Իրեն Կյուրի

Իրեն Կյուրի; Joliot-Curie Harcour
Ծնվել է	սեպտեմբերի 12, 1897[…]
Ծննդավայր	Փարիզի 13-րդ շրջան, Փարիզ, Ֆրանսիա
Մահացել է	մարտի 17, 1956[…] (58 տարեկան)
Մահվան վայր	Փարիզ, Ֆրանսիա
Գերեզման	Cemetery Sceaux
Քաղաքացիություն	Ֆրանսիա
Կրթություն	Փարիզի գիտությունների ֆակուլտետ (1925), Collège Sévigné? և Փարիզի համալսարան
Մասնագիտություն	ֆիզիկոս, քիմիկոս, պրոֆեսոր, քաղաքական գործիչ, միջուկային ֆիզիկոս և հետազոտող
Աշխատավայր	Փարիզի գիտությունների ֆակուլտետ
Ամուսին	Ֆրեդերիկ Ժոլիո-Կյուրի
Ծնողներ	հայր՝ Պյեռ Կյուրի, մայր՝ Մարի Կյուրի
Զբաղեցրած պաշտոններ	undersecretary?
Կուսակցություն	Բանվորական ինտերնացիոնալի սրանսիական բաժին
Պարգևներ և ; մրցանակներ	; Յագելոնյան համալսարանի պատվավոր դոկտոր Մատեուչի մեդալ գիտության բնագավառում բացառիկ ծառայությունների Բերնարդի մեդալ և honorary doctor of the Maria Curie-Skłodowska University?
Անդամություն	Բեռլինի գիտությունների ակադեմիա, Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիա, Բելգիայի թագավորական բժշկական ակադեմիա, Նիդերլանդական արվեստների և գիտությունների թագավորական ակադեմիա և Լեհական գիտությունների ակադեմիա
Երեխաներ	Պիեռ Ժոլիո և Հելեն Լանգևին-Ժոլիո
	Irène Joliot-Curie Վիքիպահեստում

Իրեն Կյուրի (սեպտեմբերի 12, 1897(1897-09-12)^[1]^[2]^[3]^[…], Փարիզի 13-րդ շրջան, Փարիզ, Ֆրանսիա^[4] - մարտի 17, 1956(1956-03-17)^[5]^[1]^[2]^[…], Փարիզ, Ֆրանսիա), ֆրանսիացի ֆիզիկոս, աստղաֆիզիկոս։

Մ. Սկլոդովսկայա-Կյուրիի դուստրն է։

Ավարտել է Փարիզի համալսարանը, որտեղ մոր մահից հետո զբաղեցրել է նրա ամբիոնը։ Աշխատանքները վերաբերվում են ատոմի միջուկի ռադիոքիմիային և ֆիզիկային։ Ամուսնու՝ Ֆրեդերիկ Ժոլիո-Կյուրիի հետ հայտնագործել է արհեստական ռադիոակտիվության երևույթը, ստացել արհեստական ռադիոակտիվ իզոտոպներ, բացահայտել պոզիտրոնային ռադիոակտիվությունը։ Հետազոտել է նաև զույգերի առաջացման և անհիլացման պրոցեսները։ 1935 թվականին արժանացել է Նոբելյան մրցանակի։ Մահացել է 1956 թվականի մարտի 17-ին, Փարիզում։

Ընտանիքի անդամներ

Հայրը՝ Պիեռ Կյուրի (1859 թվական, Փարիզ, 1906 թվական, Փարիզ)
Մայրը՝ Մարի Սկլոդովսկա (1867 թվական, Վարշավա, 1934 թվական, Փարիզ)
Ամուսինը՝ Ֆրեդերիկ Ժոլիո-Կյուրի (1900 թվական, Փարիզ, 1958 թվական, Փարիզ)

Մարիա Սկլոդովսկա և Պիեռ Կյուրիները ճառագայթաակտիվության ուսմունքի հիմնադիրներն են, հայտնագործել են պոլոնիում և ռադիում տարրերը և ներմուծել ճառագայթաակտիվություն հասկացությունը։ Իրեն և Ֆրեդերիկ Ժոլիո–Կյուրիները բացահայտել են արհեստական ճառագայթաակտիվության երևույթը։

Մարիա Սկլոդովսկայան 1883 թվականին ավարտել է Վարշավայի գիմնազիան, 1895 թվականին՝ Փարիզի Սորբոնի համալսարանը և անմիջապես ձեռնամուխ է եղել ճառագայթաակտիվության ուսումնասիրությանը, որը 1896 թվականին հայտնաբերել էր Անրի Բեքերելը։ Մարիան բացահայտեց, որ ուրանից բացի, ճառագայթներ արձակում է նաև թորիումը, և այդ հատկությունն ընդհանրական է։ Երևույթն անվանեցին ճառագայթաակտիվություն, իսկ նյութերը՝ ճառագայթաակտիվ լատին․՝ («ռադիուս» լատիներեն բառից, որը նշանակում է ճառագայթ)։ Մարիան իր հետազոտությունների հիմնական մասը կատարել է ամուսնու՝ Պիեռ Կյուրիի հետ։ Պիեռը պյեզոէլեկտրականության և մագնետիզմի բնագավառի գիտնական էր. բացահայտել է իր անունով հայտնի մի օրենք՝ մագնիսական ընկալունակության կախումը ջերմաստիճանից, և 2-րդ կարգի ֆազային փոխարկման ջերմաստիճանը (Կյուրիի կետ)։ 1898 թվականին Կյուրիները հայտնագործեցին ճառագայթաակտիվ 2 տարր ևս, առաջինն անվանեցին պոլոնիում՝ ի պատիվ Մարիայի հայրենիք Լեհաստանի (լատիներեն՝ Պոլոնիա), երկրորդը՝ ռադիում։ 1902 թվականին Մարիա Կյուրին ստացավ ռադիումի մաքուր աղ և ճշտեց ռադիումի ֆիզիկական ու քիմիական հատկությունները։ Կյուրի ամուսինները 1903 թվականին Բեքերելի հետ արժանացան Նոբելյան մրցանակի։ Ամուսնու մահվանից հետո Մարիա Կյուրին դարձավ Սորբոնի համալսարանի լաբորատորիայի ղեկավարը և առաջին կին պրոֆեսորը։ 1910 թվականին ֆրանսիացի ֆիզիկոս Ա. Դեբյեռնի հետ Մարիան ստացավ մաքուր ռադիում, որի համար 1911 թվականին նրան երկրորդ անգամ շնորհվեց Նոբելյան մրցանակ։ Նա Սանկտ Պետերբուրգի գիտությունների ակադեմիայի արտասահմանյան և ԽՍՀՄ գիտությունների ակադեմիայի պատվավոր անդամ էր։ Ծնողների գործը շարունակեցին նրանց դուստր Իրեն և նրա ամուսին Ֆրեդերիկ Ժոլիո-Կյուրիները։ Մոր մահվանից հետո Իրենը ղեկավարեց նաև Սորբոնի համալսարանի՝ նրա լաբորատորիան։ Իրեն և Ֆրեդերիկ Ժոլիո-Կյուրիներիը միջուկային ռեակցիաների արգասիքներում հայտնաբերեցին նոր ճառագայթաակտիվ իզոտոպներ։ Այդ երևույթը կոչեցին արհեստական ճառագայթաակտիվություն, իսկ հայտնագործության համար Իրեն և Ֆրեդերիկ Ժոլիո-Կյուրիները 1935 թվականին արժանացան Նոբելյան մրցանակի։ Արհեստական ճառագայթաակտիվության բացահայտումով նոր շրջափուլ սկսվեց միջուկային ֆիզիկայի զարգացման մեջ։ Կարևոր արդյունքներ ստացան նաև տարրական մասնիկների ֆիզիկայում՝ զույգերի անիհիլացման (ոչնչացումն) և ծնման շարժընթացներում։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի տարիներին Ֆրեդերիկը ամեն ջանք գործադրեց ատոմային ռումբի ստացման գաղտնիքը չտարածելու համար։ Նա Խաղաղության կողմնակիցների համաշխարհային շարժման հիմնադիրներից էր և Խաղաղության համաշխարհային խորհրդի առաջին նախագահը։ Նրա անունով է կոչվել Խաղաղության ոսկե մեդալը։ Ամուսիններ Ժոլիո-Կյուրիները ԽՍՀՄ գիտությունների ակադեմիայի արտասահմանյան անդամներ էին։ Մարիա Կյուրին, նրա դուստրը՝ Իրենը, և փեսան՝ Ֆրեդերիկը, մահացան ճառագայթային հիվանդությունից, որը ճառագայթաակտիվ նյութերի հետ նրանց տևական աշխատանքի հետևանք էր։

Պիեռ և Մարիա Կյուրիների անունով՝ Տարրերի պարբերական համակարգի 96-րդ տարրն անվանվել է Կյուրիում։

Նրանց անունով կոչվել է նաև ճառագայթաակտիվության արտահամակարգային միավոր՝ Կյուրի (Կի). 1 Կի = 3,7x1010Բ

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 filmportal.de — 2005.
↑ ^3,0 ^3,1 ՎԱԳԹԱ նախկին անդամներ
↑ ^4,0 ^4,1 ^4,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #119054450 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
↑ ^5,0 ^5,1 ^5,2 Жолио-Кюри Ирен // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
↑ Agence bibliographique de l'enseignement supérieur (France) Système universitaire de documentation (ֆր.) — Montpellier: ABES, 2001.
↑ http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1935/joliot-curie-bio.html
↑ https://www.nobelprize.org/nobel_prizes/about/amounts/
↑ https://www.umcs.pl/pl/doktorzy-honorowi,1739.htm

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Իրեն Կյուրի» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 4, էջ 289)։

[_def16749c47410db-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.

[_aaadd7d8247b42b6-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 filmportal.de — 2005.

[_c46fe27015a2f51f-3] 3,0 ^3,1 ՎԱԳԹԱ նախկին անդամներ

[_e13671b8508944d3-4] 4,0 ^4,1 ^4,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #119054450 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.

[_cc67507c71a7a78e-5] 5,0 ^5,1 ^5,2 Жолио-Кюри Ирен // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.

[_5c6203bf813d0fc8-6] Agence bibliographique de l'enseignement supérieur (France) Système universitaire de documentation (ֆր.) — Montpellier: ABES, 2001.

[_5ba0876d7488ed43-7] ttp://www.nobelprize.org/nobel_prizes/chemistry/laureates/1935/joliot-curie-bio.html

[_4fd85354d393be0f-8] ttps://www.nobelprize.org/nobel_prizes/about/amounts/

[_b20300dd266a6bc3-9] ttps://www.umcs.pl/pl/doktorzy-honorowi,1739.htm

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]