Թիմարի գավառ

Գավառ
	Թիմար
Վարչական տարածք	Արևմտյան Հայաստան
Վիլայեթ	Վանի վիլայեթ
Պաշտոնական լեզու	Հայերեն
Ազգային կազմ	Հայեր (մինչև Մեծ եղեռնը)
Կրոնական կազմ	Քրիստոնյա (մինչև Մեծ եղեռնը)
Տեղաբնականուն	թիմարցի
Ժամային գոտի	UTC+3

Թիմար, գավառ Արևմտյան Հայաստանում, Վանի վիլայեթում։ Գտնվում էր Վան քաղաքից հյուսիս, լճի արևելյան ափամերձ շրջանում։ Կենտրոնը Ջանիկ գյուղն էր։

Հայտնի գլխավոր բնակավայրերից էր հարավում՝ Ավանց նավահանգիստը և հյուսիսում՝ Ամյուկ բերդը։

Աշխարհագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գավառը արևմտյան կողմից խորանալով Վանա լճի մեջ գոյացրել է թերակղզի, որը գավառի անունով կոչվում է Թիմար։ Թիմարն իր մեջ ընդգրկում էր պատմական Վասպուրական աշխարհի Բոգունիք գավառը և Առբերան գավառի որոշ մասը։

Գավառի միջով անցնող գլխավոր գետը Մարմետն է, որն արևելքից թափվում է Վանա լիճը։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1895 թվականների կոտորածները ծանր անդրադարձ ունեցավ հայերի վրա, որի արդյունքում պակասեց գյուղերի քանակը և նվազեց հայության թիվը։ 1915 թվականի մեծ եղեռնի ժամանակ հայերեից շատերը կոտորվեցին, իսկ մնացածները ակտիվորեն մասնակցեցին Վանի հերոսական ինքնապաշտպանական կռիվներին և շատերի հետ գաղթեիցն արևելյան Հայաստան։ 1970-ական թվականներին թուրքական կառավարությունը զգալի թվով թուրքերի տարել ու վերաբնակեցրել է Կիպրոս կղզու իրենց կողմից զավթած հյուսիս-արևելյան մասի վրա։

Բնակչություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1881 թվականին գավառն ուներ 38899 հայ և 230 թուրք բնակչություն։

Տնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գավառն ուներ բերրի ու արգավանդ հողեր և ոռոգման բավարար հնարավորություն։

Հայության հիմնական զբաղմունքը հողագործություն, անասնապահությունն ու արհեստագործությունն էր։ Գավառն հայտնի էր իր հացահատիկով։ Մարմետ գետի և նրա ճյուղավորումների հովիտներում մշակում էին նաև խաղող, և տարատեսակ պտուղներ ու բանջարեղեն։ Լճափի գյուղերի բնակիչները նաև զբաղվում էին նավարկությամբ։ Բացի գյուղատնտեսական մթերքներից Արճիշակի լճակից արյունահանում էին բորակ ու տանում Բիթլիս, Արճեշ, Խլաթ և այլ վայրեր վաճառելու համար։

Պատմամշակութային կառույցներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Թիմարն ուներ 65 եկեղեցի և 13 վանք։ Գավառի տարածքում գտնվում էին մի շարք պատմամշակութային հուշարձաններ ու հնավայրեր։

Կրթություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գավառում գործում էր 14 հայկական վարժարաններ։

Վարչական բաժանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1881 թվականին գավառն ուներ 118 գյուղ։ Ըստ Վ. Մաևսկու տվյալներով գյուղերի թիվը 61 էր։ 1916 թվականին Թիմարն ուներ մոտ չորս տասնյակ հայաբնակ գյուղ՝ 3318 հայ բնակչով^[1]։

Գավառը բաժանված էր հետևյալ գավառակների.