Ուլանների 3-րդ գունդ (Ավստրո-Հունգարիա)

Ուլանյան 3-րդ գունդ
	Գնդի հովանավոր էրցհերցոգ Կառլ Թեշենցի
Ընդհանուր տեղեկություն
Տեսակ	Գունդ
Զորքերի տեսակ	Հեծելազորային
Երկիր	Ավստրիական կայսրություն; Ավստրո-Հունգարիա
Ենթարկոում	11-րդ բանակային կորպուսի 7-րդ հեծելազորային դիվիզիայի 20-րդ հեծելազորային բրիգադ
Ներառնում է	Սկզբում ՝ 5 դիվիզիոն, ; այնուհետև՝ 2 դիվիզիոն
.
Անվանված է	էրցհերցոգ Կառլ Թեշենցի
Պատմություն
Ճակատամարտեր	Նապոլեոնյան պատերազմներ; 1848-1849 թվականների հեղափոխություն; Ավստրո-պրուսա-իտալական պատերազմ; Առաջին համաշխարհային պատերազմ;
Լուծարվեց	1918թ.

Ուլանյան 3-րդ գունդ, (ամբողջական անվանումը՝ էրցհերցոգ Կառլ ի անվան կայսերական և թագավորական գալիցիական գունդ (գերմ.՝ K.u.k. Galizisches Ulanen-Regiment „Erzherzog Carl“ Nr. 3), Ավստրո-Հունգարական ուլանների կայսերական և թագավորական հեծյալ զորամիավորում^[3]^[4]։

Պատմություն

Մարտական ուղի

Գունդը ձևավորվել է 1801 թվականին Ուլանյան 1-ին և 2-րդ գնդերի, Կինսկու անվան 10-րդ դրագունյան ևԵվգենի Սավոյացու անվան 13-րդ դրագունյան գնդերի հիման վրա Կրակովում^[1]։ Գնդի պատվավոր հովանավորն էր էրցհերցոգ Կառլ Թեշենցին (Կառլ Լյուդվիգ Ավստրիացի, հերցոգ Թեշենցի), ում անունը գունդը կրել է մինչև 1915 թվականը։ Գունդը մասնակցել է Նապոլեանի դեմ մղված մի քանի պատերազմների^[3]։

1805 թվականին Ուլանյան 3-րդ գունդը կռվել է Կալդիերոյում (Իտալիա) և կռվին հաջորդած Շտիրիայով իրականացվող նահանջի ժամանակ մասնակցել նաև Էրենհաուզենի ճակատամարտին։ 1809 թվականին մարտեր է վարել Գերմանիայում։ Այնտեղ գնդի զորամասերը մասնակցել են Լանդհաուստի, Աբենսբերգ և Նոյմարկտոմի կռիվներին համապատասխանաբար Հայերսդորֆում, Լամբախում և Էբելսբերգում։ Նահանջի ժամանակ գունդը մասնակցություն է ունեցել Բլինդենմարկտի համար մղվող կռիվներին։ Ասպեր-Էսլինգյան ճակատամարտի ընթացքում Ուլանյան 3-րդ գունդը գտնվում էր պահեստում և բացազատվել էր Շտոկերաուի մոտ։ Վագրամյան ճակատամարտին գնդից մասնակցել է միայն գնդապետի դիվիզիոնը, իսկ Շտամերսդորֆի ճակատամարտին կապիտան կոմս Եվգենի Վրատիսլավացու ջոկատը 6-րդ վիեննական կամավորական գումարտակի հետ միասին իրականացրել է գրոհ և գրավել դիրքեր։ Հետագայում գունդը մասնակցել է նաև Շյոգրաբենի, Հոլաբրունի և Զնոյմոյի մարտերին։ Այդ ճակատամարտերի համար 3-րդ գնդի հրամանատար կոմս Հենրիխ Հարդեգը պարգևատրվել է Մարիա Թերեզա մեդալով։ 1813-1814 թվականներին ռուսական արշավանքների ժամանակ գունդը մասնակցել է Վերին Իտալիայով դեպի Ֆրիուլի կազմակերպված արշավին, կռվել է Տոլմինոյի և Վիլանովոյի ճակատամարտերում, ինչպես նաև մասնակցել Մինչոյի մարտերին։ Փոխգնդապետ բարոն Վիլհեյմ ֆոն Մենգենը ղեկավարում էր գնդի ստորաբաժանումներից մեկը։ Նապոլեոնի «Հարյուր օրերի» ընթացքում Ուլանյան 3-րդ գունդը պարեկություն է իրականացրել Վերին Հռենոսում և մարտերին չի մասնակցել^[3]։

1848-1849 թվականների հեղափոխական իրադարձությունների ժամանակ Ուլանյան 3-րդ գունդը գտնվում էր պահեստազորում և տեղակայված էր Իտալիայում։ Գնդի ստորաբաժանումները մասնակցեցին Վիչենցի առաջին կռվին, Սամակամպանեի (հունիսի 14-ին), Կուստոցուի և Լե Սեյո Վիի ճակատամարտերին։ Դեպի Միլան հետագա արշավանքի ժամանակ գնդապետ Վյուսի հրամանատարությամբ 2-րդ դիվիզիոնը կռվել է առաջին թևում և մասնակցել Դզելոբոուն-Պերսիկոյի կռիվներին։ Գունդը մեկ հեծելավաշտով մասնակցել է Օսոպոյի պաշարմանը։ 1849 թվականին ծառայություն է իրականացրել Պյոմոնտում՝ մասնակցելով մի քանի ճակատամարտերի և կատարելով տարածքի պաշտպանության ծառայություն։ Ավստրո-իտալա-պրուսական պատերազմի ժամանակ Ուլանյան 3-րդ գնդի 5 հեծելավաշտ Հյուսիսային բանակի 8-րդ կորպուսի կազմում ծառայություն են իրականացրել և կռվել Սկալիցեյի, Կյոնինգրեցի, Ցվիտաուի և Տոբիչաուի ճակատամարտերին^[3]^[5]։

Առաջին համաշխարհային պատերազմի տարիներին Ուլանյան 3-րդ գունդը կռվել է առաջնագծում՝ օգնելով հետևակին։ Ավստրո-Հունգարական կայսրության փլուզման նախաշեմին գնդին հրահանգվել է վերադառնալ Արևմտյան Գալիցիա։ Գունդը կազմալուծվել է 1918 թվականին։ Հայտնի չէ, արդյո՞ք գնդի կազմալուծումից հետո անձնակազմը ընդգրկվել է լեհական նորաստեղծ բանակ, թե՞ ոչ^[3]^[5]։

Կառուցվածք

Ուլանյան 3-րդ գունդը ենթարկվում էր 11-րդ բանակային կորպուսի 7-րդ հեծելազորային դիվիզիայի 20-րդ հեծելազորային բրիգադին^[3]^[6]։
Հավաքագրումը կատարվել է (1914 թվական) Պրսեմուլսից^[3]։
Գնդի ազգային կազմն ուներ հետևյալ տեսքը՝ 69 % լեհեր, 26 % ռուսիններ (ուկրաինացիներ) և 5 % այլ ազգություններ^[3]^[7].
Գնդի լեզուն լեհերենն էր^[3]։

Համազգեստ

Գնդի համազգեստը տարբեր տարիներին ենթարկվել է որոշակի փոփոխությունների։ Ստորև ներկայացված է համազգեստի տեսքի փոփոխություններն ըստ թվականների^[3]՝

1801 թվական՝ սև չապկա, մուգ կանաչավուն բաճկոն և տաբատ, կարմիր դարձածալեր, դեղին կոճակներ,
1809 թվական՝ մուգ կարմիր չապկա, մուգ կանաչավուն բաճկոն և տաբատ, մուգ կարմիր դարձածալեր, դեղին կոճակներ,
1865 թվական՝ մուգ կարմիր գույնի թաթարկա, բաց կապտավուն մունդիր-ուլանկա և տաբատ, մուգ կարմիր դարձածալեր, դեղին կոճակներ,
1868 թվական՝ մուգ կարմիր գույնի թաթարկա, բաց կապտավուն ուլանկա, մուգ կարմիր տաբատ և դարձածալեր, դեղին կոճակներ,
1876 թվական՝ մուգ կարմիր չապկա, բաց կապտավուն ուլանկա, մուգ կարմիր տաբատ և դարձածալեր, դեղին կոճակներ։

Կայազորեր

Ուլանյան 3-րդ գնդի կայազորերն են եղել^[3]՝

I.	II.	III.
1801թ.՝ Տարնուվ 1803-1805թթ.՝: Գորոդոկ 1806թ.՝ Վիեննա 1807թ.՝ Սանկտ Գեորգեն 1810թ.՝ Գայա 1812թ.՝ Պեչվարդ 1813թ.՝ Գյունս 1814-1815թթ.՝ Լինց 1816թ.՝ Նադ Տոպոլչան 1828թ.՝ Վիեննա 1829թ.՝ Գրոսվարդայն 1830թ.՝ Ռուպյա	1831թ.՝ Դեբրեցեն 1832թ.՝ Գրոսվարդայն 1837թ.՝ Օդենբուրգ 1844թ.՝ Կյորմենդ 1848թ.՝ Վիեննա 1849թ.՝ Ժատեց 1851թ.՝ Հիմբերգ 1853թ.՝ Մարբուրգ, այնուհետև՝ Բադեն 1854թ.՝ Բուխարեստ 1855թ.՝ Պլոեշտի 1856թ.՝ Կրոնշթադ	1857թ.՝ Մարիա Թերեզիոպլ 1859թ.՝ Ստուլվայսենբերգ, այնուհետև՝ Գրոսվարդայն 1860թ.՝ Արադ 1863թ.՝ Գերմանշթադ 1866թ.՝ Պարդուբիցե 1871թ.՝ Նեուհաուզել 1875թ.՝ Սթոքերաու 1877թ.՝ Վիեննա 1879թ.՝ Լանցուտ 1895թ.՝ Գորոդոկ

1914թ.՝ շտաբ և 1-ին դիվիզիոն՝ Կրակով, 2-րդ դիվիզիոն՝ Բիելսկո

Հրամանատարներ

Ստորև ներկայացված է Ուլանյան 3-րդ գնդի հրամանատարների ցուցակն ըստ թվականների^[3]՝

1801թ.՝ գնդապետ Հենրիխ Բերզինա ֆոն Զիգենտալ
1805թ.՝ գնդապետ, կոմս Յոհան Կլեբելսբերգ
1809թ.՝ գնդապետ, կոմս Հենրիխ Հարդեգ
1810թ.՝ գնդապետ, կոմս Էմանուել Մենսդորֆ Պուլի
1812թ.՝ գնդապետ Կառլ ֆոն Գրոցկովսկի
1820թ.՝ գնդապետ, բարոն Կառլ Կրես ֆոն Կրեսենշտեյն
1830թ.՝ գնդապետ, կոմս Թադեուս Լեդոհովսկի
1836թ.՝ գնդապետ, կոմս Նիկոլաուս Լիխտենբերգ
1843թ.՝ գնդապետ Ֆրանց Վյուս
1848թ.՝ գնդապետ Յոզեֆ Բատկի ֆոն Բատկա
1850թ.՝ գնդապետ, կոմս Ֆերդինանդ Ֆետեր ֆոն դեր Լիլի
1854թ.՝ գնդապետ Անդրեաս ֆոն Պիխլեր
1859-1865թ.՝ գնդապետ, կոմս Յոզեֆ Վալդշտայն Վարտենբերգ^[8]^[9]
1867թ.՝ գնդապետ, կոմս Մաքսիմիլիան Մակեֆրի Կինմոր
1872թ.՝ գնդապետ Էմիլ վան Գյոտեմ դե Սենտ Ագաթ
1878-1879թթ.՝ գնդապետ, բարոն Լյուդվիգ դե Վո^[10]
1880թ.՝ գնդապետ Վիլհեյմ Ռայեխ ֆոն Ցյուրեխ
1884թ.՝ գնդապետ, բարոն Կառլ ֆոն Մերտես
1891թ.՝ գնդապետ Կառլ Մորավեց ֆոն Մորանով
1897թ.՝ գնդապետ Էդուարդ ֆոն Բյոմ Էրմոլի
1903-1907թթ.՝ գնդապետ Ալոիս Հայեր ֆոն Հայերսֆելդ
1908-1909թթ.՝ փոխգնդապետ, բարոն Յոզեֆ ֆոն Բամբերգ
1910-1913թթ.՝ գնդապետ, барон Эрих фон Диллер
1914թ.՝ գնդապետ Ֆրիդրիխ Վայս ֆոն Շլեզենբերգ
1914թ.՝ գնդապետ Պաուլ Լամիչ ֆոն Պասան Բրոդո^[11]

Տես նաև

Օգտագործված գրականություն

Obstlt. Alphons Frhr. v. Wrede: Geschichte der K.u.K. Wehrmacht von 1618 bis Ende des XIX Jh. Wien 1898–1905.(գերմ.)
Georg Schreiber: Des Kaisers Reiterei. Österreichische Kavallerie in 4 Jahrhunderten. Mit einem Geleitwort von Alois Podhajsky. Speidel, Wien 1967.(գերմ.)
B. M. Buchmann: Österreich und das Osmanische Reich. WUV-Univ.-Verl., Wien 1999.(գերմ.)
Allmayer-Beck/Lessing: Die k.u.k. Armee 1848–1918. Bertelsmann, München 1974.(գերմ.)
Osprey Military. Men-at-arms Series Nr. 329.(գերմ.)

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 Philip Haythornthwaite: Austrian Army of the Napoleonic Wars: Cavalry (1986), str. 35.(անգլ.)
↑ Darko Pavlović: The Austrian Army 1836–1866: Cavalry (1999), str. 35.(անգլ.)
↑ ^3,00 ^3,01 ^3,02 ^3,03 ^3,04 ^3,05 ^3,06 ^3,07 ^3,08 ^3,09 ^3,10 ^3,11 Galizisches Ulanen - Regiment Nr. 3 (1801) Carl, Erzherzog, Generalissimus und FM.(գերմ.)
↑ gem. „Verlautbarung der Quartiermeisterabteilung“ des Heeresgruppenkommando FM. Erzherzog Eugen / Q.Op. Nr. 665/15. Ausgegeben vom Feldpostamt 512.(գերմ.)
↑ ^5,0 ^5,1 Allmayer-Beck/Lessing: Die k.u.k. Armee 1848–1918. Bertelsmann, München 1974.(գերմ.)
↑ Austro-hungarian-army.co.uk — Dragoner-Regimenter 1 — 15 as at February 1914. Արխիվացված 2019-01-05 Wayback Machine(անգլ.)
↑ Austro-hungarian-army.co.uk — Common Army Cavalry Regiments as at July 1914. Արխիվացված 2019-04-05 Wayback Machine(անգլ.)
↑ Austro-hungarian-army.co.uk — Regimental Commanders 1859. Արխիվացված 2012-02-03 Wayback Machine(անգլ.)
↑ Austro-hungarian-army.co.uk — Regimental Commanders 1865. Արխիվացված 2018-12-14 Wayback Machine(անգլ.)
↑ Austro-hungarian-army.co.uk — Regimental Commanders 1879. Արխիվացված 2012-02-03 Wayback Machine(անգլ.)
↑ - Ulanenregimenter der ö.u. Armee im Mai 1914.(գերմ.)

Արտաքին հղումներ

Galizisches Ulanen — Regiment Nr. 1 (1849) Otto, Erzherzog, FML (գերմ.)
Z historii Ułanów ks.Józefa Արխիվացված 2016-03-04 Wayback Machine (լեհ.)
Austrian Cavalry Regiments and Their Commanders 1792–1815: the Uhlans (անգլ.)

[Philip_Haythornthwaite_1986-1] 1,0 ^1,1 Philip Haythornthwaite: Austrian Army of the Napoleonic Wars: Cavalry (1986), str. 35.(անգլ.)

[2] Darko Pavlović: The Austrian Army 1836–1866: Cavalry (1999), str. 35.(անգլ.)

[Ulanen3-3] 3,00 ^3,01 ^3,02 ^3,03 ^3,04 ^3,05 ^3,06 ^3,07 ^3,08 ^3,09 ^3,10 ^3,11 Galizisches Ulanen - Regiment Nr. 3 (1801) Carl, Erzherzog, Generalissimus und FM.(գերմ.)

[4] . „Verlautbarung der Quartiermeisterabteilung“ des Heeresgruppenkommando FM. Erzherzog Eugen / Q.Op. Nr. 665/15. Ausgegeben vom Feldpostamt 512.(գերմ.)

[Allmayer-5] 5,0 ^5,1 Allmayer-Beck/Lessing: Die k.u.k. Armee 1848–1918. Bertelsmann, München 1974.(գերմ.)

[6] Austro-hungarian-army.co.uk — Dragoner-Regimenter 1 — 15 as at February 1914. Արխիվացված 2019-01-05 Wayback Machine(անգլ.)

[7] Austro-hungarian-army.co.uk — Common Army Cavalry Regiments as at July 1914. Արխիվացված 2019-04-05 Wayback Machine(անգլ.)

[8] Austro-hungarian-army.co.uk — Regimental Commanders 1859. Արխիվացված 2012-02-03 Wayback Machine(անգլ.)

[9] Austro-hungarian-army.co.uk — Regimental Commanders 1865. Արխիվացված 2018-12-14 Wayback Machine(անգլ.)

[10] Austro-hungarian-army.co.uk — Regimental Commanders 1879. Արխիվացված 2012-02-03 Wayback Machine(անգլ.)

[11] - Ulanenregimenter der ö.u. Armee im Mai 1914.(գերմ.)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]