ՄԱԿ-ի խաղաղապահ ուժեր
ՄԱԿ-ի խաղաղապահ ուժեր (ՄԱԿ-ի խաղաղապահ զորախումբ) (ֆր.՝ Les casques bleus, գերմ.՝ Blauhelme), ՄԱԿ-ի անդամ-պետությունների զինված անձնակազմ, որն առանձնացված է ՄԱԿ-ի կանոնադրությանը համաձայն՝ խաղաղությանը և անվտանգությանը սպառնող վտանգի վերացման կամ կանխարգելման համար, այն դեպքում, երբ տնտեսական և քաղաքական բնույթի միջոցառումները դարձել են կամ կդառնան անբավարար։
ՄԱԿ-ի խաղաղապահ ուժերի ստեղծման, կազմի, օգտագործման և ֆինանսավորման մասին որոշումները կայացնում է ՄԱԿ-ի Անվտանգության Խորհուրդը։ Ռազմավարական ղեկավարությունը իրականացվում է Ռազմաշտաբային կոմիտեի կողմից։
1988 թվականին ՄԱԿ-ի խաղաղապահ ուժերին շնորհվել է Խաղաղության Նոբելյան մրցանակ։
ՄԱԿ-ի Գլխավոր Ասամբլեան ստեղծել է տոն՝ Միավորված Ազգերի Կազմակերպության խաղաղապահների միջազգային օր, որը 2003 թվականից ամեն տարի նշվում է մայիսի 29-ին։
ՄԱԿ-ի խաղաղապահ գործողություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
ՄԱԿ-ի գոյության առաջին 40 տարիների ընթացքում (1945-1985) անցկացվել է խաղաղության պահպանման ընդամենը 13 գործողություն։ Վերջին 20 տարիների ընթացքում անցկացվել է 51 առաքելություն։
Ի սկզբանե խաղաղության պահպանման գործողություններն իրենցից հիմնականում ներկայացնում էին միջպետական պատերազմներից հետո հրադադարի համաձայնագրի պահպանման և պատերազմող երկրների բաժանման գործողություններ։
«Սառը պատերազմ»-ի ավարտը հանգեցրել է ՄԱԿ-ի խաղաղության պահպանման գործողությունների բնույթի ծայրահեղ փոփոխմանը։ ՄԱԿ-ի Անվտանգության Խորհուրդը սկսեց ստեղծել ՄԱԿ-ի խաղաղության պահպանման ավելի խոշոր և բարդ առաքելություններ։ Բացի այդ, խաղաղության պահպանման գործողությունները սկսեցին ներառել ավելի շատ ոչ ռազմական բաղադրիչներ։ Այդպիսի գործողությունների համակարգման համար 1992 թվականին ստեղծվել է ՄԱԿ-ի խաղաղության պահպանման գործողությունների դեպարտամենտ։
Անվտանգության խորհուրդը սկսեց խաղաղապահներին ուղարկել հակամարտության այնպիսի գոտիներ, որտեղ կրակի դադարեցման համաձայնագիր չի կնքվել և խաղաղապահ զորքերի ներկայության համար հակամարտության բոլոր մասնակիցների կողմից համաձայնություն չի տրվել (օրինակ՝ խաղաղապահ գործողություններ Սոմալիում և Բոսնիայում)։ Որոշ խնդիրներ, որոնք դրված էին այդ խաղաղապահ առաքելությունների առջև, անհնար էր կատարել այն ռեսուրսները և անձնակազմով, որոնք առկա էին նրանց մոտ։ Այդ անհաջողությունները, որոնցից առավել աչքի են ընկել 1995 թվականի Սրեբրենիացայի (Բոսնիա) սպանությունները և 1994 թվականին Ռուանդայի ցեղասպանությունը, ստիպեցին ՄԱԿ-ին մանրամասնորեն վերլուծել խաղաղության պահպանման գործողությունների հայեցակարգը։
1948 թվականից ավելի քան 130 երկիր ՄԱԿ-ի խաղաղապահ գործողությունները անցկացնելու համար տրամադրում էր իր ռազմական և ոստիկանական անձնակազմը և քաղաքացիական աշխատակիցներին։ Խաղաղության պահպանման համար ստեղծված առաջին գործողությունից հետո, ՄԱԿ-ի դրոշի ներքո ծառայել է մեկ միլիոնից ավելի զինծառայող, ոստիկան և քաղաքացիական անձ։
ՄԱԿ-ի խաղաղություն պահպանող գործողությունների կազմում զինվորական ծառայություն անցնող զինծառայողները վարձատրվում են իրենց երկրների կառավարության կողմից։ Ընդ որում, այդ երկրները փոխհատուցում են ստանում ՄԱԿ-ի կողմից։
ՄԱԿ-ի բոլոր անդամ-պետությունները պարտավոր են վճարել խաղաղության պահպանման գործողությունների վրա արվող ծախսերի իրենց բաժինը այն բանաձևի համաձայն, որը նրանք հաստատել են։ Չնայած դրան, 2006 թվականի հունվարի 31-ի դրությամբ անդամ-պետությունների պարտքերը կազմել են մոտ 2,66 միլիարդ ԱՄՆ դոլար։
20-րդ դարի 90-ական թվականներից ՄԱԿ-ի խաղաղապահ գործողություններն իրականացվում են ավելի շատ տարածաշրջանային կազմակերպությունների փոխազդեցությամբ։ ՄԱԿ-ի առաջին գործողությունը, որն իրականացվել է նույն վայրում, որտեղ անցկացվել է խաղաղության պահպանման տարածաշրջանային ուժերի գործողությունը, եղել է 1993 թվականի Լիբերիայի առաքելությունը։ Տարածաշրջանային ուժերն այնտեղ ուղարկվել են Արևմտաաֆրիկյան պետությունների տնտեսական ընկերակցության (անգլ.՝ The Economic Community of West African States (ECOWAS)) կողմից։ 1994 թվականի ՄԱԿ-ի առաքելությունը Վրաստանում սկսեց համագործակցել ԱՊՀ-ի խաղաղապահ ուժերի հետ։ 1990-ական թվականների երկրորդ կեսին Բոսնիայում և Հերցեգովինայում և Կոսովոյում խաղաղապահ գործողությունները անցկացվել են ՆԱՏՕ-ի, ԵՄ-ի և ԵԱՀԿ-ի հետ համատեղ։ Աֆղանստանում ՆԱՏՕ-ի կողմից ղեկավարվող Անվտանգության աջակցության միջազգային ուժերը համագործակցում են քաղաքական աջակցություն հատկացնելու ՄԱԿ-ի առաքելության հետ[1]։
Անձնակազմի ընտրությունը խաղաղապահ գործողությունների համար[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մի շարք հետազոտողների կարծիքով, երկար ժամանակ խաղաղապահ գործողությունների համար անձնակազմի ընտրությունը վառ արտահայտված դիսկրիմինացիոն և քաղաքականորեն պայմանավորված բնույթ էր կրում[2]։ Հիմնականում ընտրվում էին արևմտյան երկրների բանակների կադրային կամ պահեստային սպաները, որոնք ուղղակի կամ անուղղակի հետաքրքրություն ունեին հակամարտության գոտիներում, այդպիսով, առաքելությունների իրականացման ժամանակ անկողմնակալության և չեզոքության մասին խոսք լինել չէր կարող։ Մինչ 1970-ական թվականների կեսերը ՄԱԿ-ի գործունեության պատմության մեջ սոցիալիստական երկրները ռազմական դիտորդների խաղաղապահ գործողություններին և առաքելություններին չեն մասնակցել։ Միևնույն ժամանակ, ամերիկյան սպաները գործողությունների անցկացման ժամանակ ՄԱԿ-ի դիտորդների դերում հանդես էին գալիս Հունաստանում, Պակիստանում, Քաշմիրում, Լիբանանում, Արևմտյան Իրիանում[3]։ Դիտորդների մեծ թվաքանակ տրամադրվել է ԱՄՆ-ի դաշնակիցների կողմից ՆԱՏՕ-ի, ՍԵՆՏՕ-ի, ԱՊԼ-ի, ՀԱԵԱ-ի և այլնի ռազմական գծով[2]։
1970-ական թվականների կեսերին իրավիճակը սկսում է փոխվել։ Սոցիալիստական երկրները սկսում են ավելի հաճախ մասնակցել խաղաղապահ առաքելություններին՝ Լեհաստանը 1982 թվականին Լիբանանում ՄԱԿ-ի ժամանակավոր ուժերում (անգլ.՝ United Nations Interim Force in Lebanon (UNIFIL)) և ԽՍՀՄ-ն[4]՝ ռազմական դիտորդների խմբերում Եգիպտոսում, Նամիբիայում, Քուվեյթում, Արևմտյան Սահարայում և Կամպուչիայում։
Մշակույթում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Sabaton խումբը խաղաղապահներին նվիրել է «Light in the Black» երգը[5]։
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ՄԱԿ-ի խաղաղապահ առաքելությունների և գործողությունների ցանկ
- ՄԱԿ-ի խաղաղապահ առաքելություն
- Միավորված Ազգերի Կազմակերպության խաղաղապահների միջազգային օր
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Операции по поддержанию мира. Вопросы и ответы
- ↑ 2,0 2,1 Коллектив авторов. ООН и укрепление международного мира и безопасности // Советский Союз и Организация Объединённых Наций 1966-1975 гг. / АН СССР, Институт истории СССР. — М.: Наука, 1975. — С. 52-53. — 536 с. — 6700 экз.
- ↑ Семёнов В. С. Устав ООН и вопрос об операциях по поддержанию мира // Ассоциация международного права Советский ежегодник международного права 1968 : Печатный орган АМП СССР. — М.: Наука, 1969. — С. 64. — Тираж 2300 экз.
- ↑ Запарий Ю. В. Миротворческие операции ООН и Советский Союз: политика и практика // Известия Уральского государственного университета. — 2004. — № 31. — С. 142—153.
- ↑ «Light In The Black». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ սեպտեմբերի 19-ին. Վերցված է 2016 թ․ սեպտեմբերի 3-ին.
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ՄԱԿ-ի խաղաղության պահպանման գործողություններ(ռուս.)(անգլ.)
- ՄԱԿ-ի կանոնադրություն, գլուխ 5, Անվտանգության Խորհուրդ
- ՄԱԿ-ի կանոնադրություն, գլուխ 6, Հակամարտությունների խաղաղ կարգավորում
- ՄԱԿ-ի կանոնադրություն, գլուխ 7, Խաղաղությանը սպառնող վտանգի դեմ ուղղված գործողություններ…
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «ՄԱԿ-ի խաղաղապահ ուժեր» հոդվածին։ |
| ||||||||||
