Պարեկող զինամթերք
Պարեկող զինամթերք (անգլ.՝ loitering munition), ինչպես նաև դռոն-կամիկաձե (անգլ.՝ kamikaze drone) ինտեգրված մարտագխիկով անօդաչու թռչող սարքի տեսակ, որն ունակ է երկար ժամանակ օդում մնալ թիրախի գտնվելու հատվածում սպասողական ռեժիմում և օպերատիվորեն հարձակում իրականացնել նրա վրա՝ օպերատորից համապատասխան հրաման ստանալուց հետո կամ խնդիրներ կատարել ներկառուցվածով նախատեսված ալգորիթմով[1][2][3]։
Այս տեսակի համալիրներն, ըստ իրենց բնույթի, պետք է համատեղեն անօդաչու թռչող սարքի (ԱԹՍ) և ավիացիոն ռումբի մարտական մասի առավելությունները։
Պարեկող զինամթերքի ստեղծման գաղափարը ծագել է 1970-ական թվականներին։
Ժամանակակից պարեկող զինամթերքը հաճախ պաշտպանված է հակառակորդի ռադիոէլեկտրոնային պայքարի ազդեցությունից՝ արհեստական բանականության համակարգերի կիրառման շնորհիվ նրանք կարող են ինքնուրույն գտնել և ոչնչացնել տվյալ թիրախները, ինչը հատկապես արդյունավետ է հակառակորդի հակաօդային պաշտպանության համակարգերը նրա պաշտպանության խորքում ոչնչացնելու համար։ Կամիկաձե անօդաչու սարքերի փոքր չափի, ցածր արագությամբ թռչելու հնարավորությունը, կոմպոզիտային նյութերը թույլ են տալիս շրջանցել հակաօդային պաշտպանության բազմաթիվ համակարգեր, որոնք նախատեսված են շատ ավելի մեծ մարտական ինքնաթիռների և թևավոր հրթիռների դեմ օգտագործելու համար։ Պարեկող զինամթերքի լրացուցիչ առավելությունն այն է, որ դրանք շատ ավելի էժան են, քան հակառադիոլակացիոն հրթիռները[4]։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ի սկզբանե պարեկող զինամթերքը հիշատակվում էր ոչ թե որպես այդպիսին, այլ որպես «մահապարտ անօդաչու թռչող սարք»։ Տարբեր աղբյուրներ նշում են տարբեր նախագծեր՝ որպես զենքի կատեգորիայի ծագում։ 1980-ականների սկզբին հիշատակվում են Delilah սկզբնական իսրայելական տարբերակները կամ ամերիկյան անհաջող AGM-136 Tacit Rainbow ծրագիրը[5][6]։
Էվոլյուցիան լրացուցիչ դերերում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2000-ական թվականներից ի վեր պարեկող զենքը մշակվել է լրացուցիչ դերերի համար՝ SEAD-ի սկզբնական դերից դուրս՝ սկսած համեմատաբար հեռահար հարվածներից և կրակի ապահովումից[7][8][9][10][11] մինչև մարտավարական, մարտադաշտում շատ կարճաժամկետ օգտագործումը, ինչպիսին է AeroVironment Switchblade-ը, որը տեղակայված է դասակի մակարդակում և տեղավորվում է ուսապարկի մեջ։
Պարեկող զինամթերքի փաստագրված կիրառումը եղել է 2016 թվականին Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտությունում, որի ժամանակ IAI Harop-ը կիրառվել է հայ զինվորների համար որպես փոխադրամիջոց ծառայող ավտոբուսի դեմ[12]։
Կիրառող և արտադրող երկրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2023 թվականի դրությամբ պարեկող զինամթերքները կիրառվում են մի քանի երկրների զինված ուժերի կողմից, այդ թվում՝
Հայաստան – հայրենական արտադրության Հրեշ, BEEB 1800[13]
Ավստրալիա – Drone 40[14]
Ադրբեջան – IAI Harpy, IAI Harop, Orbiter 1K[12], SkyStriker, STM Kargu[15][16], Qirği, Quzgün[17]
Բելառուս– UBAK-25 Chekan[18]
Չինաստան – IAI Harpy, CH-901, WS-43, ASN-301[19][20]
Ինդոնեզիա– Rajata[21]
Հնդկաստան– IAI Harpy, IAI Harop[22][23], SkyStriker, Warmate, Trinetra, ALS-50[24], Nagastra-1
Իրան– Shahed 131, Shahed 136, Hesa Ababil-2, Raad 85, Arash-2, Meraj-521 և այլնref>Iran's navy touts 'suicide drone', USA Today, October 2016</ref>[25][26][27]
Իսրայել– IAI Harpy, IAI Harop, IAI Harpy NG, IAI Green Dragon, IAI Rotem L, Orbiter 1K, Delilah, SkyStriker[28], Spike Firefly, HERO loitering munitions series, Lanius[29], Point Blank.[30]
Լիտվա– Switchblade[31]
Լեհաստան – WB Electronics Warmate[32]
Ռուսաստան– KUB-BLA ("Cube"), ZALA Lancet[33][34][35], Geran-1, Geran-2
Սերբիա - Gavran[36]
Սինգապուր– IAI harop
Հարավային Կորեա– Devil Killer[37][38], IAI Harpy
Թայվան– NCSIST Chien Hsiang[39], NCSIST Fire Cardinal
Թուրքիա– IAI Harpy[40], STM Kargu[41], STM Alpagu[42], Transvaro-Havelsan Fedai[43], LENTATEK Kargı[44], Roketsan-STM Alpagut[45][46]
Թուրքմենստան– SkyStriker
ԱՄԷ– QX-1[47][48], Shadow 25/50[49][50], RW-24[51]
Միացյալ Թագավորություն – Switchblade
ԱՄՆ– AeroVironment Switchblade, Phoenix Ghost, Raytheon Coyote[52], Hero-120, Point Blank.
Ուկրաինա– RAM II, Switchblade, ST-35 Silent Thunder, Phoenix Ghost, Warmate
Մարոկկո– IAI Harop
Եմեն– (Houthis) – Qasef-1/2K[53], Shahed 131, Shahed 136, Samad-2/3
.svg){kind=small}
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանոթագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Loitering Munition Availability Expanding Internationally, Aviation Week, April 2016
- ↑ Loitering Weapon Systems – A Growing Demand, h-ils, December 2016
- ↑ Watch This Drone Turn Into A Missile, Popular Science, August 2015
- ↑ «Iran's Shahed 136 Drone is Now Russia's Primary Strike Aircraft in Ukraine: Unprecedented Attacks Near Odessa». Military Watch Magazine (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ սեպտեմբերի 24-ին. Վերցված է 2022 թ․ սեպտեմբերի 25-ին.
- ↑ An Introduction to Autonomy in Weapon Systems, pages 13–14, By: Paul Scharre and Michael C. Horowitz, CNAS Working paper, Feb 2015
- ↑ Canan, James W. "Unmanned Aerial Vehicles." Air Force Magazine (1988)., page 87
- ↑ British Army Sets to Deploy Fire Shadow Loitering Weapons to Afghanistan by Early 2012 Defense Update, September 2011
- ↑ Military Investigates Killer Drones That Can Fit in Rucksacks Արխիվացված 2011-10-20 Wayback Machine National Defense, July 2011
- ↑ A Tiny Missile That Waits Overhead—Silent, Patient and Deadly, WarIsBoring, January 2014
- ↑ AeroVironment producing Switchblade missiles for Army UPI, October 2016
- ↑ Loitering Autonomous Weapons Արխիվացված 2013-02-05 Wayback Machine, Defense Update, January 2007
- ↑ 12,0 12,1 Israeli-made kamikaze drone spotted in Nagorno-Karabakh conflict, Washington Post, April 2016
- ↑ «Armenian manufacturer boasts cutting-edge multifunctional combat UAVs and loitering munitions». Armen press. AM. Վերցված է 2020 թ․ հուլիսի 19-ին.
- ↑ A drone with a can-doom attitude. C4ISRNet. 5 June 2019.
- ↑ «STM'nin yerli kamikaze İHA'sı Kargu Azerbaycan'da görüldü» (թուրքերեն). 2020 թ․ հոկտեմբերի 29.
- ↑ «İlk kez Libya'da kullanılmıştı! Bu kez Azerbaycan'da görüntülendi» (թուրքերեն). CNN Türk. 2020 թ․ սեպտեմբերի 28.
- ↑ «ADEX 2022: Smart Point unveils 'attack' UAVs». Janes Information Services. 2022 թ․ սեպտեմբերի 10. Արխիվացված օրիգինալից 2022 թ․ սեպտեմբերի 11-ին.
- ↑ «Belarus-made armed drone shot down in Ukraine». Defence blog. 2022 թ․ հուլիսի 11.
- ↑ DSA 2016: China details CH-901 UAV and loitering munition, Jane’s, April 2016
- ↑ Idex 2017: Catic reveals details about Harpy-type loitering munition, Jane’s, March 2017
- ↑ «Gelar soft launching munition Bernama Rajata». Dahana. Արխիվացված է օրիգինալից 2023 թ․ մարտի 20-ին. Վերցված է 2023 թ․ հունվարի 25-ին.
- ↑ Harop Loitering Munitions System for the IAF, India Defence Review, January 2014
- ↑ «Laser weapons, swarm drones on DRDO menu». The Hindu (Indian English). 2019 թ․ օգոստոսի 12. ISSN 0971-751X. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 11-ին.
- ↑ Pubby, Manu (2022 թ․ սեպտեմբերի 22). «Indigenous loitering munition successfully hits target at Pokhran». The Economic Times. New Delhi. Վերցված է 2022 թ․ սեպտեմբերի 23-ին.
- ↑ Iran Tests 'Kamikaze' Suicide Drone, The National Interest Papers Offer a Peek at ISIS' Drones, Lethal and Largely Off-the-Shelf, New York Times, January 2017
- ↑ Portable Attack Drones or Loitering Munitions, SPS Landforces, September 2016
- ↑ US Switchblade Drone ‘Knock Off’ Meraj-521 Unveiled By Iran; Comes After Grand Success Of Its UAVs In Ukraine. EurAsian Times. 21 October 2022.
- ↑ Yaakov Lappin, 8 September 2016, Elbit announces new SkyStriker loitering munition Tel Aviv: IHS Jane's Defence Weekly
- ↑ AI-driven combat drone can search buildings and execute suicide attacks. New Atlas. 20 November 2022.
- ↑ Israel Aerospace Industries unveils Point Blank – a hand-launched electro-optical guided missile. European Defence Review. 19 January 2023.
- ↑ «'First in the world': Lithuania signs contract to acquire Switchblade combat drones from US». LRT. 2022 թ․ դեկտեմբերի 22. Վերցված է 2022 թ․ դեկտեմբերի 22-ին.
- ↑ Warmate expendable UAV in production for two customers, Flight Global, April 2016
- ↑ Под крышей дрона: ВМФ усиливается БПЛА-камикадзе, Izvestia, 20 October 2021
- ↑ Russian Naval Ships to Be Armed With Kamikaze Drones, The Defense Post, 2 November 2021
- ↑ «Russia Attacked U.S. Supplied Howitzers in Ukraine With Kamikaze Drones and Rockets». 2022 թ․ մայիսի 19.
- ↑ Serbia may become biggest operator of military drones in Balkans. Defense News. 21 November 2022.
- ↑ South Korea's Kamikaze UAV Could Scare the Ojom Out of Kim Jong-un, Gizmodo, October 2012
- ↑ South Korea developing 'kamikaze' attack drone, Fox News, October 2012
- ↑ Wong, Kelvin. «TADTE 2019: Taiwan's NCSIST rolls out indigenous anti-radiation loitering munition». Jane’s. Վերցված է 2019 թ․ հոկտեմբերի 21-ին.
- ↑ IAI Gets $100 Million Contract for HAROP Killer Drones Արխիվացված 20 Հուլիս 2017 Wayback Machine, Defense Update, 2009
- ↑ «Turkey's STM delivering Kargu loitering munitions to TSK». Jane's 360. Վերցված է 2020 թ․ մարտի 23-ին.
- ↑ «ALPAGU® Fixed Wing Loitering Munition System». STM. TR.
- ↑ «Turkish firms develop kamikaze drone designed to neutralise drone-borne threats». Unmanned air space. 2021 թ․ հոկտեմբերի 29.
- ↑ «Lentatek Unveils Kargi Anti-Radiation UAV For the First Time». Turkish 0defence news. 2022 թ․ հունիսի 6.
- ↑ «STM and Roketsan from Türkiye unveil new Alpagut loitering munition». Army recognition. 2022 թ․ հոկտեմբերի 28.
- ↑ Turkish firms unveil a new loitering munition. Defense News. 28 October 2022.
- ↑ ADASI EDGE presents QX-1 new loitering munition fully developed in UAE. Army Recognition. 9 April 2021.
- ↑ Edge Group unveils kamikaze drones at Idex. Defense News. 22 February 2021.
- ↑ Halcon Edge from UAE has designed Shadow jet-engine powered UAVs loitering munitions. Army Recognition. 9 April 2021.
- ↑ As UAV tech spreads, Gulf firms bet on upgrades with drone-to-satellite links. Breaking Defense. 3 June 2022.
- ↑ HALCON from UAE unveils RW-24 Smart Loitering Precision Attack munitions. Army Recognition. 10 May 2021.
- ↑ Surface Navy 2017: Coyote earmarked for ISR and offensive roles, Jane’s, January 2017
- ↑ Suicide Drones Have Migrated to The Conflict in Yemen, The Warzone, March 2017