Հիրսուտիզմ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Հիրսուտիզմ
Barbara Vanbeck, a very hairy woman. Stipple engraving by G. Wellcome V0007287.jpg
Տեսակհիվանդություն
Բժշկական մասնագիտությունմաշկաբանություն
ՀՄԴ-9704.1
ՀՄԴ-10L68.0
Commons-logo.svg Hirsutism Վիքիպահեստում

Հիրսուտիզմ, հավելյալ մազակալում կանանց և տղամարդկանց մարմնի այն հատվածներում, որտեղ հիմնականում դրանք բացակայում են կամ աննշան են արտահայտված։ Այն բնորոշվում է մազերի աճի «տղամարդկային» տեսակով, որը կարող է որևէ լուրջ հիվանդության պատճառ լինել[1], հատկապես, եթե այն զարգանում է սեռական հասունացումից հետո[2]։ Ազգային կարծրատիպերն ընդդեմ հիրսուտիզմի կարող են պատճառ հանդիսանալ հոգեբանական հյուծման և սոցիալական դժվարությունների[3]։ Դեմքի հիրսուտիզմը հաճախ հանգեցնում է սոցիալական շփումից խուսափելուն և մղում անհանգստության և դեպրեսիայի[4]։

Պատճառ և ախտորոշում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիրսուտիզմը հիմնականում էնդոկրին հավասարակշռության խանգարման հետևանք է, որը կարող է լինել մակերիկամային, ձվարանային և կենտրոնական ծագման[5]։ Այն կարող է նաև անդրոգենների բարձր մակարդակի հետևանք լինել։ Մազերի քանակն ու տեղակայումը գնահատվում է Ֆերրիման-Գալվեի սանդղակով։ Հիրսուտիզմը տարբերվում է հիպերտրիխոզից նրանով, որ երկրորդի դեպքում նկատվում է մազերի ակտիվացած աճ՝ մարմնի ցանկացած մասում[1]։

Բուժում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բուժումը կարող է ներառել հակաբեղմնավորիչ հաբեր, որոնք պարունակում են էստրոգեն և պրոգեստին, հակաանդրոգեններ կամ ինսուլինի սենսիբիլիզատորներ[6]։

Համաճարակաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիրսուտիզմով հիվանդ են բոլոր էթնիկ խմբերի կանանց 5-15%-ը[7]։ Համաձայն հիմնական տվյալների կանանց մոտ 40%-ն ունի ունի որոշակի աստիճանի մազակալում՝ դեմքի վրա։

Նշաններ և ախտանշաններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Photo of Annie Jones, a bearded lady
Էննի Ջոնսի լուսանկարը, ով ուներ մորուք։ Լուսանկարն արված է Չարլզ կողմից 1900 թվականին։ Ջոնսի հիպերտրիխոզի պատճառն անհայտ էր։

Հիրսուտիզմը հանդիպում է երկու սեռերի ներկայացուցիչների մոտ։ Անդրոգենների մակարդակի բարձրացումը կարող է կանանց մոտ հանգեցնել մարմնի հավելյալ մազակալմանը, հատկապես այն հատվածներում, որտեղ դրանք սովորաբար չեն աճում սեռահասունացման ընթացքում (կուրծք, որովայն, մեջք և դեմք)։

Պատճառներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիրսուտիզմը կարող է լինել կամ անդրոգենների՝ արական սեռական հորմոնների բարձր մակարդակի, կամ էլ անդրոգենների հանդեպ մազի ֆոլիկուլների զգայունության բարձրացման հետևանք։ Արական սեռական հորմոններն, ինչպես օրինակ տեստոստերոնը, խթանում և արագացնում են մազերի աճը և նպաստում պիգմենտացիային։ Բարձրացած արական սեռական հորմոնների այլ ախտանիշներ են ակնեն, ձայնի հաստացումը և մկանային զանգվածի ավելացումը։ Այս վիճակն անվանում են հիպերանդրոգենիզմ։

Գնալով ավելի շատ տվյալներ վկայում են առ այն, որ շրջանառու ինսուլինի բարձր մակարդակը կանանց մոտ հիրսուտիզմի զարգացման պատճառներից է։ Այս վարկածը բխում է այն հետազոտությունից, որ կանայք, որոնք ունեին ճարպակալում (հետևաբար ենթադրվում է ինսուլինառեզիստենտային հիպերինսուլինեմիա) պատկանում են հիրսուտիզմի զարգացման բարձր ռիսկային խմբին։ Բացի այդ բուժումը, որն իջեցնում է ինսուլինի մակարդակը հանգեցնում է նաև հիրսուտիզմի մեղմացմանը։

Հիրսուտիզմով հիվանդ պացիենտի մոտ անդրոգեն արտադրող ուռուցքի մասին խոսում է հիվանդության հանկարծակի սկիզբը, վիրիլիզացիան և որովայնի նկատելի մեծացումը։

Ստորև բերված են պատճառներ և իրավիճակներ, որոնք կապված են կանանց մոտ հիպերանդրոգենիզմի, հետևաբար նաև հիրսուտիզմի հետ՝

Հիրսուտիզմի պատճառներ, որոնք կապված չեն հիպերանդրոգենիզմի հետ, ներառում են։

Ախտորոշում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Մինչ լայնածավալ հետազոտությունները պետք է կատարել ամբողջական ֆիզիկալ զննում։ Հետազոտողը պետք է ճանաչի մարմնի տարածուն մազակալումը և վիրիլացման արական տիպը[12]։ Հիրսուտիզմի գնահատման մեթոդներից մեկը Ֆերրիման-Գալվեի սանդղակն է, որը հիմնված է մազակալված հատվածի տեղակայման և քանակի վրա[13]։ Ֆիզիկալ զննումից հետո կարելի է կատարել լաբորատոր և այլ հետազոտություններ՝ այլ պատճառները հերքելու համար։

Նույնիսկ չափավոր հիրսուտիզմով պացիենտների ախտորոշումը պետք է ներառի օվուլյացիայի գնահատումը և ձվարանների ՈՒՁՀ-ը, ձվարանի պոլիկիստոզային համախտանիշի լայնածավալ տարածման պատճառով, ինչպես նաև 17-ալֆա-հիդրօքսիպրոգեստերոնի ստուգումը (21-հիդրօքսիլազի դեֆիցիտի ատիպիկ ձևը հայտնաբերելու համար[14])։ Շատ կանանց արյան շիճուկում հայտնաբերվում է դեհիդրոէպիանդրոստերոնի սուլֆատի բարձր մակարդակ։ 700մկգ/դլ-ից ավել ցուցանիշը խոսում է մակերիկամների դիսֆունկցիայի մասին, հատկապես մակերիկամների բնածին հիպերպլազիայի՝ 21-հիդրօքսիլազի դեֆիցիտի պատճառով[12]։ Այնուամենայնիվ, ձվարանների պոլիկիստոզ համախտանիշով պայմանավորված և իդիոպաթիկ հիրսուտիզմը կազմում են դեպքերի 90%-ը[12]։

Այլ ցուցանիշներ, որոնք կարող են գնահատվել հիրսուտիզմի բուժման ժամանակ.

Եթե ոչ մի հստակ պատճառ չի հայտնաբերվում, ապա հիվանդությունը համարվում է իդիոպաթիկ ծագման։

Բուժում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Անցանկալի մազեր ունեցող շատ կանայք եղանակներ են փնտրում դրանք վերացնելու համար։ Այնուամենայնիվ, մազերի աճի պատճառը պետք է գնահատվի բժշկի կողմից, որը կարող է արյան մի շարք անալիզներ նշանակել, հստակ պատճառը հայտնաբերելու և բուժման ճիշտ ռազմավարություն մշակելու համար։

Օգտագործվող դեղորայքի հիմնական խումբը հակաանդրոգենային պրեպարատներն են, որոնք արգելակում են այնպիսի անդրոգենների սինթեզը, ինչպիսիք են տեստոստերոնը և դիհիդրոտեստոստերոնը[9]։ Դրանք ներառում են․

  • Սպիրոնոլակտոն՝ հակամիներալոկորտիկոիդ է, որի բարձր դեղաչափերը ցուցաբերում են լրացուցիչ հակաանդրոգենային ազդեցություն[15][16]։
  • Ցիպրոտերոնի ացետատ՝ Կրկնակի հակաանդրոգեն և գեստագեն։ Այն ներառված է մի շարք օրալ հակաբեղմնավորիչների կազմում ցածր դեղաչափով։ Ունի լյարդի վնասման ռիսկ[16]։
  • Ֆլուտամիդ՝ մաքուր հակաանդրոգեն[16]։ Հայտնաբերվել է, որ հիրսուտիզմի բուժման համար այն օժտված է հավասար կամ ավելի բարձր էֆեկտիվությամբ, քան սպիրոնոլակտոնը, ցիպրոտերոնի ացետատը և Ֆինատերիդը[16][17]։ Այնուամենայնիվ, իր բարձր հեպատոտոքսիկության պատճառով չի օգտագործվում որպես առաջին կամ երկրորդ գծի պրեպարատ[18][19][20][21]։ Ֆլուտամիդը համարվում է անվնաս և էֆեկտիվ պրեպարատ[22]։
  • Բիկալուտամիդ՝ մաքուր հակաանդրոգեն[23][24][25]։ Այն արդյունավետությամբ զիջում է ֆլուտամիդին, սակայն շատ ավելի անվնաս է[23][24][25]։
  • Հակաբեղմնավորիչ հաբեր, որոնք կազմված են էստրոգենից, սովորաբար էթինիլէստրադիոլ և պրոգեստին[6][22]։ Սրանք ֆունկցիոնալ հակաանդրոգեններ են[26]։ Օրինակները ներառում են հաբեր, որոնք պարունակում են ցիպրոտերոնի ացետատ, քլորմադինոնի ացետատ, դրոսպիրենոն և դիենոգեստ։
  • Ֆինաստերիդ և դուտաստերիդ՝ 5-ալֆա ռեդուկտազի ինհիբիտորներ[20]։ Նրանք ճնշում են հզոր դիհիդրոտեստոստերոնի արտադրությունը[20]։ Մետաանալիզը ցույց տվեց հակասական արդյունքներ ֆինաստերիդի կիրառման և հիրսուտիզմի բուժման մեջ։
  • Գոնադոտրոպին ռիլիզինգ հորմոնի անալոգներ։ Ճնշվում է անդրոգենի սինթեզը՝ ազդելով սեռական գեղձերի վրա հասցնելով կաստրացիայի մակարդակի։
  • Մետֆորմին՝ հակագլիկեմիկ պրեպարատ է, որն օգտագործվում է շաքարային դիաբետի բուժման, ինչպես նաև հիրսուտիզմի բուժման ժամանակ, երբ այն կապված է ինսուլինի նկատմամբ ռեզիստենտությամբ (օրինակ ձվարանի պոլիկիստոզային համախտանիշի ժամանակ)։ Մետֆորմինը հիրսուտիզմի բուժման համար արդյունավետ չէ, չնայած կատարված հետազոտությունները որակյալ չեն[22]։
  • Էֆլորնիտին՝ ընկճում է պուտրեսցինը, որը անհրաժեշտ է մազային ֆոլիկուլների աճի համար։

Հիպերանդրոգենեմիայի դեպքերում, հատկապես, եթե այն կապված է մակերիկամների բնածին հիպերպլազիայի հետ, գլյուկոկորտիկոիդների ներմուծումը վերադարձնում է անդրոգենների մակարդակը նորմալ չափաքանակի։

Այլ մեթոդներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Մազահեռացում
  • Մեղրամոմով մազահեռացում
  • Սափրում
  • Լազերային մազահեռացում
  • Մազահեռացում էլեկտրական հոսանքով
  • Կենսակերպի փոփոխությունը, այդ թվում նաև հավելյալ քաշից ազատվելը և ինսուլինառեզիստենտության նարմալացումը կարող են արդյունավետ լինել[27]։ Հետազոտություններից մեկում նշվում է, որ կանայք, ովքեր հետևել են ցածր կալորիականության սննդակարգին ամենաքիչը 6 ամիս, նիհարել են և իջեցրել տոլեռանտությունը ինսուլինի նկատմամբ։ Նրանց օրգանիզմում բարձրացել է սեռական հորմոն կապող գլոբուլինի մակարդակը, ինչը նվազեցրել է ազատ տեստոստերոնի մակարդակը արյան մեջ։ Ինչպես և սպասվում էր, կանայք նշեցին հիրսուտիզմի ծանրության մեղմացում և ակնեի թեթևացում։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 «Merck Manuals online medical Library»։ Merck & Co.։ Վերցված է 2011-03-04 
  2. ↑ «Hirsutism: Evaluation and Treatment» (անգլերեն)։ Վերցված է 2019-10-27 
  3. ↑ «Psychological morbidity in women referred for treatment of hirsutism»։ J Psychosom Res 37 (6): 615–9։ September 1993։ PMID 8410747։ doi:10.1016/0022-3999(93)90056-L 
  4. ↑ Jackson J, Caro JJ, Caro G, Garfield F, Huber F, Zhou W, Lin CS, Shander D & Schrode K։ «The effect of eflornithine 13.9% cream on the bother and discomfort due to hirsutism. Int J Derm 2007; 46: 976-981»։ the Eflornithine HCl Study Group 
  5. ↑ «Medical treatment of hirsutism. Dermatol Ther. 2008 Sep-Oct; 21(5): 329-39. Review» 
  6. ↑ 6,0 6,1 Barrionuevo P, Nabhan M, Altayar O, Wang Z, Erwin PJ, Asi N, Martin KA, Murad MH (ապրիլի 1, 2018)։ «Treatment Options for Hirsutism: A Systematic Review and Network Meta-Analysis»։ The Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism 103 (4): 1258–1264։ PMID 29522176։ doi:10.1210/jc.2017-02052 
  7. ↑ Azziz R. (May 2003)։ «The evaluation and management of hirsutism»։ Obstet Gynecol 101 (5 pt 1): 995–1007։ PMID 12738163 
  8. ↑ «The clinical evaluation of hirsutism»։ Dermatol Ther 21 (5): 376–91։ 2008։ PMID 18844715։ doi:10.1111/j.1529-8019.2008.00219.x։ Արխիվացված է օրիգինալից 2013-01-05-ին 
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 «Non polycystic ovary syndrome-related endocrine disorders associated with hirsutism»։ Eur J Clin Invest 42 (1): 86–94։ 2012։ PMID 21623779։ doi:10.1111/j.1365-2362.2011.02550.x 
  10. ↑ «Generalized Hypertrichosis Induced by Topical Minoxidil in an Adult Woman»։ Int J Trichology 7 (4): 182–3։ 2015։ PMC 4738488։ PMID 26903750։ doi:10.4103/0974-7753.171587 
  11. ↑ «Hypertrichosis in females applying minoxidil topical solution and in normal controls»։ J Eur Acad Dermatol Venereol 17 (3): 271–5։ 2003։ PMID 12702063։ doi:10.1046/j.1468-3083.2003.00621.x 
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 Sachdeva Silonie (2010)։ «Hirsutism: Evaluation and treatment»։ Indian Journal of Dermatology 55 (1): 3–7։ PMC 2856356։ PMID 20418968։ doi:10.4103/0019-5154.60342 
  13. ↑ «Clinical assessment of body hair growth in women»։ J. Clin. Endocrinol. Metab. 21 (11): 1440–7։ November 1961։ PMID 13892577։ doi:10.1210/jcem-21-11-1440։ Արխիվացված է օրիգինալից 2021-08-28-ին։ Վերցված է 2020-01-30 
  14. ↑ «High prevalence of polycystic ovary syndrome in women with mild hirsutism and no other significant clinical symptoms»։ Fertil. Steril. 94 (1): 194–7։ 2010։ PMID 19338993։ doi:10.1016/j.fertnstert.2009.02.056 
  15. ↑ Karakurt F, Sahin I, Güler S և այլք: (April 2008)։ «Comparison of the clinical efficacy of flutamide and spironolactone plus ethinyloestradiol/cyproterone acetate in the treatment of hirsutism: a randomised controlled study»։ Adv Ther 25 (4): 321–8։ PMID 18389188։ doi:10.1007/s12325-008-0039-5 
  16. ↑ 16,0 16,1 16,2 16,3 «Hirsutism: an evidence-based treatment update»։ Am J Clin Dermatol 15 (3): 247–66։ 2014։ PMID 24889738։ doi:10.1007/s40257-014-0078-4 
  17. ↑ Bentham Science Publishers (September 1999)։ Current Pharmaceutical Design։ Bentham Science Publishers։ էջեր 712–717 
  18. ↑ «Flutamide-induced hepatotoxicity: ethical and scientific issues»։ Eur Rev Med Pharmacol Sci 21 (1 Suppl): 69–77։ 2017։ PMID 28379593 
  19. ↑ Adam Ostrzenski (2002)։ Gynecology: Integrating Conventional, Complementary, and Natural Alternative Therapy։ Lippincott Williams & Wilkins։ էջեր 86–։ ISBN 978-0-7817-2761-7 
  20. ↑ 20,0 20,1 20,2 Ulrike Blume-Peytavi, David A. Whiting, Ralph M. Trüeb (հունիսի 26, 2008)։ Hair Growth and Disorders։ Springer Science & Business Media։ էջեր 181–,369–։ ISBN 978-3-540-46911-7 
  21. ↑ Kenneth L. Becker (2001)։ Principles and Practice of Endocrinology and Metabolism։ Lippincott Williams & Wilkins։ էջեր 1196, 1208։ ISBN 978-0-7817-1750-2 
  22. ↑ 22,0 22,1 22,2 van Zuuren Esther J, Fedorowicz Zbys, Carter Ben, Pandis Nikolaos (2015-04-28)։ «Interventions for hirsutism (excluding laser and photoepilation therapy alone)»։ Cochrane Database of Systematic Reviews (անգլերեն) (4): CD010334։ ISSN 1465-1858։ PMID 25918921։ doi:10.1002/14651858.CD010334.pub2 
  23. ↑ 23,0 23,1 Williams H, Bigby M, Diepgen T, Herxheimer A, Naldi L, Rzany B (հունվարի 22, 2009)։ Evidence-Based Dermatology։ John Wiley & Sons։ էջեր 529–։ ISBN 978-1-4443-0017-8 
  24. ↑ 24,0 24,1 «Update on idiopathic hirsutism: diagnosis and treatment»։ Acta Clinica Belgica 68 (4): 268–74։ 2013։ PMID 24455796։ doi:10.2143/ACB.3267 
  25. ↑ 25,0 25,1 «New alternative treatment in hirsutism: bicalutamide 25 mg/day»։ Gynecological Endocrinology 16 (1): 63–6։ February 2002։ PMID 11915584։ doi:10.1080/gye.16.1.63.66 
  26. ↑ Ekback Maria Palmetun (2017)։ «Hirsutism, What to do?» (PDF)։ International Journal of Endocrinology and Metabolic Disorders 3 (3)։ ISSN 2380-548X։ doi:10.16966/2380-548X.140 
  27. ↑ «Insulin resistance associated with androgen excess in women with autoantibodies to the insulin receptor»։ Ann. Intern. Med. 97 (6): 851–5։ December 1982։ PMID 7149493։ doi:10.7326/0003-4819-97-6-851 

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Չափորոշչային վերահսկողություն
LNB: 000296763 · Microsoft: 2778446692 · NKC: ph684612
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Հիրսուտիզմ&oldid=8622383» էջից