թվականներին Լոզանի պայմանագրի համաձայն բնակչության փոխանակման արդյունքում։ Բացի այդ քաղաքում բնակվում են մակեդոնացիներ և վլախներ։ Ժամանակավոր բնակչության զգալի մասն են կազմում ալբանացիները, որոնք եկել են վերջին 20 տարիների ընթացքում։ Նրանց թվում կան վրացիներ, հայեր, չինացիներ, պակիստանցիներ, ռուսներ, ուկրաինացիներ և այլ ազգեր։