Պաֆնուտի Չեբիշև

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Jump to navigation Jump to search
Պաֆնուտի Չեբիշև
Пафнутий Чебышёв
Chebyshev.jpg
Ծնվել էմայիսի 4 (16), 1821[1] կամ մայիսի 16, 1821(1821-05-16)
Q21667760?, Բորովսկի ուեզդ, Կալուժսկայա գուբերնիա, Ռուսական կայսրություն կամ Բորովսկի ուեզդ, Կալուժսկայա գուբերնիա, Ռուսական կայսրություն
Մահացել էնոյեմբերի 26 (դեկտեմբերի 8), 1894[2][1] (73 տարեկան)
Սանկտ Պետերբուրգ, Ռուսական կայսրություն[3]
ՔաղաքացիությունFlag of the Russian Empire (black-yellow-white).svg Ռուսական կայսրություն և Flag of the Russian Empire (black-yellow-white).svg Ռուսաստան
Մասնագիտությունմաթեմատիկոս և վիճակագրագետ
Հաստատություն(ներ)Սանկտ Պետերբուրգի համալսարան և Սանկտ Պետերբուրգի կայսերական համալսարան
Գործունեության ոլորտհավանականությունների տեսություն, թվերի տեսություն, կիրառական մաթեմատիկա, կիրառական մեխանիկա, մաթեմատիկական անալիզ, երկրաչափություն, մաթեմատիկա և Մեխանիկա
ԱնդամակցությունԼոնդոնի թագավորական ընկերություն[1][4], Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիա, Պետերբուրգի գիտությունների ակադեմիա, Ֆրանսիական գիտությունների ակադեմիա, Շվեդիայի թագավորական գիտությունների ակադեմիա[5], Պրուսիայի գիտությունների ակադեմիա[5], Academy of Sciences of the Institute of Bologna?[5], Royal Academy of Italy?[5] և Saint Petersburg Mathematical Society?
Ալմա մատերՄոսկվայի համալսարանի ֆիզիկամաթեմատիկական ֆակուլտետ (1841) և Սանկտ Պետերբուրգի համալսարան[6]
Կոչումակադեմիկոս
Տիրապետում է լեզուներինռուսերեն[2]
Գիտական ղեկավարՆիկոլայ Բրաշման[7]
Եղել է գիտական ղեկավարԴմիտրի Գրավե, Ալեքսանդր Կորկին[8], Ալեքսանդր Լյապունով[9], Անդրեյ Մարկով[10], Վլադիմիր Մարկով[11], Konstantin Posse?[12] և Եգոր Զոլոտարյով[13]
Հայտնի աշակերտներԵգոր Զոլոտարյով, Pavel Osipovich Somov?, Yulian Sokhotski?, Անդրեյ Կիսելյով, Ալեքսանդր Կորկին, Ալեքսանդր Լյապունով, Անդրեյ Մարկով և Պյոտր Կրոպոտկին
ՊարգևներՍուրբ Աննայի Առաջին Փառքի շքանշան Սուրբ Ստանիսլավի 1-ին աստիճանի շքանշան Սուրբ Վլադիմիրի 2-րդ աստիճանի շքանշան Սուրբ Ալեքսանդր Նևսկու շքանշան Պատվավոր Լեգեոնի շքանշան Դեմիդովի մրցանակ Սուրբ Վլադիմիրի 3-րդ աստիճանի շքանշան և Լոնդոնի թագավորական միության արտասահմանյան անդամ
Pafnuty Chebyshev Վիքիպահեստում

Պաֆնուտի Լվովիչ Չեբիշև (ռուս.՝ Пафнутий Львович Чебышёв) (մայիսի 4, մայիսի 4 (16), 1821[1] կամ մայիսի 16, 1821(1821-05-16), Q21667760?, Բորովսկի ուեզդ, Կալուժսկայա գուբերնիա, Ռուսական կայսրություն և Բորովսկի ուեզդ, Կալուժսկայա գուբերնիա, Ռուսական կայսրություն - նոյեմբերի 26 (դեկտեմբերի 8), 1894[2][1], Սանկտ Պետերբուրգ, Ռուսական կայսրություն[3]), ռուս մաթեմատիկոս և մեխանիկ, Սանկտ Պետերբուրգի մաթեմատիկական դպրոցի հիմնադիր, Գիտությունների ակադեմիայի (1859)[14] և 24 այլ երկրների ակադեմիկոս[15]։

Չեբիշևի հետազոտությունները վերաբերում են մաթեմատիկական անալիզին, հավանականությունների տեսությանը, թվերի տեսությանը, մեխանիզմների տեսությանը և մաթեմատիկայի ու հարակից գիտությունների այլ բնագավառների։ Մաթեմատիկական անալիզի բնագավառում Չեբիշևը հետազոտել է իռացիոնալ արտահայտությունների ինտեգրելիության հարցերը, ստացել է դիֆերենցիալ երկանդամի ինտեգրելիության պայմանները։ Կառուցել է օրթոգոնալ բազմանդամների ընդհանուր տեսությունը, ստացել մոտավոր ինտեգրման բանաձևեր։ Չեբիշևը ֆունկցիաների կոնստրուկտիվ տեսության հիմնադիրն է․ կառուցել է հանրահաշվական և եռանկյունաչափական բազմանդամներով և ռացիոնալ ֆունկցիաներով հավասարաչափ լավագույն և քառակուսային մոտարկումների տեսությունը։ Հավանականությունների տեսության մեջ Չեբիշևի հիմնական վաստակը պատահական մեծությունների համակարգված ուսումնասիրումն է, սահմանային թեորեմների ապացուցումը նոր եղանակով, մեծ թվերի օրենքի առավել ընդհանուր տեսքով ապացուցումը և այլն։ Թվերի տեսության մեջ Չեբիշևը էապես զարգացրել է պարզ թվերի բաշխման հարցի հետազոտումը։ Մեքենաների և մեխանիզմների տեսության մեջ Չեբիշևի աշխատանքները վերաբերում են հոդակապային մեխանիզմների սինթեզին։

Չեբիշևի աշխատանքները դեռևս նրա կենդանության օրոք ճանաչում են ստացել Ռուսաստանում և արտասահմանում։ Նա ընտրվել է Բեռլինի գիտությունների ակադեմիայի (1871), Փարիզի գիտությունների ակադեմիայի (1874), Լոնդոնի թագավորական ընկերության (1877) և արտասահմանյան այլ ակադեմիաների ու գիտական ընկերությունների անդամ կամ պատվավոր անդամ։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 German National Library, Berlin State Library, Bavarian State Library, Austrian National Library Record #118666118 // Gemeinsame Normdatei — 2012—2016.
  4. ↑ http://www-history.mcs.st-andrews.ac.uk/Biographies/Chebyshev.html
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ
  6. ↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
  7. ↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
  8. ↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
  9. ↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
  10. ↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
  11. ↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
  12. ↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
  13. ↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
  14. ↑ Боголюбов, 1983, էջ 517
  15. ↑ Глейзер, 1982, էջ 166—169
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 8, էջ 686)։ CC-BY-SA-icon-80x15.png
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Պաֆնուտի_Չեբիշև&oldid=7888697» էջից