Կարմիր բանակի ներխուժումը Բուդապեշտ
 | |
|---|---|
 | |
| Թվական | հոկտեմբերի 29, 1944 – փետրվարի 13, 1945 |
| Մասն է | Հայրենական մեծ պատերազմ |
| Վայր | Բուդապեշտ, Հունգարիա |
| Արդյունք | Դաշնակիցների հաղթանակ |
| Հակառակորդներ | |
 ԽՍՀՄ Աջակիցներ՝ Ռումինիա | .svg){kind=small} Երրորդ Ռայխ.svg){kind=small} Հունգարիա |
| Հրամանատարներ | |
| Ֆեոդոր Տոլբուխին | Օտտո Վյոլեր |
| Կողմերի ուժեր | |
|
| |
| Ռազմական կորուստներ | |
|
| |
Կարմիր բանակի ներխուժումը Բուդապեշտ, խորհրդային իրականության մեջ հայտնի է որպես Բուդապեշտի ռազմագործողություն (գերմ.՝ Ungarischer Betrieb), խորհրդային կարմիր բանակի և Ռումինիայի զինված ուժերի համատեղ ռազմական գործողությունն ընդդեմ Հունգարիայի ազգային միասնության կառավարության և վերջինիս ռազմավարական դաշնակից Նացիստական Գերմանիայի[1]։
Բուդապեշտի ռազմագործողությունը սկսվում է 1944 թվականի հոկտեմբերի 29-ին՝ խորհրդային բանակի ինտերվացիայով և ավարտվում 1945 թվականի փետրվարի 13-ին։ Կողմերի միջև ընթանում են բավականին արյունարբու մարտեր և ինքնին սա համարվում է կենտրոնական Եվրոպայում խորհրդային բանակի իրականացրած ամենադժվարին ռազմագործողություններից մեկը[2]։
հակամարտությունն ավարտվում է Խորհրդային Միության և դաշնակից Ռումինիայի հաղթանակով և անուղղակիորեն կարևոր ազդեցություն է ունենում աշխարհամարտի ելքի վրա։
Նախապատերազմային դրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
1944 թվականին՝ «Մարգարետե» ռազմագործողության արդյունքում գերմանական վերմախտը տեղակայվում է Հունգարիայում՝ դառնալով Նացիստական Գերմանիայի դաշնակիցը կենտրոնական Եվրոպայում։ Հոկտեմբերի 15-ին Միկլոշ Հորթին հայտարարում է Խորհրդային Միության հետ զինադադարի պայմանագրի ստորագրման մասին, սակայն անգամ համաձայնությունից հետո հունգարական զորքերը չեն դադարում պայքարել խորհրդային ուժերի դեմ։ Հաջորդիվ Գերմանիայի զինված ուժերը սկսում են «Պանցերֆաուստ» օպերացիան, որի ընթացքում էլ գերեվարում են Հունգարիայի առաջնորդի որդուն՝ Միկլոշ Հորթ կրտսերին։
Որդու կյանքի դիմաց Հորթը ստիպված է լինում հրաժարվել իշխանությունից, չեղյալ հայտարարել ԽՍՀՄ-ի հետ կնքված զինադադարի համաձայնությունը, ինչպես նաև կառավարության գլուխ նշանակել «Խաչված նետեր» կուսակցության եվրոպական գրասենյակի ղեկավար Ֆերենց Սալաշին[3]։
1944 թվականի հոկտեմբերին խորհրդային ուժերը ներխուժում են Հունգարիա և գերմանացիները կանգնում են բազմաճակատ կռիվների խնդրի առաջ (վերջիններս ռազմական գործողություններ են վարում միաժամանակ Ռումինիայում, Բուլղարիայում և Ֆինլանդիայում՝ Իտալիայի, Ֆրանսիայի և ԽՍՀՄ-ի դեմ)։ Զարգացնելով մարտավարական հաջողությունները՝ կարմիր բանակը հարձակվողական գործողություններ են իրականացրել Հարավսլավիայում և արևելյան Պրուսիայում[4][5]։ Գերմանացիներն ունեցել են բազմաթիվ կորուսներ, խարխլել ռազմական ավիացիայի ենթակառուցվածքները։
Ադոլֆ Հիտլերը բավականաչափ կարևորում էր Հունգարիայի նավթի պաշարների անհրաժեշտությունը և դա է պատճառը, որ վերջինս համառորեն պայքարում էր Բուդապեշտի համար։ Պատահական չէ, որ նա ասել է, որ «ես ավելի շուտ կհանձնեմ Բեռլինը, քան հունգարական նավթառատ տարածաշրջաններն ու Ավստրիան»[6]։
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «Будапештская операция». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ փետրվարի 26-ին. Վերցված է 2013 թ․ փետրվարի 23-ին.
- ↑ «Будапештская наступательная операция». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ փետրվարի 26-ին. Վերցված է 2013 թ․ փետրվարի 23-ին.
- ↑ Баранов Ю. Медаль за город Будапешт
- ↑ «Будапештская операция 1944-1945». www.booksite.ru. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 6-ին.
- ↑ «Окружение Будапешта». www.itishistory.ru. Արխիվացված է օրիգինալից 2016 թ․ մարտի 6-ին. Վերցված է 2016 թ․ մարտի 6-ին.
- ↑ «Маршал Толбухин». Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ դեկտեմբերի 23-ին. Վերցված է 2019 թ․ ապրիլի 7-ին.