Պաֆնուտի Չեբիշև

Պաֆնուտի Չեբիշև; Пафнутий Чебышёв
Ծնվել է	մայիսի 4 (16), 1821; Akatovo, Բորովսկի ուեզդ, Կալուժսկայա գուբերնիա, Ռուսական կայսրություն
Մահացել է	նոյեմբերի 26 (դեկտեմբերի 8), 1894 (73 տարեկան); Սանկտ Պետերբուրգ, Ռուսական կայսրություն
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն
Մասնագիտություն	մաթեմատիկոս, վիճակագրագետ և համալսարանի դասախոս
Հաստատություն(ներ)	Սանկտ Պետերբուրգի համալսարան և Սանկտ Պետերբուրգի կայսերական համալսարան
Գործունեության ոլորտ	հավանականությունների տեսություն, թվերի տեսություն, կիրառական մաթեմատիկա, կիրառական մեխանիկա, մաթեմատիկական անալիզ, երկրաչափություն, մաթեմատիկա, մեխանիկա, Վիճակագրություն և անալիտիկ երկրաչափություն
Անդամակցություն	Լոնդոնի թագավորական ընկերություն, Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիա, Սանկտ Պետերբուրգի գիտությունների ակադեմիա, Ֆրանսիական գիտությունների ակադեմիա, Շվեդիայի թագավորական գիտությունների ակադեմիա, Պրուսիայի գիտությունների ակադեմիա, Բոլոնիայի ինստիտուտի գիտությունների ակադեմիա, Իտալիայի թագավորական ակադեմիա և Սանկտ Պետերբուրգի մաթեմատիկական ընկերություն
Ալմա մատեր	Մոսկվայի համալսարանի ֆիզիկամաթեմատիկական ֆակուլտետ (1841) և Սանկտ Պետերբուրգի համալսարան
Կոչում	ակադեմիկոս
Գիտական աստիճան	գիտությունների դոկտոր
Տիրապետում է լեզուներին	ռուսերեն
Գիտական ղեկավար	Նիկոլայ Բրաշման
Եղել է գիտական ղեկավար	Դմիտրի Գրավե, Ալեքսանդր Կորկին, Ալեքսանդր Լյապունով, Անդրեյ Մարկով, Վլադիմիր Մարկով, Կոնստանտին Պոսսե, Եգոր Զոլոտարյով, Պավել Օսիպովիչ Սոմով, Յուլիան Սոխոցկի և Անդրեյ Կիսելյով
Պարգևներ	; Լոնդոնի թագավորական միության արտասահմանյան անդամ և
	Ստորագրություն;
	Pafnuty Chebyshev Վիքիպահեստում

Պաֆնուտի Լվովիչ Չեբիշև (ռուս.՝ Пафнутий Львович Чебышёв) (մայիսի 4, մայիսի 4 (16), 1821^[1], Akatovo, Բորովսկի ուեզդ, Կալուժսկայա գուբերնիա, Ռուսական կայսրություն - նոյեմբերի 26 (դեկտեմբերի 8), 1894^[2]^[1], Սանկտ Պետերբուրգ, Ռուսական կայսրություն^[3]), ռուս մաթեմատիկոս և մեխանիկ, Սանկտ Պետերբուրգի մաթեմատիկական դպրոցի հիմնադիր, Գիտությունների ակադեմիայի (1859)^[10] և 24 այլ երկրների ակադեմիկոս^[11]։

Չեբիշևի հետազոտությունները վերաբերում են մաթեմատիկական անալիզին, հավանականությունների տեսությանը, թվերի տեսությանը, մեխանիզմների տեսությանը և մաթեմատիկայի ու հարակից գիտությունների այլ բնագավառների։ Մաթեմատիկական անալիզի բնագավառում Չեբիշևը հետազոտել է իռացիոնալ արտահայտությունների ինտեգրելիության հարցերը, ստացել է դիֆերենցիալ երկանդամի ինտեգրելիության պայմանները։ Կառուցել է օրթոգոնալ բազմանդամների ընդհանուր տեսությունը, ստացել մոտավոր ինտեգրման բանաձևեր։ Չեբիշևը ֆունկցիաների կոնստրուկտիվ տեսության հիմնադիրն է․ կառուցել է հանրահաշվական և եռանկյունաչափական բազմանդամներով և ռացիոնալ ֆունկցիաներով հավասարաչափ լավագույն և քառակուսային մոտարկումների տեսությունը։ Հավանականությունների տեսության մեջ Չեբիշևի հիմնական վաստակը պատահական մեծությունների համակարգված ուսումնասիրումն է, սահմանային թեորեմների ապացուցումը նոր եղանակով, մեծ թվերի օրենքի առավել ընդհանուր տեսքով ապացուցումը և այլն։ Թվերի տեսության մեջ Չեբիշևը էապես զարգացրել է պարզ թվերի բաշխման հարցի հետազոտումը։ Մեքենաների և մեխանիզմների տեսության մեջ Չեբիշևի աշխատանքները վերաբերում են հոդակապային մեխանիզմների սինթեզին։

Չեբիշևի աշխատանքները դեռևս նրա կենդանության օրոք ճանաչում են ստացել Ռուսաստանում և արտասահմանում։ Նա ընտրվել է Բեռլինի գիտությունների ակադեմիայի (1871), Փարիզի գիտությունների ակադեմիայի (1874), Լոնդոնի թագավորական ընկերության (1877) և արտասահմանյան այլ ակադեմիաների ու գիտական ընկերությունների անդամ կամ պատվավոր անդամ։

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ — 1994.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^3,0 ^3,1 ^3,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #118666118 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
↑ ^4,0 ^4,1 Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
↑ http://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/Biographies/Chebyshev.html
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ — 1994.
↑ ^7,0 ^7,1 ^7,2 ^7,3 ^7,4 ^7,5 ^7,6 ^7,7 Mathematics Genealogy Project — 1997.
↑ CONOR.Sl
↑ List of Royal Society Fellows 1660-2007 — Royal Society. — P. 349.
↑ Боголюбов, 1983, էջ 517
↑ Глейзер, 1982, էջ 166—169

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Պաֆնուտի Չեբիշև» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 8, էջ 686)։

[_146c0551b9e379b6-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 ^1,5 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ — 1994.

[_eb2be7780cd23b60-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_1ad00f6411970cfd-3] 3,0 ^3,1 ^3,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #118666118 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.

[_c562a71f91f0ee4d-4] 4,0 ^4,1 Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ

[_a7d196ee37822a93-5] ttp://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/Biographies/Chebyshev.html

[_22c64574afe69a31-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 ^6,3 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ — 1994.

[_ceba881d59bdc288-7] 7,0 ^7,1 ^7,2 ^7,3 ^7,4 ^7,5 ^7,6 ^7,7 Mathematics Genealogy Project — 1997.

[_4fe7b480ebff87f1-8] CONOR.Sl

[_777c6999720b3f36-9] List of Royal Society Fellows 1660-2007 — Royal Society. — P. 349.

[Боголюбов—1983——517-10] Боголюбов, 1983, էջ 517

[Глейзер—1982——166—169-11] Глейзер, 1982, էջ 166—169

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]