Տեստոստերոն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Տեստոստերոն
Ընդհանուր տեղեկություններ
Դասական անվանակարգում(8R,9S,10R,13S,14S,17S) - 17-հիդրօքսի-10,13-դիմեթիլ- 1,2,6,7,8,9,11,12,14,15,16,17- դոդեկահիդրոցիկլոպենտա[a]ֆենանտրեն -3-ոն
Քիմիական բանաձևC₁₉H₂₈O₂
Մոլային զանգված4,8E−25 կիլոգրամ[1] գ/մոլ
Հալման ջերմաստիճան155 °C °C
Քիմիական հատկություններ
Դասակարգում
CAS համար58-22-0
PubChem6013
EINECS համար200-370-5
SMILESCC12CCC3C(C1CCC2O)CCC4=CC(=O)CCC34C
ЕС200-370-5
ChEBI5791
Եթե հատուկ նշված չէ, ապա բոլոր արժեքները բերված են ստանդարտ պայմանների համար (25 °C, 100 կՊա)

Տեստոստերոն, մարդու և բարձրակարգ ողնաշարավորների արական սեռական հորմոն։ Արտադրվում է հիմնականում սերմնարաններում։ միական կառուցվածքով ստերոիդ է։ Անգույն բյուրեղներ են, հալման ջերմաստիճանը՝ , ջրում վատ է լուծվում, օրգանական լուծիչներում՝ լավ (առաջին անգամ բյուրեղային վիճակում ստացվել է 1935 թվականին, ցուլի ամորձիներից)։ Տղամարդու արյան մեջ տեստոստերոնի բնականոն քանակությունը 0,5—0,6 մկգ/100 մլ է, կանանցը՝ 0,12 մկգ/100 մլ։ Հասուն տղամարդու օրգանիզմում օրական արտադրվում է 15 մգ տեստոստերոն։ Տեստոստերոնը խթանում է արական սեռական օրգանների և երկրորդային սեռական հատկանիշների զարգացումը։

Տղամարդու մոտ տեստոստերոնն ունի կարևոր նշանակություն արական վերարտադրողական օրգանների հյուսվածքների՝ սերմնարանների և շագանակագեղձի, ինչպես նաև երկրորդային սեռական հատկանիշների՝ ավելացող մկանային և ոսկրային զանգվածի, մարմնի մազերի աճի, ձևավորման մեջ[2]։ Տեստոստերոնը նաև կարևոր է առողջության և նորմալ կենսագործունեության[3], ինչպես նաև օստեոպորոզի կանխարգելման համար[4]։

Հասուն տղամարդու մոտ տեստոստերոնի մակարդակը 7-8 անգամ ավելի մեծ է, քան հասուն կնոջ մոտ[5]։ Քանի որ տղամարդու օրգանիզմում տեստոստերոնի նյութափոխանակությունը ավելի արտահայտված է, քան կանանց օրգանիզմում, դրա օրական արտադրությունը տղամարդու օրգանիզմում 20 անգամ ավելի է[6][7]։ Կանայք ավելի զգայուն են հորմոնի նկատմամբ[8]։ Տեստոստերոնն առկա է համարյա բոլոր ողնաշարավորների մոտ։ Ձկների մոտ սինթեզվում է մի փոքր տարբերվող 11-կետոտեստոստերոն[9]։ Միջատների մոտ անալոգ միացությունը էկդիզոնն է[10]։ Ամենուր հանդիպող ստերոիդներից կարելի է ենթադրել որ սեռական հորմոններն ունեն վաղ էվոլյուցիոն պատմություն[11]։

Բժշկության մեջ տեստոստերոնը օգտագործվում է տղամարդկանց սեռական գեղձերի ֆունկցիայի անբավարարության, կանանց դաշտանադադարի (կլիմաքս) խանգարումների դեպքում և որոշ ուռուցքների բուժման նպատակով։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 testosterone
  2. ↑ Mooradian AD, Morley JE, Korenman SG (February 1987). «Biological actions of androgens». Endocr. Rev. 8 (1): 1–28. doi:10.1210/edrv-8-1-1. PMID 3549275.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  3. ↑ Bassil N, Alkaade S, Morley JE (June 2009). «The benefits and risks of testosterone replacement therapy: a review». Ther Clin Risk Manag. 5 (3): 427–48. PMC 2701485. PMID 19707253.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  4. ↑ Tuck SP, Francis RM (2009). «Testosterone, bone and osteoporosis». Front Horm Res. Frontiers of Hormone Research. 37: 123–32. doi:10.1159/000176049. ISBN 978-3-8055-8622-1. PMID 19011293.
  5. ↑ Torjesen PA, Sandnes L (March 2004). «Serum testosterone in women as measured by an automated immunoassay and a RIA». Clin. Chem. 50 (3): 678, author reply 678–9. doi:10.1373/clinchem.2003.027565. PMID 14981046.
  6. ↑ Southren AL, Gordon GG, Tochimoto S, Pinzon G, Lane DR, Stypulkowski W (May 1967). «Mean plasma concentration, metabolic clearance and basal plasma production rates of testosterone in normal young men and women using a constant infusion procedure: effect of time of day and plasma concentration on the metabolic clearance rate of testosterone». J. Clin. Endocrinol. Metab. 27 (5): 686–94. doi:10.1210/jcem-27-5-686. PMID 6025472.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  7. ↑ Southren AL, Tochimoto S, Carmody NC, Isurugi K (November 1965). «Plasma production rates of testosterone in normal adult men and women and in patients with the syndrome of feminizing testes». J. Clin. Endocrinol. Metab. 25 (11): 1441–50. doi:10.1210/jcem-25-11-1441. PMID 5843701.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
  8. ↑ Dabbs M, Dabbs JM (2000). Heroes, rogues, and lovers: testosterone and behavior. New York: McGraw-Hill. ISBN 0-07-135739-4.
  9. ↑ Nelson, Randy F. (2005). An introduction to behavioral endocrinology. Sunderland, Mass: Sinauer Associates. էջ 143. ISBN 0-87893-617-3.
  10. ↑ De Loof A (October 2006). «Ecdysteroids: the overlooked sex steroids of insects? Males: the black box». Insect Science. 13 (5): 325–338. doi:10.1111/j.1744-7917.2006.00101.x.
  11. ↑ Mechoulam R, Brueggemeier RW, Denlinger DL (September 1984). «Estrogens in insects». Journal Cellular and Molecular Life Sciences. 40 (9): 942–944. doi:10.1007/BF01946450.{{cite journal}}: CS1 սպաս․ բազմաթիվ անուններ: authors list (link)
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 11, էջ 657)։
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Տեստոստերոն&oldid=8900961» էջից