Ֆրից Մաուտներ
Ֆրից Մաուտներ գերմ.՝ Fritz Mauthner | |
|---|---|
.jpg) | |
| Ծնվել է | նոյեմբերի 22, 1849[1][2][3][…] |
| Ծննդավայր | Հորժիցե[4][5][3][…] |
| Վախճանվել է | հունիսի 29, 1923[1][2][3][…] (73 տարեկան) |
| Վախճանի վայր | Մեերսբուրգ, Գերմանիա[5][6] |
| Մասնագիտություն | փիլիսոփա, գրող, լրագրող, գրական քննադատ, քննադատ, խմբագիր, խմբագիր, դրամատուրգ և թատերական քննադատ |
| Լեզու | գերմաներեն |
| Քաղաքացիություն | .svg){kind=small} Գերմանիա,  Ավստրիա և  Ցիսլեյտանիա |
 Fritz Mauthner Վիքիպահեստում | |
Ֆրից Մաուտներ (գերմ.՝ Fritz Mauthner, նոյեմբերի 22, 1849[1][2][3][…], Հորժիցե[4][5][3][…] - հունիսի 29, 1923[1][2][3][…], Մեերսբուրգ, Գերմանիա[5][6]), ավստրիացի լրագրող, գրող, փիլիսոփա։
Կենսագրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ֆրից Մաուտները ծնվել է 1849 թվականի նոյեմբերի 22-ին Բոհեմիայում, հրեաների ընտանիքում[7]։ Վեց տարեկան հասակում ընտանիքի հետ տեղափոխվել է Պրահա, որտեղ ավարտել է դպրոցն ու համալսարանի իրավաբանական ֆակուլտետը։ Կրել է Էռնստ Մախի փիլիսոփայության ազդեցությունը, ում դասախոսություննները (ֆիզիկայի վերաբերյալ) լսել է համալսարանում։ 1873 թվականից զբաղվել է փաստաբանությամբ։ Սկսել է ստեղծագործել ու տպագրել ստեղծագործությունները Պրահայի թերթերում։ Նրա «Աննա» դրաման բեմադրվել է Գերմանական թագավորական թատրոնում։ Պատկանել է Պրահայի գերմանալեզու հրեա գրողների շրջանակին, որ Ավստրո-Հունգրիայի կայսրության մշակութային օջախներից մեկն էր ու եվրոպական մոդեռնի լաբորատորիաներից մեկը (հետագայում այդ ուղղությանն են հարել Ֆրանց Կաֆկան, Մաքս Բրոդը և այլք)։
1876 թվականին տեղափոխվել է Բեռլին, աշխատել Բեռլիներ Տագեբլատ թերթում։ Ամուսնացել է գերմանա-հրեական ծագում ունեցող դաշնակահարուհի Ժենի Էրենբերգի հետ, ունեցել են մի աղջիկ։
Ֆրից Մաուտները հրատարակել է ժամանակակից հայտնի գրողների պարոդիաներ։ 1880 թվականին Գերհարդ Հաուպտմանի, Մաքս Խալբեի, Օտտո Բրամի ու այլոց հետ համատեղ մասնակցել է Ազատամիտների միության կազմակերպմանը։ 1882 թվականին հրատարակվել է նրա առաջին վեպը՝ Նոր Ագասֆեր։ 1889 թվականին գլխավորել է Գերմանիա ամսագիրը։ 1896 թվականին մահացել է Ֆրից Մաուտների կինը, իսկ 1898 թվականին գրողը ստիպված է լինում ժամանակավորապես դադարեցնել գիտական ու գրական ակտիվ գործունեությունը, որովհետև տեսողությունը կորցնելու վտանգ կար։ 1905 թվականին բնակություն է հաստատում Ֆրայբուրգում, ծանոթանում Մարտին Բուբերի հետ, հիմնադրում Կանտական միությունը։ 1909 թվականից երկրորդ կնոջ հետ ապրել է Մեերսբուրգում, իսկ 1915 թվականին ստացել է Մեերսբուրգի պատվավոր քաղաքացու կոչում։ Մահացել է Աշխարհի երեք կերպարները գրքի վրա աշխատելու ժամանակ, որ լույս է տեսել արդեն հետմահու (1925)։
Ստեղծագործությունը
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Ֆրից Մաուտները հեղինակել է նովելներ, վեպեր (այդ թվում՝ պատմական, Քսանտիպա, 1884; Գիպատիա, 1892, և այլն), սատիրական ստեղծագործություններու փիլիսոփայական երկեր (այդ թվում՝ «Փիլիսոփայական բառարան», 1910—1911, վերահրատ. 1923—1924, 1980, 1997, «Աթեիզմն ու նրա պատմությունը արևմտյան աշխարհում», 4 հատոր, 1920—1923, մենագրություն Սպինոզայի 1906 և Շոպենհաուերի մասին, 1911), ինչպես նաև թողել է ինքնակենսագրական մի քանի աշխատություններ։ Թարգմանել է Էդմոն դը Գոնկուրի արձակ ստեղծագործություններից։
Ֆրից Մաուտներն առավել հայտնի է լեզվի փիլիսոփայության վերաբերյալ իր աշխատություններով («Լեզվի քննադատության ներածություն», 3 հատոր, 1901—1902), որ արտացոլում են Նիցշեի ազդեցությունն ու իրենց հերթին ազդել են Լյուդվիգ Վիտգենտեյնի ու Գուստավ Լանդաուզերի գիտական հայացքների վրա։ Ֆրից Մաուտների հայացքներն իրենց արձագանքն են գտել Շնիցլերի ու Հոֆմանստալի (Մաուտների ազդեցությունը երևում է նրա Լորդ Չանդոսի նամակը նովելում), Ջեյմս Ջոյսի, Խորխե Լուիս Բորխեսի ու Սեմյուել Բեկկետի ստեղծագործությունների վրա։
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 3,7 Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
- ↑ 4,0 4,1 4,2 http://www.britannica.com/EBchecked/topic/370275/Fritz-Mauthner
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 http://www.jewishvirtuallibrary.org/jsource/judaica/ejud_0002_0013_0_13434.html
- ↑ 6,0 6,1 6,2 Գերմանիայի ազգային գրադարանի կատալոգ (գերմ.)
- ↑ Iggers, Wilma. «Mauthner, Fritz». The YIVO Encyclopedia of Jews in Eastern Europe. Վերցված է 2013 թ․ հոկտեմբերի 5-ին.
Գրականություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Kühn J. Gescheiterte Sprachkritik. Fritz Mauthners Leben und Werk. Berlin։ Walter de Gruyter, 1975
- Eschenbacher W. Fritz Mauthner und die deutsche Literatur um 1900. Eine Untersuchung zur Sprachkrise der Jahrhundertwende. Frankfurt/ Main u. a.։ Lang, 1977
- Gustafsson L. Sprache und Lüge. Drei sprachphilosophische Extremisten։ Friedrich Nietzsche, Alexander Bryan Johnson, Fritz Mauthner. München u. a.։ Hanser, 1980
- Vierhufe A. Parodie und Sprachkritik. Untersuchungen zu Fritz Mauthners «Nach berühmten Mustern». Tübingen։ Niemeyer, 1999
- Ullmann B. Fritz Mauthners Kunst- und Kulturvorstellungen. Zwischen Traditionalität und Modernität. Frankfurt/Main u. a.։ Lang, 2000
- Fritz Mauthner — Sprache, Literatur, Kritik. Festakt und Symposion zu seinem 150. Geburtstag / Helmut Henne, Christine Kaiser (Hrsg.). Tübingen։ Niemeyer, 2000 (материалы симпозиума, приуроченного к 150-летию Маутнера)
- Leinfellner E. Brückenschlag zwischen den Disziplinen. Fritz Mauthner als Schriftsteller, Kritiker und Kulturtheoretiker. Wuppertal։ Arco-Verlag, 2004
- Соболева М. Е. Философия как «критика языка» в Германии. СПб.։ Изд-во СПбГУ, 2005.
- Ժակ Լե Ռիդերի՝ Մաունտերի փիլիսոփայության վերաբերյալ ելույթի տեսագրությունը, 2009 (ֆր.)
- Пучков Андрей. «Кстати, подумайте, не можете ли помочь…». [Письма М. Гершензона, Ф. Маутнера и два философских трактата Алексея Фёдоровича Селивачёва (1912–1919 гг.)] // Сучасні проблеми дослідження, реставрації та збереження культурної спадщини. Збірник наукових праць з мистецтвознавства, архітектурознавства і культурології. Випуск третій. Частина друга. – К.։ Видавничий дім А+С, 2006. – С. 170-174.
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- Ֆրից Մաուտները Արևմտյան գերմանացիների կենսագրույթուններ կայքում Արխիվացված 2011-07-19 Wayback Machine (գերմ.)
- Ֆրից Մաուտներ (գերմ.)
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ֆրից Մաուտներ» հոդվածին։ |
| ||||||||||||||||
