Համբարձում Առաքելյան

Համբարձում Առաքելյան
Ծնվել է	ապրիլի 29, 1855
Ծննդավայր	Շուշի, Շամախիի նահանգ, Ռուսական կայսրություն
Վախճանվել է	հուլիսի 6, 1918 (63 տարեկան)
Վախճանի վայր	Թիֆլիս, Վրաստանի Դեմոկրատական Հանրապետություն
Գրական անուն	Շահրիար
Մասնագիտություն	հրապարակախոս, հասարակական գործիչ, քաղաքական գործիչ, գրող և ուսուցիչ
Ազգություն	հայ
Քաղաքացիություն	Ռուսական կայսրություն
Կրթություն	Շուշիի ռեալական ուսումնարան և Բաքվի ռեալական ուսումնարան (1879)
Անդամակցություն	Կովկասի հայոց բարեգործական ընկերություն, Ռուսական կայսրության 1-ին գումարման պետական դումա, Second State Duma of the Russian Empire?, Ռուսաստանի աշխարհագրական ընկերություն և Ասիական ընկերություն
Կուսակցություն	Կադետներ և Հայ ժողովրդական կուսակցություն
Աշխատավայր	Մշակ
	Համբարձում Առաքելյան Վիքիդարանում

Վիքիպեդիայում կան հոդվածներ Առաքելյան ազգանունով այլ մարդկանց մասին։

Համբարձում Աստվածատուրի Առաքելյան (Շահրիար, ապրիլի 29, 1855(1855-04-29)^[1]^[2], Շուշի, Շամախիի նահանգ, Ռուսական կայսրություն^[1]^[2] - հուլիսի 6, 1918(1918-07-06)^[1]^[2], Թիֆլիս, Վրաստանի Դեմոկրատական Հանրապետություն^[1]^[2]), հայ լրագրող, գրող, հասարակական գործիչ, Հայ գաղթականների օգնության կոմիտեի (1915) և Հայ Ժողովրդական կուսակցության հիմնադիր։

Կենսագրություն

Նախնական կրթությունն ստացել է Շուշիում, այնուհետև տասը տարեկանում անցնում է Թավրիզ, որտեղ սովորում է հայկաբան Սամվել Գյուլզադյանի մոտ։ 1872 թվականից սկսում է աշխատակցել «Մեղու Հայաստանի» և «Մշակ» պարբերականներին՝ պարսկահայերի մասին թղթակցություններ ուղարկելով։ 1878 թվականին անցնում է Բաքու, որտեղի գիմնազիան 1879 թվականին ավարտելուց հետո մտնում է Պետրովսկի գյուղատնտեսական ճեմարանը։ 1881 թվականին Ղարաբաղի երկսեռ դպրոցների տեսուչ է նշանակվում։ Նույն տարում Շուշիում հիմնում է Կովկասահայ բարեգործական ընկերության անդրանիկ մասնաճյուղը և մեկ ընթերցարան։ 1892 թվականին Գրիգոր Արծրունու մահվանից հետո նշանակվում է «Մշակի» խմբագրապետ՝ Ալեքսանդր Քալանթարի հետ միասին։

1892-1898 թվականներին եղել է ԿՀԲԸ-ի և մատենադարանի վարիչ, Թիֆլիսի Գայանյան և Հովնանյան դպրոցների հոգաբարձում, Կովկասյան ժողովրդական համալսարանի հայկական մասնաճյուղի նախագահ, Թիֆլիսի քաղաքապետարանի և Հայ նպաստամատույց ընկերության անդամ։

Կովկասահայ գործիչներից առաջինն էր, որ հայկական հարցը քննության առարկա դարձրեց Խաղաղության վեհաժողովներին։

Սպանվել է իր տան մեջ քաղաքական նկատառումներով^[3]։

Օգտագործել է Ա., Ա. Հ., Հ. Առաք., Հ., Հ. Ա., Շ., Շ-ր, Շահրիար, Պանդուխտ, X., ***, А. А., Икс., Д. Д. Пагирев, Шахриар ծածկանունները^[4]։

Երկեր

Առողջապահական ընթերցանութիւն նեղ եւ խոնաւ բնակարանների մասին, Թիֆլիս, տպ. Յովհաննէս Մարտիրոսեանցի, 1880, 30 էջ։
Ազգայնութիւն եւ նորա պրինցիպներ (Հայուածք հայութեան իբրեւ կուլտուրական ազգի վրայ), Թիֆլիս, տպ. Մովս. Վարդանեանցի եւ ընկ., 1883, 54 էջ։
Ուր է հայի ինքնաճանաչութիւնը, Թիֆլիզ, տպ. Յովհաննէս Մարտիրոսեանցի, 1884, 16 էջ։
Պարսկաստանի եւ Հնդկաստանի թեմի հայ ժողովրդին (կոնդակ), Թէհրան, տպ. Ա.Ս. Բէկնազարեանց, 1892, 1 էջ։
Խրիմեան Հայրիկի կաթողիկոսական ընտրութիւնը, Թիֆլիս, Մ.Դ. Ռօտինեանց, 1893, 80 էջ։
Զէյթուն (Տեղագր., ազգագր. եւ վարչական տեսութիւն), Թիֆլիս, Ա. հ, 1896, 92 էջ։
Գալիլէյ (Նրա կեանքը եւ գիտական գործունէութիւնը), Թիֆլիս, տպ. Մ. Շարաձէ եւ ընկ., 1899, 102 էջ։
Միլտօն (Նրա կեանքը եւ գրական գործունէութիւնը), Թիֆլիս, տպ. Տ.Մ. Ռօտինեանցի, 1900, 135 էջ։
Ջհուդ-Քուշան (Հրէասպանությիւն; Վէպ), Թիֆլիզ, տպ. Վրաց. հրատ. ընկ., 1902, 324 էջ։
Եղօի քոռ բախտը (պատմվածք), Թիֆլիս, տպ. Մովսէս Վարդանեանցի, 1903, 24 էջ։
Մի ամիս Արեւելքում (Ուղեւորական ակնարկներ, բնութեան նկարագրութիւններ), Թիֆլիս, տպ. Հերմէս, 1904, 250 էջ։
Արամի պսակը (Հայ-թրքական ընդհարումներից մի պատկեր), Թիֆլիս, տպ. Ս. Սողոմոնեանի, 1906, 34 էջ։
Ձեռնարկ տարրական տրամաբանութեան, հոգեբանութեան եւ բանահիւսութեան (Ի պէտս հայոց ազգ. դպր.), Թիֆլիզ, Ա. հ, 1907, 258 էջ։
Տասն եւ երկու պատմուածք, Թիֆլիս, տպ. Էպօխա, 1908, 320 էջ։
Պարսկաստանի հայերը (Նրանց անցեալը, ներկան եւ ապագան), Վիեննա, տպ. Մխիթարեան, 1911։
Հանրագիտական բառարան (Գրողների, գիտնականների, քաղաքական, հասարակական, կրօնական, պատմական գործիչների, գիտութիւնների, գրականութիւնների, պատմութիւնների, աշխարհագրութիւնների), Թիֆլիս, տպ. Էպօխա, 1915։
Աղա-Մուհամմէդ շահը Շուշում (Պատմական անց), Ա. տ., Ա. հ., Ա. թ, 30 էջ։

Թարգմանություններ

Գի դը Մօպասան, Քսան վէպիկներ եւ զրոյցներ, Թիֆլիս, տպ. Մ. Մարտիրոսեանցի, 1897, 242 էջ։
Կամիլլ Ֆլամմարիօն, Ուրանիա (աստղագիտական վեպ), Թիֆլիս, տպ. Մ. Մարտիրոսեանցի, 1900, 376 էջ։
Հանրի Պոլ Բօրդօ, Հայրենի հող, Թիֆլիս, տպ. Վրաց. հրատ. ընկ, Մուրճ ամսագրի հրատ., 1902, 200 էջ։

Գրականություն

Լենդրուշ Ալոյան, Համբարձում Առաքելյան հրապարակախոսը, Ե., ԵՊՀ հրատ, 2014, 112 էջ։

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 ^1,13 ^1,14 ^1,15 ^1,16 ^1,17 ^1,18 ^1,19 ^1,20 ^1,21 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 2000.
↑ ^2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 ^2,11 ^2,12 ^2,13 Հայկական համառոտ հանրագիտարան (հայ.) — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 1.
↑ Մկրտիչ Պոտուրյան, Հայ հանրագիտակ, 1938, գիրք Բ, էջ 216։
↑ Բախտիար Հովակիմյան, Հայոց ծածկանունների բառարան, Ե., ԵՊՀ հրատ., 2005, էջ 561։

Վիքիդարանն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Համբարձում Առաքելյան» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 1, էջ 534)։

[_64f5a1586f195210-1] 1,00 ^1,01 ^1,02 ^1,03 ^1,04 ^1,05 ^1,06 ^1,07 ^1,08 ^1,09 ^1,10 ^1,11 ^1,12 ^1,13 ^1,14 ^1,15 ^1,16 ^1,17 ^1,18 ^1,19 ^1,20 ^1,21 Հայկական սովետական հանրագիտարան (հայ.) / Վ. Համբարձումյան, Կ. Խուդավերդյան — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 2000.

[_7692284afc2863a3-2] 2,00 ^2,01 ^2,02 ^2,03 ^2,04 ^2,05 ^2,06 ^2,07 ^2,08 ^2,09 ^2,10 ^2,11 ^2,12 ^2,13 Հայկական համառոտ հանրագիտարան (հայ.) — Հայկական հանրագիտարան հրատարակչություն, 1990. — հատոր 1.

[3] Մկրտիչ Պոտուրյան, Հայ հանրագիտակ, 1938, գիրք Բ, էջ 216։

[4] Բախտիար Հովակիմյան, Հայոց ծածկանունների բառարան, Ե., ԵՊՀ հրատ., 2005, էջ 561։

[1]

[2]

[3]

[4]