Գլենդել (Կալիֆոռնիա)
| Բնակավայր | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Գլենդել | |||||
| |||||
 | |||||
| Երկիր |  ԱՄՆ | ||||
| Համայնք | Լոս Անջելես շրջան | ||||
| Քաղաքապետ | Էլեն Ասատրյան | ||||
| Հիմնադրված է | 1884 թ. | ||||
| Մակերես | 79,155776 կմ², 79,211766 կմ² | ||||
| ԲԾՄ | 522 ֆուտ | ||||
| Բնակչություն | ▲196 543 մարդ (ապրիլի 1, 2020)[1] | ||||
| Հեռախոսային կոդ | 818 | ||||
| Պաշտոնական կայք | glendaleca.gov(անգլ.) | ||||
| |||||
Գլենդել (անգլ.՝ Glendale, արմտ. հայ.՝ Կլէնտէյլ), հայաշատ քաղաք Ամերիկայի Միացյալ Նահանգներում, Կալիֆոռնիա նահանգի Լոս Անջելեսի շրջանում։ Մոտ 80.000 հայեր են ապրում Գլենդելում, որտեղ գործում են հայկական վարժարաններ, եկեղեցիներ և ակումբներ։ Թեև առաջին հայերը Գլենդել փոխադրվել են 1920-ական թվականներին, սակայն 1970-ականներին նրանց թիվը ստվարացավ։ ԱՄՆ-ի 2020 թվականի մարդահամարի տվյալներով բնակչության թիվը կազմում է 196․543, որի մոտ 40 տոկոսը հայեր են։ Գլենդելը քույր քաղաք է Հայաստանի Կապան, Գյումրի, Արցախի Մարտունի քաղաքների հետ։
Պատմություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Գլենդելի տարածքում պատմականորեն բնակվել է թոնգվա բնիկ ժողովուրդը։
1798 թվականին իսպանական բանակի եֆրեյտոր Խոսե Մարիա Վերդուգոն Կալիֆոռնիաների նահանգապետից ստացել է Ռանչո Սան Ռաֆայել անունով հողաբաժինը, որտեղ ինքն ու իր ընտանիքն արդեն 1784 թվականից զբաղվում էին անասնապահությամբ և երկրագործությամբ։ 1860 թվականին նրա Վերդուգոյի՝ Տեոդորո Վերդուգոն, կառուցել է Կատալինա Վերդուգո ադոբեն, որը Գլենդելի ամենահին կառույցն է և այժմ թանգարան է։ Ամերիկա-մեքսիկական պատերազմի ժամանակ այստեղ են ժողովվել Կալիֆոռնիայի մեքսիկացի առաջնորդները և որոշել հանձնվել ամերիկացի փոխգնդապետ Ջոն Ֆրեմոնտին։ Վերդուգոյի ժառանգները հողաբաժինը հատվածաբար վաճառել են կամ կորցրել սնանկացման հետևանքով․ այս հատվածներից որոշները այժմ մաս են կազմում Լոս Անջելեսի Էթուոթեր Վիլեջ, Իգըլ Ռոք և Հայլենդ Փարկ թաղամասերի։
1884 թվականին տեղի բնակիչները Գլենդել քաղաքն են հիմնադրել այսօրվա Գլենդելի կենտրոնի տեղում։ Երեք տարի անց քաղաքից հարավ-արևմուտք հիմնադրվել է Թրոպիկո բնակավայրը, որը միացվել է Գլենդելին 1918 թվականին։ Գլենդելի զարգացումը նպաստել է գործարար Լեսլի Բրենդի գործունեությունը, որի շնորհիվ Գլենդելում սկսել է գործել տրամվայ։ Նրա անունով է կոչվում Գլենդելի գլխավոր պողոտաներից մեկը։
Գլենդելի բնակչության թիվն հնգապատկել է 1920-ական թվականներին, հասնելով 62․736 մարդու 1930 թվականին։ 1923 թվականին Գլենդելում կառուցվել է օդանավակայան, որը կոչվել է «Գրենդ Սենտրալ» օդանավակայան և գործել մինչև 1959 թվականը (տերմինալը դեռևս կանգուն է)։
Մինչև 1960-ականների վերջերը Գլենդելը եղել է այսպես կոչված «մայրամուտի քաղաք», որտեղից ոչ սպիտակամորթ մարդիկ պարտավոր էին հեռանալ ամեն օր որոշ ժամին, հակառակ դեպքում՝ կձերբակալվեին և կարող էին ենթարկվել բռնթության։
Աշխարհագրություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Գլենդելը գտնվում է Սան Ֆեռնանդոյի հովտի հարավարևելյան կողմում, Սան Գաբրիել և Վերդուգո լեռների ստորոտում։ Հյուսիսից սահմանակցում է Լա Քանյադա Ֆլինթրիջ, Լա Քրեսենտա և Թահանգա համայնքներին, հարավից՝ Էթուոթեր Վիլեջ և Գլեսել Փարկ համայնքներին, արևելքից՝ Փասադենա քաղաքին և Իգըլ Ռոք համայնքին, արևմուտքից՝ Գրիֆիթ Փարկին և Բըրբանք քաղաքին։
Կլիմա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]Գլենդելն ունի Միջերկրածովյան կլիմա։ Ամառները շոք են, ձմեռները՝ մեղմ։ Տարեկան միջին տեղումների գումարը մոտ 33 սմ է, անձրև տեղում է հիմնականում նոյեմբերից մինչև ապրիլ ամիսներին։ Տաք կլիմայի պատճառով ձյուն հազվադեպ է տեղում լեռներում։
Ազգություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]2010 թվականի[2] տվյալների համաձայն Գլենդելում ապրում է շուրջ 191719 բնակիչ։ Բնակչության խտությունը կազմում է 2421 կմ² տարածքում։ Ռասսայական կազմը հետևյալն է՝ 71,1 % սպիտակամորթներ, 16,4 % ասիացիներ, 1,3 % աֆրոամերիկացիներ, 0,3 % հնդիկներ, 0,1 % — Խաղաղ օվկիանոսի կղզիների հիմնական բնակիչներ, 6,3 % այլ ազգերի ներկայացուցիչներ։ Բնակչության 34,1 % կազմում են հայերը, իսկ 17,4 % լատինոամերիկացիներն են։
Տնտեսություն
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]1964 թվականից Գլենդելում տեղակայվել է «International Karate Association» միջազգային շտաբի շենքը։
2003 թվականից Գլենդելում տեղակայվել է «Ճանապարհ դեպի երջանկություն» միջազգային ֆոնդի շենքը։ Գլենդելը հայտնի է նաև որպես առաջին քաղաքը, որտեղ 1945 թվականին առաջին անգամ բացվեց աշխարհում առաջին «Baskin Robbins»[3] պաղպաղակա-սրճարանը։ Գլենդելում է տեղակայված նաև «Disney Television Animation» շտաբի շենքը։
Հայերը Գլենդելում
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]-
Սուրբ Գրիգոր Լուսավորիչ հայ կաթոլիկ եկեղեցին Գլենդելում (2001) -
_crop.JPG)
Հայերը Գլենդելում բնակվում են 1920 թվականից, սակայն ներգաղթի աճն սկսվել է 1970-ական թվականներից։ Հայերն այստեղ լավ ինտեգրված են. նրանք այստեղ հիմնել են հայկական դպրոցներ, կուլտուր- մշակութային կրթօջախներ, հիմնարկ- ձեռնարկություններ։ Հայ բնակիչների թվի ցուցանիշներով Գլենդելն առաջինն է ԱՄՆ-ում, և այդ ցուցանիշներն աճել են վերջին երկու տասնամյակներում։ Գլենդելում է գտնվում ամենամեծ հայ համայնքը։ Համաձայն 2010 թ. ԱՄՆ բնակչության մարդահամարի, Գլենդելում բնակվում էր շուրջ 65,343 հայ[4], որը կազմում է ընդհանուր բնակչության 34,1% -ը, մինչդեռ 1990 թվականին եղել է 31 402 հայ[5]։ Հայկական System of a Down ռոք-խմբի շատ անդամներ իրենց կարիերան սկսել են Գլենդելում[6]։ Շատ դպրոցների հետ այստեղ է գտնվում նաև Չամլյանի հայկական դպրոցը։ Գլենդելի բնակչության 34.1% հայեր են
Հիշատակի պուրակ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]1906 թվականից Գլենդելում գործում է «Ֆորեստ լաուն» գերեզմանոցը, որտեղ թաղված են Ամերիկայի բազմաթիվ անվանի «աստղեր»։ Գերեզմանոցում կան ավելի քան 250 հազար հուղարկավորվածներ։
Կլիմա
[խմբագրել | խմբագրել կոդը] Ջերմաստիճանի և տեղումների տարեկան միջին ցուցանիշները Գլենդել
| |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ամիս | հունվ | փետ | մարտ | ապր | մայ | հուն | հուլ | օգոս | սեպ | հոկ | նոյ | դեկ | տարին |
| միջին առավելագույնը (°C) | 33,9 | 33,3 | 22,0 | 40,6 | 38,9 | 43,3 | 43,3 | 41,7 | 43,3 | 42,2 | 36,7 | 33,9 | 43,3 |
| միջին ջերմաստիճանը (°C) | 13,5 | 14,5 | 15,0 | 17,0 | 19,0 | 21,5 | 24,0 | 25,0 | 24,0 | 20,5 | 16,0 | 13,5 | 18,6 |
| միջին նվազագույնը (°C) | 7,0 | 8,0 | 8,0 | 10,0 | 12,0 | 14,0 | 16,0 | 17,0 | 16,0 | 13,0 | 9,0 | 7,0 | 11,4 |
| տեղումների քանակը (մմ) | 113,8 | 127,0 | 111,3 | 31,0 | 11,4 | 5,3 | 1,3 | 5,3 | 12,2 | 16,5 | 38,1 | 62,5 | 535,7 |
| Հյուսիսափայլ, ամիսը ժամ, 2001—2011[7] | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Ամիս | Հունվար | Փետրվար | Մարտ | Ապրիլ | Մայիս | Հունիս | Հուլիս | Օգոստոս | Սեպտեմբեր | Հոկտեմբեր | Նոյեմեմբեր | Դեկտեմբեր | Տարի |
| Հյուսիսափայլ, ժամ | 37 | 65 | 142 | 213 | 274 | 299 | 323 | 242 | 171 | 89 | 33 | 14 | 1902 |
Քույր քաղաքներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Կապան, Հայաստան- Գյումրի, Հայաստան
Մարտունի, Արցախի Հանրապետություն
Հիգասիոսակա, Ճապոնիա
Տլակեպակե, Մեքսիկա- Ռոսարիտո, Մեքսիկա
- Հիրոսիմա, Ճապոնիա
Սանտյագո դե լոս Տրեյնտա Կաբալիերոս, Դոմինիկյան Հանրապետություն
Պատկերասրահ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանոթագրություններ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- ↑ 2020 թվականի ԱՄՆ մարդահամար / United States Census Bureau
- ↑ Glendale, California — 2010 Demographic Profile Data
- ↑ Татьяна Романова. «Мечтаю угостить мороженым президентов России и США», — Найджел Тревис, главный исполнительный директор Dunkin' Brands // Ведомости, 07.07.2010, 123 (2641)
- ↑ U.S. Census Bureau — Ancestry:2010 — Glendale city, California
- ↑ «ARMENIAN POPULATION UP VALLEY, GLENDALE AND BURBANK SHOW BIG PERCENTAGE HIKES». Արխիվացված է օրիգինալից 2017 թ․ հուլիսի 16-ին. Վերցված է 2018 թ․ փետրվարի 28-ին.
- ↑ [1] Կաղապար:Уточнить ссылку
- ↑ Метеовеб.ру Գլենդելում հյուսիսափայլի միջին տևողությունը, ՄՊՀ-ի աստղադիտարան
Արտաքին հղումներ
[խմբագրել | խմբագրել կոդը]- City of Glendale (EN)
- Armenian (Archive)
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Գլենդել (Կալիֆոռնիա)» հոդվածին։ |
| ||||||||||||||||||||
