Jump to content

Իոն Իլիեսկու

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Իոն Իլիեսկու
 
Կուսակցություն՝ Ռումինիայի կոմունիստական կուսակցություն, Ազգային փրկության ռազմաճակատ, Democratic National Salvation Front? և Սոցիալ-դեմոկրատական կուսակցություն
Կրթություն՝ Մոսկվայի էներգետիկայի ինստիտուտ, Բուխարեստի պոլիտեխնիկական համալսարան և Մոսկվայի պետական համալսարան
Մասնագիտություն՝ ճարտարագետ, քաղաքական գործիչ, հեղափոխական, ոչ գեղարվեստական գրող, պրոպագանդիստ, ակտիվիստ, պետական գործիչ, վիդեո բլոգեր և communist
Ազգություն չեխ
Դավանանք Ազատամտականություն[1] և աթեիզմ[1]
Ծննդյան օր մարտի 3, 1930(1930-03-03)[2][3][4][…] (94 տարեկան)
Ծննդավայր Oltenița, Կելերաշի գավառ, Ռումինիա[5]
Քաղաքացիություն  Ռումինիա
Հայր Alexandru Iliescu?
Ամուսին Nina Iliescu?
 
Ինքնագիր Изображение автографа
 
Պարգևներ
Մերիթի Ազգային շքանշան Քաղաքացիական վաստակի համար շքանշանի շղթա «Անկախություն» շքանշան «Քաղաքացիական արժանիքների շքանշան», (Իսպանիա) «Ռումինիայի աստղ» շքանշան «Հավատարիմ ծառայության համար» շքանշան Վաստակի շքանշան Grand Cross of the National Order For Merit Մարիաննա հողի Խաչի շքանշանի շղթա Մարիամի երկրի խաչի շքանշան Կրկնակի սպիտակ խաչի շքանշան առաջին դասի[7] Կրկնակի սպիտակ խաչի շքանշան Ազատության շքանղան
Ռումինիայի Աստղի շքանշանի շղթա
Տոմիսլավ արքայի օրդեն 1-ին աստիճանի Դոստիկ շքանշան «Ինդոնեզիայի Հանրապետության աստղ» շքանշան Հունգարիայի ծառայությունների շքանշան Սերովբեների արքայական շքանշան Փղի շքանշան[6] Սպիտակ Արծվի շքանշան Լեհաստանի Հանրապետությանը մատուցած ծառայությունների համար շքանշան Լեհաստանի Հանրապետությանը մատուցած ծառայությունների համար շքանշանի Մեծ խաչի ասպետ Վիտաուտաս Մեծի շքանշանի մեծ խաչ Վիտաուտաս Մեծի շքանշան Մեծ Խաչի ասպետ՝ «Իտալիայի Հանրապետության հանդեպ ունեցած վաստակի համար» Մեծ ժապավենով[8] Հարավսլավական աստղ շքանշան Ռումինիայի սոցիալիստական հանրապետության աստղի շքանշան Order 23rd of August Հարավսլավական մեծ աստղի շքանշան Սիկատունայի շքանշան Ուրուգվայի Արևելյան Հանրապետության մեդալ[9] և Մուգունխվա շքանշան

Իոն Իլիեսկու (ռումիներեն՝ Ion Iliescu, մարտի 3, 1930(1930-03-03)[2][3][4][…], Oltenița, Կելերաշի գավառ, Ռումինիա[5]), ռումինացի քաղաքական գործիչ, Սոցիալ-դեմոկրատական կուսակցության սենատոր։ Զբաղեցրել է Ռումինիայի նախագահի պաշտոնը (1990-1996, 2000-2004)։

Կենսագրություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծնվել է 1930 թվականի մարտի 3-ին Օլտենիցա քաղաքում։ Հայրը` Ալեքսանդրու Իլիեսկուն, եղել է երկաթուղային, եղել այն ժամանակ ընդհատակում գործող կոմունիստական կուսակցության անդամ։

1955 թվականին ավարտել է Մոսկվայի էներգետիկայի ինստիտուտի, սովորել Բուխարեստի պոլիտեխնիկական ինստիտուտում[10][11]։ Ազատ տիրապետել է ռուսերենին, անգլերենին։ Եղել է Կոմունիստական երիտասարդության միության (1944), Ռումինիայի կոմունիստական կուսակցության (1953) անդամ։ Ռումինիայի կոմկուսի քաղբյուրոյի անդամության թեկնածու է եղել (1969-1974)։ 1957 թվականին ընտրվել է Ազգային մեծ հավաքի անդամ։ Աշխատել է Ուսանող կոմունիստների միավորումում, ղեկավարել կոմկուսի քարոզչության բաժինը (1965-1968)։ 1967 թվականին նշանակվել է Կոմունիստական երիտասարդության միավորման առաջին քարտուղար և երիտասարդության հարցերի նախարար[11]։ 1970-ական թվականների կեսերին Նիկոլաե Չաուշեսկուն ի դեմս նրա տեսավ մրցակցի և նրան դուրս մղեց քաղաքական գործունեությունից[12]։ 1984 թվականին հեռացվել է զբաղեցրած բոլոր պաշտոններից ու կոմկուսից[11]։ Դրանից հետո արդեն Չաուշեսկուն բարեկամական զգացմունքներ է տածել նրա նկատմամբ ու այլևս չի հետապնդել։

1979 թվականին նշանակվում է իր մասնագիտությամբ` զբաղեցնելով ջրային տնտեսության ազգային խորհրդի քարտուղարը։ Սակայն ինժեներ Իլիեսկուն քննադատել է Դանուբ-Սև ծով ջրանցքի ոչ գրագետ նախագիծը, որի հեղինակը Չաուշեսկուն էր։ Նախագծի համաձայն` Դանուբի ջրերը պետք է հետ շրջեին, սակայն դա բնականաբար չի իրականացվում, և փորված ջրանցքը դառնում է անպիտան։ Ծրագրին հակառակվելու համար Իլիեսկուն պաշտոնի նոր իջեցմամբ է հատուցում։ 1984 թվականին նա դառնում է Բուխարեստի` գիտատեխնիկական գրականության հրատարակչության տնօրեն, և հենց այս պաշտոնում էլ դիմավորում Ռումինական հեղափոխությունը[13]։

1989 թվականին Իլիեկուն գլխավորում է բողոքի ալիքը, որն ուղղված էր Չաուշեսկուի դեմ, իսկ վերջինիս տապալումից հետո ձևավորում Ռումինիայի ազգային փրկության ճակատը (ԱՓՃ) ու դառնում նրա քարտուղարը։ 1989 թվականի դեկտեմբերի 25-ին հրատարակչության նախկին տնօրենը աչքերի տակ քրոնիկ անքնությունից առաջացած մուգ գծերով դեմքով ռումինացի հեռուստադիտողների համար կարդում էր Ազգային փրկության ճակատի անդամների անվանացանկը, որն ավարտվում էր իր անունով։ 1990 թվականին ԱՓՃ-ն վերածվում է կուսակցության` պահելով իշխանական գործառույթը, ինչն առաջացնում է ժողովրդական զանգվածների բողոքը։ Սրա կապակցությամբ Իլիեսկուն առաջադրվում է Ռումինիայի նախագահի պաշտոնում և ընտրվում։ 1990 թվականի Արտենեուլ Ռոմին պալատում Իլիեսկուն ընդունում է անհավատալի բարձր տոկոսով (ընտրողների 85 %-ը քվեարկել էր նրա օգտին) հաղթանակի շնորհավորանքները[13]։

Ելենա Չաուշեսկուն և Իոն Իլիեսկուն 1976 թվականին

1992 թվականին երկրորդ անգամ վերընտրվում է Ռումինիայի նախագահի պաշտոնում։ 1995 թվականից Մոսկվայի էներգետիկայի ինստիտուտի պատվավոր դոկտոր է[14]։ 1996 թվականին պարտվում է ընտրություններում, որտեղ հաղթանակ է տանում Էմիլ Կոնստանտինեսկուն։ Իլիեսկուի ղեկավարած կուսակցությունը դառնում է ընդդիմադիր, իսկ չորս տարի անց հաղթանակով վերադառնում իշխանության։

Իլիեսկուն կառավարման ժամանակ իր հակառակորդների հանդեպ բազմիցս կիրառել է ավտորիտար մեթոդներ։ Մասնավորապես, իր նախորդի` Չաուշեսկուի նման Բուխարեստ է բերել երկաթե ամրաններով զինված հանքափորների` ընդդիմադիրների ցույցերը ճնշելու նպատակով։ Սրա կապակցությամբ նրա հանդեպ դատական գործ է հարուցվել` մարդկության դեմ հանցանքի մեղադրանքով։ Իլիեսկուն մեղադրվել է 1990 թվականի հունիսին չորս հանքահորների մահվան և մոտ 1.000 մարդու վիրավորվելու մեջ (Իլիեսկուի կառավարման շրջանում անկարգությունների ու ցույցերի արդյունքում զոհվել է մոտ 800 մարդ)։ Չնայած ռումինական դատարանի` գործը փակելու ջանքերին` 2015 թվականին Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանը Ռումինիային պարտադրել է վերսկսել հետաքննությունը։ Դատարանի առաջ են կանգնել նաև նախկին վարչապետ Պետր Ռոմանը և նախկին փոխվարչապետ Ժելու-Վոյկան Վոյկուլեսկուն[15][16]։

Պարգևներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. ↑ 1,0 1,1 http://www.libertatea.ro/detalii/articol/la-80-de-ani-ion-iliescu-este-in-continuare-un-ateu-convins-iisus-a-fost-un-rebel-290773.html
  2. ↑ 2,0 2,1 Encyclopædia Britannica
  3. ↑ 3,0 3,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
  4. ↑ 4,0 4,1 Proleksis enciklopedija, Opća i nacionalna enciklopedija (хорв.) — 2009.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Encyklopedie Kroměříže (չեխերեն) — 2020.
  6. ↑ http://kongehuset.dk/modtagere-af-danske-dekorationer
  7. ↑ https://archiv.prezident.sk/schuster/index24b1.html?372 (словацк.)
  8. ↑ Iliescu S.E. Ion decorato di Gran Cordone (իտալ.)
  9. ↑ Resolución N° 446/996. ENTREGA DE MEDALLA DE LA REPUBLICA ORIENTAL DEL URUGUAY. ION ILIESCU. RUMANIA — National Directorate of Official Printings and Publications, 1996.
  10. ↑ Enciclopedia universală Britannica, B., Ed. Litera, vol.7
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 Ежегодник БСЭ 1990 года. — М.: СЭ, 1990. — С. 536
  12. ↑ Sebetsyen, Victor (2009). Revolution 1989: The Fall of the Soviet Empire. New York City: Pantheon Books. ISBN 0-375-42532-2.
  13. ↑ 13,0 13,1 Ион Илиеску, президент Румынии - Архив - ТАСС
  14. ↑ Почетные доктора МЭИ
  15. ↑ Первого президента Румынии обвинили в преступлениях против человечности (ռուս.)
  16. ↑ Экс-президент Румынии Илиеску обвинен в преступлениях против человечности (ռուս.)
  17. ↑ Указ Президента Республики Казахстан от 5 сентября 2003 года № 1180 «О награждении орденом „Достык“ I степени И. Илиеску».
  18. ↑ Rad bieleho dvojkríža, I. trieda Արխիվացված 2011-05-15 Wayback Machine(սլովակ.)
  19. ↑ İon İliyeskonun «İstiqlal» ordeni ilə təltif edilməsi haqqında Արխիվացված 2012-03-30 Wayback Machine(ադրբ.)

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Իոն Իլիեսկու» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Իոն_Իլիեսկու&oldid=7786499» էջից