Աշխատանքային գումարտակ
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.jpg)
Աշխատանքային գումարտակ կամ Աշխատանքային բատալիոն (թուրքերեն՝ Amele Taburları, հայերեն՝ Աշխատանքային բատալիոն, հունարեն՝ Τάγματα Εργασίας, Tagmata Ergasias), Օսմանյան կայսրության անկման նախօրյակին հարկադիր աշխատանքի ձև։ Այդ եզրույթն ասոցացվում է Առաջին համաշխարհային պատերազմի ժամանակ իրականացված հայերի[1][2] ու հույների ցեղասպանության հետ, քանի որ դրա շարքերում զինաթափման էին ենթարկում նրանց, ապա սպանում։ Այն ասոցացվում է նաև անկախության համար մղվող թուրքական պատերազմի հետ[3]։
Հայերը աշխատանքային գումարտակներում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հայերը մինչև 1908 թվականը Օսմանյան կայսրության զինված ուժերում չեն ծառայել։ Երիտթուրքական հեղափոխությունից կարճ ժամանակ անց հայտարարել է կայսրության մուսուլման և քրիստոնյա բնակիչների միջև անարդար տարբերությունները վերացնելու մասին։ Հայերը, որոնց այդժամ արդեն վերաբերվում էին որպես հավասար քաղաքացիների, հասարակության բոլոր անդամների նման սկսել են զորակոչվել զինվորական ծառայության։ Դա նշանակում էր, որ նրանք արդեն պետք է ծառայեին բանակում։
1915 թվականի փետրվարի 25-ին օսմանյան գլխավոր շտաբը հրապարակել է ռազմական նախարար Էնվեր փաշայի թիվ 8682 հրահանգը, որում ասվում էր, որ հայերի կողմից զինվորների վրա հարձակումների և հայկական տներում ռումբերի կուտակման պատճառով «հայերը խստորեն պետք է չօգտագործվեն շարժական բանակներում, շարժական և ստացիոնար ժանդարմերիաներում կամ որևէ զինված ուժերում»[4]։ Էնվեր փաշան այդ որոշման ընդունումը բացատրել է նրանով, որ նրանք դա արել են «վախից, որ հայերը հնարավոր է համագործակցեն ռուսների հետ»[5]։ Ավանդաբար օսմանյան կանոնավոր բանակ են զորակոչել միայն 20-45 տարեկան ոչ մուսուլման տղամարդկանց։ Ավելի երիտասարդ (15-20) և ավելի տարեց (45-60) ոչ մուսուլման զինվորները միշտ օգտագործվել են որպես նյութատեխնիկական աջակցություն աշխատանքային գումարտակների աշխատուժ։ Մինչև փետրվարը հայկական հավաքագրումներից մի քանիսը օգտագործվել են որպես բանվորներ (խամալներ), ի վերջո նրանք մահապատժի են ենթարկվել։ Մինչև փետրվարը որոշ հայ նորակոչիկները օգտագործվել են որպես բանվորներ, ինչից հետո ուղղակի մահապատժի են ենթարկվել[6]։
Ներկայացում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հույն գրող Իլիաս Վենեզիսը հետագայում նկարագրել է այս ստեղծված իրավիճակի իր «Թիվ 31328» («Το Νούμερο 31328») աշխատության մեջ։ Վենեզիսի աշխատանքային բրիգադի 3000 «զորակոչվածներից» ողջ է մնացել միայն 23-ը։
Լեյլա Նեյզին հրապարակել է 20-րդ դարասկզբի Անկարայի հրեական համայնքի անդամ Յաշար Փաքերի օրագրի ուսումնասիրությունը, որը երկու անգամ զորակոչվել է աշխատանքային գումարտակներ, նախ Հույն-թուրքական պատերազմի ժամանակ (1919-1922), իսկ հետո Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ, որին Թուրքիան չի մասնակցել։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Foreign Office Memorandum by Mr. G.W. Rendel on Turkish Massacres and Persecutions of Minorities since the Armistice, March 20, 1922, Paragraph 35
- ↑ «USA Congress, Concurrent Resolution, September 9, 1997». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հունիսի 23-ին. Վերցված է 2020 թ․ օգոստոսի 24-ին.
- ↑ «Notes on the Genocides of Christian Populations of the Ottoman Empire». www.genocidetext.net. Վերցված է 2020 թ․ ապրիլի 13-ին.
- ↑ Kaman Gürün (1986), The Armenian File. Palgrave McMillan. 978-0312049409
- ↑ Suny 2015, էջեր. 244
- ↑ Toynbee, Arnold. Armenian Atrocities: The Murder of a Nation. London: Hodder and Stoughton, 1915, pp. 181–2.