Սոյայի կաթ

Սոյայի կաթ
Ենթատեսակ	Բուսական կաթ, soy food?, commodity? և ոչ ալկոհոլային խմիչք
Առաջացման երկիր	Չինաստան
Հիմնական	soy bean?
	Soy milk Վիքիպահեստում

Սոյայի կաթ, սոյայի հատիկներից ստացված բուսական ծագման հեղուկ։ Արտաքնապես նման է կաթի։ Սոյայի կաթի հայրենիքը համարվում է Արևելյան Ասիան։ Ինչպես բուսական կաթի այլ տեսակները (բրնձի, վարսակի, նշի), այնպես էլ սոյայի կաթն օգտագործվում է խոհարարության մեջ։ Սոյայի կաթից պատրաստում են տոֆու, սոյայի յոգուրտ և այլ ըմպելիքներ օրինակ՝ կաթնային կոկտեյլներ։

Անվանում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Չինարեն տերմինը, որն օգտագործվում է սոյայի կաթն անվանելու համար, բառացիորեն թարգմանվում է որպես «սոյայի հեղուկ» (豆漿/dòu jiāng)։ Արևմտյան երկրներում և Ռուսաստանում օգտագործվում է մեկ այլ տերմին՝ dòu nǎi (豆奶), այն նշանակում է սոյայի կաթ, Չինաստանում՝ же dòu nǎi (豆奶), չոր կաթի փոշի է, որն իր մեջ պարունակում է կովի և սոյայի կաթի փոշիներ։ Սոյայի կաթի ճապոներեն տերմինը հետևյալն է՝ tounyū (豆乳)։ Գերմանիայում սոյայի կաթի վաճառքը թույլատրվում է միայն «սոյայի ըմպելիք» անվանմամբ (գերմ.՝ Sojadrink)։

Արտադրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սոյայի կաթ ստանալու համար նախապես մի քանի ժամ թրջած հատիկները վերածում են խյուսանման զանգվածի։ Ստացված զանգվածը եփվում, քամվում և սառեցվում է։

Սոյայի կաթի արդյունաբերական արտադրության ընթացքում սոյայի հատիկները խյուսի են վերածվում հենց այն ջրի մեջ, որում թրջվել են, այնուհետև զանգվածը քամվում է, իսկ հեղուկը կարճ ժամանակահատվածում տաքանում է մինչև 135—150 °C։

Տնային պայմաններում կարելի է 15-20 րոպեում սոյայի թրջած կամ չոր հատիկներից պատրաստել սոյայի կաթ։

Սննդային արժեք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սոյայի կաթը պարունակում է սոյայի սպիտակուց (մոտավորապես 3%), ինչպես նաև միկրոէլեմենտներ։ Շատ տեսակներ լրացուցիչ կերպով հարստացված են կալցիումով և վիտամին B12-ով, որոնք կան նաև կովի կաթի մեջ։ Օրգամիզմը սոյայի կաթը հեշտությամբ է յուրացնում։

Ազդեցությունը մարդու առողջության վրա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Դրական հատկություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սոյայի կաթը սննդարարությամբ նման է կովի կաթին։ Բնական վիճակում այն պարունակում է մոտավորապես այնքան սպիտակուց, որքան և կովի կաթը (այնուամենայնիվ տարբերվում է դրանից ամինաթթուների պարունակությամբ)։ Բնական սոյայի կաթի մեջ քիչ է մարդու համար դյուրամարս կալցիումի քանակը, այդ իսկ պատճառով շատ արտադրողներ հարստացնում են սոյայի կաթը կալցիումով։ Ի տարբերություն կովի կաթի, սոյայի կաթը պարունակում է քիչ քանակությամբ հագեցած ճարպեր և չի պարունակում խոլեստերին։ Սոյայի կաթը պարունակում է սախարոզ, այն դիսախարիդ է, որը բաղկացած է շաքարի 2 մոլեկուլներից՝ ֆրուկտոզայից և գլյուկոզայից։ Այն գալակտոզա չի պարունակում և կարող է օգտագործվել որպես կրծքի կաթի փոխարինող գալակտոզեմիա ունեցող երեխաների համար։

Սոյայի կաթը կարող է լինել կովի կաթի փոխարինող, ինչպես նաև՝

համարվում է լեցիտինի և վիտամինի E-ի աղբյուր,
պարունակում է ավելի քիչ հագեցած ճարպեր, քան կովի կաթը,
պարունակում է իզոֆլավոն (այն ֆիտոէստրոգենի մի տեսակ է)։

Բացասական ազդեցություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Չնայած սոյայի բազմաթիվ օգտակար հատկություններին (մասնավորապես սոյայի կաթի), սոյայի արդյունաբերությունը քննադատության պատճառ է դառնում մի շարք պատճառներով, որոնցից մի քանիսը նշված են ներքևում՝

Ֆիտինաթթվի բարձր մակարդակը մարսողության ժամանակ խոչընդոտում է կարևոր սննդարար նյութերի յուրացմանը, ինչպիսիք են կալցիումը, մագնեզիումը, երկաթը և ցինկը^[2], բայց բուսակերների դեպքում այն չունի այսպիսի ազդեցություն, քանի որ նրանց միկրոբիոտան «սովոր» է ֆիտինաթթվին։ Կովի կաթը ևս զգալիորեն դանդաղեցնում է երկաթի և կալցիումի յուրացումը ոչ կաթնային մթերքներից (օրինակ՝ կաղամբից և քնջութից)^[3]։
2008 թվականին իրականացված հետազոտությունը ցույց է տվել, որ տղամարդիկ, ում օրվա սննդակարգը միջինում կիսով չափ բաղկացած է սոյայից պատրաստված մթերքներից, ունեն սերմնաբջիջների ավելի ցածր կոնցենտրացիա (խտություն)^[4]։ Այս հետազոտության քննադատները հավաստիացնում էին, որ սերմնաբջիջների կոնցենտրացիայի նվազումը կապված է սերմնահեղուկի ծավալի համապատասխան աճի հետ^[5]։ Սոյայի օգտագործման հետ կապված սերմնաբջիջների կոնցենտրացիան նվազեցնելու տենդենցին զուգահեռ, ուսումնասիրության մեջ նաև նշվում էր, որ սոյայից պատրաստված մթերքների և իզոֆլավոնների օգտագործումը կապված չէ սերմնահեղուկի ընդհանուր քանակի, սերմնաժայթքման ծավալի, սերմնաբջիջների շարժունակության կամ դրանց մորֆոլոգիայի հետ։ Բացի այդ, ստացված արդյունքների կլինիկական նշանակությունը դեռ պետք է որոշվեր^[6]։ Ավելի ուշ կատարված հետազոտությունները (2009—2010) հերքեցին հայտարարությունն այն մասին, որ սոյան ազդում է սերմնահեղուկի և ոսկրածուծի խտության վրա^[7]^[8]։

Չնայած նրան, որ սոյայի կաթը ամբողջությամբ համապատասխան չէ նորածինների և կրծքով կերակրվող երեխաների համար, գոյություն ունեն սոյայի սպիտակուցի հիմքով պատրաստված մանկական կաթնային խառնուրդներ, որոնք հիմնականում օգտագործվում են լակտոզային անտանելիություն և կովի կաթից ալերգիա ունեցող երեխաների համար^[9]։ Այս կաթնային խառնուրդները սովորաբար լրացուցիչ քանակով ածխաջրեր, ճարպեր, վիտամիններ և հանքանյութեր են պարունակում։ Այնուամենայնիվ, պետք է հետևել, որ սոյայի սպիտակուցի հանդեպ անտանելիություն ունեցող երեխաներին չկերակրեն սոյայի կաթով։

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ Pan A., Manson J. E., Willett W. C., Giovannucci E., Hu F. B. Consumption of soy foods and isoflavones and risk of type 2 diabetes: a pooled analysis of three US cohorts // European Journal of Clinical Nutrition — Springer Nature, 2016. — Vol. 70, Iss. 12. — P. 1381—1387. — ISSN 0954-3007; 1476-5640 — doi:10.1038/EJCN.2016.117 — PMID:27380886
↑ Hurrell, RF; MA Juillerat, MB Reddy, SR Lynch, SA Dassenko, JD Cook (September 1992). «Soy protein, phytate, and iron absorption in humans». Am J Clin Nutr. (անգլ.)
↑ Iron-Deficiency Anemia Արխիվացված 2009-04-21 Wayback Machine www.kidshealth.org (անգլ.)
↑ «Study links low sperm with high soy consumption» www.foodnavigator.com (անգլ.)
↑ «Soy and Reproductive Health in Men» Արխիվացված 2010-11-30 Wayback Machine www.soyconnection.com (անգլ.)
↑ «Soy food and isoflavone intake in relation to semen quality parameters among men from an infertility clinic» Արխիվացված 2009-04-27 Wayback Machine www.oxfordjournals.org (անգլ.)
↑ Messina, Mark (2010 թ․ մայիսի 1). «Soybean isoflavone exposure does not have feminizing effects on men: a critical examination of the clinical evidence». էջեր 2095–2104. doi:10.1016/j.fertnstert.2010.03.002. PMID 20378106. Վերցված է 2023 թ․ փետրվարի 27-ին.
↑ Darling, Andrea L.; Millward, D. Joe; Torgerson, David J.; Hewitt, Catherine E.; Lanham-New, Susan A. (2009-12). «Dietary protein and bone health: a systematic review and meta-analysis». էջեր 1674–1692. doi:10.3945/ajcn.2009.27799. PMID 19889822. Վերցված է 2023 թ․ փետրվարի 27-ին.
↑ «Feeding Babies Nature and Nurture» Արխիվացված 2009-05-12 Wayback Machine www.fda.gov

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սոյայի կաթ» հոդվածին։

[_0e27a9d647814d49-1] Pan A., Manson J. E., Willett W. C., Giovannucci E., Hu F. B. Consumption of soy foods and isoflavones and risk of type 2 diabetes: a pooled analysis of three US cohorts // European Journal of Clinical Nutrition — Springer Nature, 2016. — Vol. 70, Iss. 12. — P. 1381—1387. — ISSN 0954-3007; 1476-5640 — doi:10.1038/EJCN.2016.117 — PMID:27380886

[ncbi-2] Hurrell, RF; MA Juillerat, MB Reddy, SR Lynch, SA Dassenko, JD Cook (September 1992). «Soy protein, phytate, and iron absorption in humans». Am J Clin Nutr. (անգլ.)

[kidshealth-3] Iron-Deficiency Anemia Արխիվացված 2009-04-21 Wayback Machine www.kidshealth.org (անգլ.)

[foodnavigator-4] «Study links low sperm with high soy consumption» www.foodnavigator.com (անգլ.)

[soyconnection-5] «Soy and Reproductive Health in Men» Արխիվացված 2010-11-30 Wayback Machine www.soyconnection.com (անգլ.)

[oxfordjournals-6] «Soy food and isoflavone intake in relation to semen quality parameters among men from an infertility clinic» Արխիվացված 2009-04-27 Wayback Machine www.oxfordjournals.org (անգլ.)

[pubmed-7] Messina, Mark (2010 թ․ մայիսի 1). «Soybean isoflavone exposure does not have feminizing effects on men: a critical examination of the clinical evidence». էջեր 2095–2104. doi:10.1016/j.fertnstert.2010.03.002. PMID 20378106. Վերցված է 2023 թ․ փետրվարի 27-ին.

[Darling-8] Darling, Andrea L.; Millward, D. Joe; Torgerson, David J.; Hewitt, Catherine E.; Lanham-New, Susan A. (2009-12). «Dietary protein and bone health: a systematic review and meta-analysis». էջեր 1674–1692. doi:10.3945/ajcn.2009.27799. PMID 19889822. Վերցված է 2023 թ․ փետրվարի 27-ին.

[fda-9] «Feeding Babies Nature and Nurture» Արխիվացված 2009-05-12 Wayback Machine www.fda.gov

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]