Մոր Յոկայի

Մոր Յոկայի; հունգ.՝ Jókai Mór
Ծննդյան անուն	հունգ.՝ Ásvay Jókay Móric
Ծնվել է	փետրվարի 18, 1825[…]
Ծննդավայր	Կոմառնո, Komárom County
Վախճանվել է	մայիսի 5, 1904[…] (79 տարեկան)
Վախճանի վայր	Բուդապեշտ, Ավստրո-Հունգարիա
Գերեզման	Ֆիումեի փողոցի գերեզմանոց
Մասնագիտություն	գրող, դրամատուրգ, քաղաքական գործիչ և լրագրող
Լեզու	հունգարերեն
Քաղաքացիություն	Հունգարիա
Կրթություն	Grammar School of Reformed College? (1842)
Ուշագրավ աշխատանքներ	The Man with the Golden Touch?
Անդամակցություն	Հունգարիայի գիտությունների ակադեմիա
Կուսակցություն	Resolution Party?, Left Centre? և Liberal Party?
Ամուսին	Róza Laborfalvi? և Bella Nagy?
Ազգականներ	Mari Váli?
	Mór Jókai Վիքիպահեստում

Մոր Յոկայի (հունգարերեն՝ Jókai Mór [ˈmoːr ˈjoːkɒi], ծնյալ Մորից Յոկայի^[8], փետրվարի 18, 1825(1825-02-18)^[1]^[2]^[3]^[…], Կոմառնո, Komárom County - մայիսի 5, 1904(1904-05-05)^[1]^[2]^[4]^[…], Բուդապեշտ, Ավստրո-Հունգարիա^[5]), Հունգարիայից դուրս հայտնի է նաև որպես Մաուրուս Յոկայի (Maurus Jokai) կամ Մաուրիտիուս Յոկայի (Mauritius Jókai)^[9], 19-րդ դարի հունգարացի վիպասան, թատերագիր, հեղափոխական։ Եղել է 1848 թվականի հունգարական հեղափոխության ակտիվ մասնակիցներից և առաջնորդներից մեկը։ Յոկայիի ռոմանտիկ վեպերը մեծ ժողովրդականություն էին վայելում ոչ միայն իր հայրենի Հունգարիայում, այլև նրա սահմաններից դուրս, մասնավորապես՝ վիկտորիական դարաշրջանի Անգլիայում, որտեղ նրան համեմատում էին Չարլզ Դիքենսի հետ^[10]^[11]։ Նրա ստեղծագործությունների մեծ սիրահարներից ու երկրպագուներից էր նաև անձամբ Վիկտորյա թագուհին^[12]։

Կենսագրություն

Յոկային ծնվել է հունգարական ազնվականական ընտանիքում, ժամանակակից Սլովակիայի հարավում, որտեղ հունգար և սլովակ խառը բնակչություն էր ապրում։ Գրողի տաղանդ նա դրսևորել է դեռ վաղ պատանեկան տարիքից։ Յոկայիի վեպերի մի մասը նվիրված է Հունգարիայի թագավորության հերսական անցյալի պատկերմանը, ընդ որում՝ նրան հաջողվել է խուսափել հարազատ ժողովրդի չափազանցված իդեալականացումից։ Եղել է արտակարգ բեղուն ստեղծագործող. գրական իր ողջ գործունեության ընթացքում գրել է տասնյակ վեպեր, թատերգություններ, պատմվածքներ, վիպակներ, նորավեպեր, բանաստեղծություններ, որոնք ամփոփվել են 110 գրքերում։ Նրա «Սաֆֆի» նորավեպի հիման վրա ավստրիացի նշանավոր կոմպոզիտոր Յոհան Շտրաուսը 1885 թվականին գրել է իր հանրահայտ «Գնչուական բարոն» օպերետը, որը համաշխարհային հաջողություն է արձանագրել։

Յոկայիի մեկ տասնյակից ավելի ստեղծագործություններ էկրանավորվել են՝ բազմապատկելով հեղինակի փառքը։ Առանձնապես մեծ ժողովրդականություն են վայելում նրա «Ոսկի մարդը», «Հունգարական նաբոբը», «Անանուն ամրոցը» վեպերը։ Յոկային իր հայրենի Հունգարիայում և նրա սահմաններից դուրս հայտնի է նաև որպես հեղինակ խոհարարական ինքնատիպ ու սիրված բաղադրատոմսերի, որոնցով հարստացրել է հունգարական խոհանոցը։ Հունգարական գրեթե բոլոր ռեստորաններում կարելի է համտեսել ըստ հանրահայտ գրողի բաղադրատոմսերի պատրաստված խորտիկներ կամ ապուրներ։

Մոր Յոկայիի անունով է կոչվել Մերկուրի մոլորակի խառնարաններից մեկը։ Հունգարիայում 1925 թվականի փետրվարի 1-ին նրա դիմապատկերով նամականիշ է թողարկվել։

Երկեր

Վեպեր

«Առօրյա» / հունգ.՝ Hétköznapok (1846)
«Հեղափոխական և մարտական տեսարաններ» / հունգ.՝ Forradalmi és csataképek (1850)
«Փախստականի օրագիրը» / հունգ.՝ Egy bujdosó naplója (1851)
«Տրանսիլվանիայի ոսկեդարը» / հունգ.՝ Erdély aranykora (1852)
«Թուրքական աշխարհը Հունգարիայում» / հունգ.՝ Török világ Magyarországon (1853)
«Հունգարական նաբոբը» / հունգ.՝ Egy magyar Nábob (1853 —1854)
«Ենիչերիների վերջին օրերը» / հունգ.՝ Janicsárok végnapjai (1854)
«Զոլտան Կարպատի» / հունգ.՝ Kárpáthy Zoltán (1854)
«Խեղճ հարուստները» / հունգ.՝ Szegény gazdagok (1860)
«Նոր հողատերը» / հունգ.՝ Az uj foldesur (1862)
«Երբ ծերանանք» / հունգ.՝ Mire megvénülünk (1865)
«Քարսիրտ մարդու որդիները» / հունգ.՝ A kőszívű ember fiai (1869)
«Սև ադամանդներ» / հունգ.՝ Fekete gyemantok (1870)
«Ոսկի մարդը» / հունգ.՝ Az Arany Ember (1872)
«Անանուն ամրոցը» / հունգ.՝ A névtelen vár (1877)
«Արկածախնդիր Հուգո ֆոն Հաբենիխտի արկածները» / (1879)
«Ծովանման աչքերով տիկինը» / հունգ.՝ A tengerszemu holgy (1890)
«Ռակոցիի պատանեկությունը» / հունգ.՝ Rákóczy fia (1893)
«Եղբայր Դյորդը» / հունգ.՝ Frater Gyorgy (1893)
«Ուրիշ ժամանակ՝ ուրիշ բարքեր»
«Սեր՝ մինչև կառափնարան»
«Աստծո կամքը»
«Մեռնել կրկնակի»
«Սրտի տառապյալը»
«20000 տարի սառույցի տակ»
«Հոգիներ սանձահարողը»

Փոքրածավալ արձակ

«Վայրի ծաղիկներ» / Vadon virágai (1848, պատմվածքների ժողովածու)
«Դեղին վարդ» (1893, վիպակ)
«Երազանք ու կյանք» (վիպակ)
«Գերեզմանոցային ուրվականներ» (պատմվածք)

Էկրանավորումներ

1965 — «Քարսիրտ մարդու որդիները»
1970 — «Հունգարական նաբոբը»
1971 — «Զոլտան Կարպատիի ճակատագիրը»
1980 — «Տրանսիլվանիայի ոսկեդարը»
1985 — «Սաֆֆի» (մուլտֆիլմ)
1985 — «Անանուն ամրոցը» (հեռուստասերիալ)

Երաժշտություն

«Գնչուական բարոն (Յոհան Շտրաուսի օպերետը՝ ըստ «Սաֆֆի» նորավեպի)» (1885)
«Երգ» (Էրժեբեթ Սյոնյիի օպերան) (1953)

Գրականություն

http://scifi.spb.ru/authors/j/jokai.m/jokai.htm

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Encyclopædia Britannica
↑ ^3,0 ^3,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Internet Speculative Fiction Database — 1995.
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 Йокаи Мор // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
↑ ^6,0 ^6,1 Dániel B., József P., Judit P. Képviselők és főrendek a dualizmus kori Magyarországon (հունգ.) — Líceum Kiadó, 2020. — P. 120. — 639 p. — ISBN 978-963-496-144-4
↑ Dániel B., József P., Judit P. Képviselők és főrendek a dualizmus kori Magyarországon (հունգ.) — Líceum Kiadó, 2020. — P. 221. — 639 p. — ISBN 978-963-496-144-4
↑ В детстве Мор был крещён и зарегистрирован как Móric Jókay, - затем, вследствие канцелярской ошибки, он стал писаться как Mór Jókai.
↑ https://antikva.hu/magyar-irodalom/de-duabus-salicibus-enyediensibus
↑ Charles Hebbert; Norm Longley; Dan Richardson (2002). Rough Guide. Hungary. Rough Guides. էջ 212. ISBN 9781858289175.
↑ University of London. School of Slavonic and East European Studies (1929). The Slavonic and East European Review, Voluma 8. Jonathan Cape. էջ 359.
↑ Lóránt Czigány (1984). The Oxford history of Hungarian literature from the earliest times to the present. Clarendon Press. էջ 222. ISBN 9780198157816.

Արտաքին հղումներ

Works by Mór Jókai at Hungarian Electronic Library
Mór Jókaiի գործերը Գուտենբերգ նախագծում
Mór Jókai's works: text, concordances and frequency lists
Йокаи Мор հոդվածը Սովետական մեծ հանրագիտարանում
Мор Йокаи. «Венгерский набоб»

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Մոր Յոկայի» հոդվածին։

[_eeb4952fb8e73a71-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_bfb3fc2a6403f34f-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Encyclopædia Britannica

[_056133572e4f425f-3] 3,0 ^3,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)

[_b54746caad1be0f2-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Internet Speculative Fiction Database — 1995.

[_454d1d8e97780ff1-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 Йокаи Мор // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.

[_ab9353191da48d1e-6] 6,0 ^6,1 Dániel B., József P., Judit P. Képviselők és főrendek a dualizmus kori Magyarországon (հունգ.) — Líceum Kiadó, 2020. — P. 120. — 639 p. — ISBN 978-963-496-144-4

[_915e0222c4356d5c-7] Dániel B., József P., Judit P. Képviselők és főrendek a dualizmus kori Magyarországon (հունգ.) — Líceum Kiadó, 2020. — P. 221. — 639 p. — ISBN 978-963-496-144-4

[8] В детстве Мор был крещён и зарегистрирован как Móric Jókay, - затем, вследствие канцелярской ошибки, он стал писаться как Mór Jókai.

[9] ttps://antikva.hu/magyar-irodalom/de-duabus-salicibus-enyediensibus

[10] Charles Hebbert; Norm Longley; Dan Richardson (2002). Rough Guide. Hungary. Rough Guides. էջ 212. ISBN 9781858289175.

[11] University of London. School of Slavonic and East European Studies (1929). The Slavonic and East European Review, Voluma 8. Jonathan Cape. էջ 359.

[12] Lóránt Czigány (1984). The Oxford history of Hungarian literature from the earliest times to the present. Clarendon Press. էջ 222. ISBN 9780198157816.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]