Արունա Ասաֆ Ալի

	Արունա Ասաֆ Ալի; հինդի՝ Aruna Asaf Ali
Կուսակցություն՝	Հնդկական ազգային կոնգրես, Socialist Party (India)? և Հնդկաստանի կոմունիստական կուսակցություն (մարքսիստական)
Մասնագիտություն՝	քաղաքական գործիչ, քաղաքական ակտիվիստ, հրատարակիչ և ազատության մարտիկ
Ծննդյան օր	հուլիսի 16, 1909
Ծննդավայր	Kalka, Ամբալա, Փանջաբ, Բրիտանական Հնդկաստան, Բրիտանական կայսրություն
Վախճանի օր	հուլիսի 29, 1996 (87 տարեկան)
Վախճանի վայր	Նյու Դելի, Հնդկաստան
Քաղաքացիություն	Հնդկաստան, Բրիտանական Հնդկաստան և Հնդկաստանի տիրապետություն
Ի ծնե անուն	հինդի՝ Aruna Ganguly
Ամուսին	Asaf Ali?
Պարգևներ	Ջավահարլալ Ներույի պարգև և
Aruna Asaf Ali

Արունա Ասաֆ Ալի (née Aruna Ganguly, հուլիսի 16, 1909(1909-07-16)^[1], Kalka, Ամբալա, Փանջաբ, Բրիտանական Հնդկաստան, Բրիտանական կայսրություն - հուլիսի 29, 1996(1996-07-29)^[1], Նյու Դելի, Հնդկաստան), Հնդկաստանի անկախության պայքարի ակտիվ մասնակից։ 1942 թվականին՝ Հնդկաստանի խաղաղ երթի ժամանակ, նա Հնդկաստանի ազգային դրոշը վեր բարձրացրեց Մումբայի Գովալիա Թանկ մայդանում, ինչը նրան էլ ավելի մեծ ճանաչում բերեց։

Անկախությունից հետո Արունան շարունակեց իր քաղաքական կարիերան և դարձավ Դելիի առաջին քաղաքապետը։

Վաղ կյանք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արունա Ասաֆ Ալին (Aruna Ganguly) ծնվել է 1909 թվականի հուլիսի 16-ին՝ բրիտանական Հնդկաստանում բնակվող բենգալական ազնվական ընտանիքներից մեկում։ Նրա հայրը՝ Ափենդրանաթ Գանգուլին, սերում էր արևմտյան Բենգալիայի (այժմ՝ Բանգլադեշ) Բարիսալ շրջանից, բայց հաստատվել է Միացյալ Նահանգներում։ Նա ռեստորանի սեփականատեր էր։ Նրա մորական պապը բենգալացի առաջնորդ էր, ով բենգալական մի շարք հիմների հեղինակ էր։ Նրա եղբայրներից մեկն ամենաառաջին ֆիլմերի ռեժիսորն էր^[3], իսկ մյուսը՝ համալսարանի պրոֆեսոր, ով ամուսնացած էր Նոբելյան մրցանակակիր Ռաբինդրանաթ Թագորի փրկված միակ դստեր՝ Միրա Դևիի հետ^[4]։ Արունայի քույրը Հնդկաստանի սահմանադրական ժողովի անդամ էր։

Արունան ուսում է ստացել Լահորի «Սրբազան Սիրտ» վանքում (Sacred Heart Convent) և ապա՝ Նաինիթալի «Բոլոր Սրբերի» քոլեջում (All Saints' College)։ Ավարտելուց հետո որպես ուսուցիչ աշխատել է Կալկաթայի Գոխալեի անվան դպրոցում։ Այստեղ նա հանդիպեց Իլահաբադի կոնգրեսական առաջնորդ Ասաֆ Ալիին։ Չնայած նրանց ծնողների անհամաձայնությանը (Ասաֆը մուսուլման էր և 20 տարով փոքր Արունայից), նրանք ամուսնացան 1928 թվականին^[5]։

Անկախության պայքար[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ասաֆ Ալիի հետ ամուսնանալուց հետո նա մասնակցեց Աղի երթի հասարակական գործընթացներին և դարձավ Հնդկական Ազգային կոնգրեսի ակտիվ անդամ։ 1931 թվականին նա ձերբակալվեց։

1932 թվականին Արունան մեկուսացված էր Թիհար բանտում, որտեղ քաղբանտարկյալներին հրահրեց բողոքի ակցիա կազմակերպել և հացադուլ սկսել։ Նրա այս գործողությամբ բարելավվեց Թիհարի պայմանները, բայց նրան տեղափոխեցին Ամբալա և պահեցին մեկուսարանում։ Կալանքից ազատվելուց հետո Արունան քաղաքականության մեջ այդքան էլ ակտիվ չէր։ 1942 թվականի ավարտին նա մասնակցեց ընդհատակյա շարժմանը։ Եղել է շարժման ակտիվիստներից։

Հնդկաստանի խաղաղ ցույցեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1942 թվականի օգոստոսի 8-ին Մումբայի նստաշրջանում Միասնական Հնդկաստան Կոնգրեսի կոմիտեն անցկացրեց Հնդկական խաղաղ շարժման բանաձևը։ Կառավարությունը որոշում ընդունեց ձեռբակալելու ակտիվ առաջնորդներին և Հնդկաստանի Ազգային կոնգրեսի գործադիր կոմիտեի բոլոր անդամներին, որպեսզի կարողանա կանխել շարժման հետագա ընթացքը։ Օգոստոսի 9-ին երիտասարդ Արունա Ասաֆ Ալին կոնգրեսի դրոշը բարձրացրեց Գովալիա Թանկ Մայդանում։ Սա ազդարարեց շարժման մասին։ Արունան իր քաջության համար դարձավ 1942 թվականի շարժման հերոսուհի, իսկ կյանքի վերջին տարիներին նրան անվանում էին Անկախության պայքարի Մեծ Լեդի։ Անմիջական առաջնորդությունը, հանկարծակի ձեռբակալություններն ու ցույցերը բացակայում էին ամբողջ երկրի տարածքում, որն ավելի էր հեշտացնում պայքարը և նվազեցնում անկախության նվաճման ուղղված երիտասարդների սպասելիքները։

Դեպի անկախություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1942 թվականին Արունա Ասաֆ Ալին համալրեց ընդհատակյա շարժման ակտիվիստների շարքերը։ Նրա սեփականությունն առգրավվեց և վաճառվեց։ Նա Ռամ Մանոհար Լոհիայի հետ խմբագրում էր կոնգրեսական պարտիայի Inquilab ամսագիրը։ 1944 թվականին նա հորդորում էր երիտասարդներին միանալ հեղափոխությանը։ Արունան և ակտիվիստ Ջայապրակաշ Նարայանը բնութագրվում էին որպես Գանդիի քաղաքական զավակներ և Կարլ Մարքսի վերջին ուսանողներ։ Կառավարությունը նրան առևանգելու դիմաց առաջարկում էր հինգ հազար ռուպի պարգևավճար։ Արունա Ասաֆ Ալին հիվանդացավ և թաքնվեց Դելիում։ Մահաթմա Գանդին նրան ուղարկեց մի նամակ, որով կոչ էր անում դուրս գալ թաքստոցից և հանձնվել, քանի որ իր առաքելությունն ավարտված էր։ Երբ 1946 թվականին հեռացվեց նրա դեմ մեղադրանքը, նա արդեն ազատ էր։ Արունան գանձի պես պահել էր Գանդիի իրեն ուղղված նամակը, որը զարդարում էր նրա հյուրասենյակի պատը։ Բայց նա հանդիպեց նաև Գանդիի քննադատությանը, երբ աջակցեց Հնդկաստանի ծովային խռովությանը։ Նա այս շարժումը դիտարկեց որպես Հինդուների և մուսուլմանների միավորող գործոն, հատկապես՝ Պաղեստինի լարված իրավիճակային պայմաններում։

Անկախությունից հետո[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արունան Կոնգրեսի Սոցիալիստական խմբակցության անդամ էր և Կոնգրես խմբակցության սոցիալիստական հետաքրքրություն ունեցող ակտիվիստների հետ պարբերաբար հանդիպումներ էր ունենում։ Հիասթափվելով Կոնգրես խմբակցության պասիվությունից՝ 1948 թվականին նա միացավ մեկ այլ, նոր՝ Սոցիալիստական խմբակցությանը։ Շուտով նա հեռացավ նաև այս խմբակցությունից և առանձնացավ Էդաթաթա Նարայանանից և Ռաջանի Պալմա Դուտիի հետ մեկնեցին Մոսկվա։ 1950 թվականին նրանք երկուսն էլ միացան Հնդկաստանի կոմունիստական կուսակցությանը։ 1953 թվականին, երբ մահացավ Ասաֆ Ալին, նա իրեն անօգնական էր զգում։

1954 թվականին նա օգնությամբ հիմնադրեց Հնդկաստանի կանանց ազգային ֆեդերացիան։ 1954 թվականին լքեց խմբակցությունը։ 1958 թվականին Արունան ընտրվեց Դելիի առաջին քաղաքապետ։ Նա սերտ համագործակցում էր հասարակական գործիչների և իր սերնդակիցներ Կրիշնա Մենոնի, Վիմլա Կապուրի, Գուրու Ռադհա Կիշանի, Պրեմսագար Գուպտայի, Ռաջանի Պալմե Ջոթիի և այլոց հետ՝ հանուն հասարակական կյանքի բարելավման և Դելիի զարգացման։

Արունան և Նարայանը շարունակեցին իրենց խմբագրական գործունեությունը և հրատարակեցին լրագիր, Patriot շաբաթաթերթը և նույն տարում նաև Link-ը։ Հրատարակումները մեծ հեղինակություն էին վայելում շնորհիվ այնպիսի առաջնորդների հեղինակության, ինչպիսիք են՝ Ջավահառլալ Ներուն, Կրիշնա Մենոն և Բիջու Պատնաիկը։

Ավելի ուշ նա հեռացավ տպարանից։ 1964 թվականին միացավ Կոնգրես խմբակցությանը, բայց ակտիվ քաղաքականությամբ չզբաղվեց։ Չնայած սահմանադրական փոփոխությունների ժամանակ ցուցաբերած զսպվածությանը՝ Արունան դեռևս լավ հարաբերություններ էր պահպանում Ինդիրա Գանդիի և Ռաջիվ Գանդիի հետ։ Նա մահացավ Նյու Դելիում, 87 տարեկան հասակում, 1996 թվականի հուլիսի 29-ին^[6]։

Ժառանգություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արունա Ասաֆ Ալին 1964 թվականին իր ակտիվ գործունեության համար արժանացել է Լենինի խաղաղության միջազգային կրծքանշանի^[7] և 1991 թվականին՝ Ջավահառլալ Ներուի մրցանակին^[8]։ 1992 թվականին արժանացել է Հնդկաստանի՝ իր մեծությամբ երկրորդ պետական քաղաքացիական՝ Պադմա Վիբհուշան պարգևին և վերջապես, 1997 թվականին արժանացել է ՀՆդկաստանի բարձրագույն պետական քաղաքացիական Բհարատ Ռատնա պարգևին^[9]։ 1998 թվականին, նրան նվիրված դրոշմանիշ թողարկվեց։ Նյու Դելիի Արունա Ասաֆ Ալի Մարգն անվանվեց նրա պատվին։ Նրա անվամբ տարեկան մրցանակով են պարգևատրվում մի շարք անվանի մարդիք։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 FemBio տվյալների շտեմարան (գերմ.)
↑ https://web.archive.org/web/20190402094610/http://iccr.gov.in/content/nehru-award-recipients
↑ G. N. S. Raghavan (1999). Aruna Asaf Ali: A Compassionate Radical. National Book Trust. ISBN 9788123727622.
↑ Krishna Dutta and Andrew Robinson, ed. (1997). Selected Letters of Rabindranath Tagore. Cambridge University Press. ISBN 0521-59018-3.
↑ Radha Kumar (1993). The History of Doing: An Illustrated Account of Movements for Women's Rights and Feminism in India, 1800–1990. Zubaan. էջ 68. ISBN 9788185107769.
↑ Singh, Kuldip (1996 թ․ հուլիսի 31). «Obituary: Aruna Asaf Ali». The Independent. Վերցված է 2015 թ․ օգոստոսի 21-ին.
↑ «Lenin Peace Prize». The Item. 1965 թ․ օգոստոսի 14. Վերցված է 2018 թ․ հուլիսի 18-ին.
↑ «List of the recipients of the Jawaharlal Nehru Award». ICCR website. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ հուլիսի 5-ին. Վերցված է 2010 թ․ նոյեմբերի 13-ին.
↑ «Padma Awards Directory (1954–2007)» (PDF). Ministry of Home Affairs. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2009 թ․ ապրիլի 10-ին. Վերցված է 2010 թ․ դեկտեմբերի 7-ին.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Արունա Ասաֆ Ալի» հոդվածին։

[_b746ba0ea318a49d-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 FemBio տվյալների շտեմարան (գերմ.)

[_9919fa1d6cbc01db-2] ttps://web.archive.org/web/20190402094610/http://iccr.gov.in/content/nehru-award-recipients

[3] G. N. S. Raghavan (1999). Aruna Asaf Ali: A Compassionate Radical. National Book Trust. ISBN 9788123727622.

[4] Krishna Dutta and Andrew Robinson, ed. (1997). Selected Letters of Rabindranath Tagore. Cambridge University Press. ISBN 0521-59018-3.

[5] Radha Kumar (1993). The History of Doing: An Illustrated Account of Movements for Women's Rights and Feminism in India, 1800–1990. Zubaan. էջ 68. ISBN 9788185107769.

[6] Singh, Kuldip (1996 թ․ հուլիսի 31). «Obituary: Aruna Asaf Ali». The Independent. Վերցված է 2015 թ․ օգոստոսի 21-ին.

[7] «Lenin Peace Prize». The Item. 1965 թ․ օգոստոսի 14. Վերցված է 2018 թ․ հուլիսի 18-ին.

[8] «List of the recipients of the Jawaharlal Nehru Award». ICCR website. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ հուլիսի 5-ին. Վերցված է 2010 թ․ նոյեմբերի 13-ին.

[9] «Padma Awards Directory (1954–2007)» (PDF). Ministry of Home Affairs. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2009 թ․ ապրիլի 10-ին. Վերցված է 2010 թ․ դեկտեմբերի 7-ին.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]