Documenta
«documenta» (հայերեն՝ դոկումենտա), ժամանակակից արվեստի ցուցահանդես, որն անց է կացվում յուրաքանչյուր հինգ տարին մեկ Գերմանիայի Կասել քաղաքում։ Ցուցահանդեսը հիմնադրվել է 1955 թվականին, նկարիչ և կուրատոր Առնոլդ Բոդեի կողմից, Այգեգործության դաշնային ցուցահանդեսի շրջանակներում։ Առաջին documenta-յի ժամանակ ներկայացվել են ժամանակակից արվեստի վրա նշանակալի ազդեցություն ունեցած նկարիչներ (Պաբլո Պիկասո, Վասիլի Կանդինսկի և այլն)։ Ցուցահանդեսը նպատակ ուներ վերականգնել Գերմանիայում ավանգարդիստական ցուցահանդեսների ավանդույթը, որն ընդհատվել էր 1937 թվականին նացիստների կողմից, որոնք կազմակերպել էին «Դեգեներատիվ արվեստի» մերկացուցիչ ցուցահանդես[1][2]։ Արդյունքում documenta-ն դարձել է ժամանակակից արվեստի առավել նշանավոր իրադարձություններից մեկը։
Տերմինաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ցուցահանդեսի անվանումը հորինված բառ է։ Ապագա անվանումը պետք է ցույց տար, որ յուրաքանչյուր ցուցահանդես ժամանակակից արվեստի ինքնատիպ փաստաթղթավորում է, որն անհասանելի է եղել գերմանական հասարակությանը նացիզմի ժամանակ։ Շշուկներ կային, թե այս տերմինի ստեղծման համար լատիներեն documentum բառը տրոհվել է docere (լատիներեն` ուսուցում) և mens (լատիներեն` ինտելեկտ) մասերի։ Այդ պատճառով այն հարմար բառ է համարվել, որն ընդգծել է documenta-յի մտադրություններն ու պահանջները[3]։
Յուրաքանչյուր documenta ունի իր ինքնատիպ տեսողական ինքնորոշումը, որոնցից մեծագույն մասը համապատասխանում է Բաուհաուզում ծագած տպագրական ոճին, որը բաղկացած է բացառապես տողային տառերից[4]։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Գերմանացի ճարտարապետ, նկարիչ և պրոֆեսոր Առնոլդ Բոդեն եղել է առաջին դոկումենտայի նախաձեռնողը։ Ի սկզբանե այն նախատեսված է եղել որպես երկրորդական իրադարձություն, որը պետք է ուղեկցեր Այգեգործության դաշնային ցուցահանդեսին։ 1955 թվականին դոկումենտան հետաքրքրել է 130.000 այցելուի։ Ցուցահանդեսն առանձնապես կենտրոնացած չի եղել ժամանակակից արվեստի, այսինքն` 1945 թվականից հետո ստեղծված արվեստի վրա։ Դրա փոխարեն Բոդեն ցանկանում էր ցույց տալ այն ուղղությունների հանրային աշխատանքները, որոնք նացիստների ժամանակ հայտնի էին որպես դեգեներատիվ արվեստ։ Դրանք էին ֆովիզմը, էքսպրեսիոնիզմը, կուբիզմը և ֆուտուրիզմը։
Ժամանակի ընթացքում ցուցահանդեսի շեշտն սկսել է դրվել ժամանակակից արվեստի վրա։ Նախ ցուցադրությունը սահմանափակվել է միայն Եվրոպայում ստեղծված գործերով, այնուհետև սկսել են ներգրավվել Ամերիկայի, Ասիայի և Աֆրիկայի նկարիչների աշխատանքներ։ Չորրորդ դոկումենտան դարձել է առաջին ցուցահանդեսը, որն սկսել է եկամուտ բերել։ Այստեղ ցուցադրվել են փոփ արտ, մինիմալ արտ և կինետիկ արտ ուղղությունների աշխատանքներ[5]։ 1972 թվականի դոկումենտա 5-ի ժամանակ մեծապես ներկայացվել են մինիմալիստական և կոնցեպտուալ արվեստի աշխատանքները, ինչը շրջադարձային է եղել այս ոճերի` հանրության կողմից ընդունելության հարցում[6]։ Ութերորդ դոկումենտայի ժամանակ ևս մեկ տեղաշարժ է եղել արվեստի ոլորտում` սկսվել է ցուցադրվել պոստմոդեռն դիզայնը[7]։ Սոցիալական և մշակութային լայնամասշտաբ ցնցումների որոշակի քաղաքական կարևոր իրադարձությունները 1945, 1976 և 1977 թվականներին ժամանակագրական են դարձել դոկումնետա 10-ի համար, որում նկատելի էին արվեստի քաղաքական, սոցիալական, մշակութային և գեղագիտական գործառույթները։ Դոկումենտա 11-ը կազմակերպվել է այնպիսի թեմաների վերաբերյալ, ինչպիսիք են արտագաղթը, ուրբանիզացիան և հետգաղութային փորձը։ Օգտագործվել են լուսանկարներ, ֆիլմ և տեսահոլովակներ։ 13-րդ դոկումենտան նկարագրվել է որպես «լիովին ֆեմինիստական, գլոբալ և մուլտիմեդիային», որն իր մեջ ներառել է «մահացած նկարիչների աշխատանքներ և հին արվեստի առանձին պատառիկներ»[2][8]։
Ցուցահանդեսների բնութագրում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
| ԱՄսաթիվ | Կուրատոր | Նկարիչների թիվը | Ցուցանմուշների թիվը | Այցելուների թիվը | |
|---|---|---|---|---|---|
| documenta | 1955 | Առնոլդ Բոդե | 148 | 670 | 130 000 |
| documenta II | 1959 | Առնոլդ Բոդե, Վերներ Հաֆթման | 392 | 1770 | 134 000 |
| documenta III | 1964 | Առնոլդ Բոդե, Վերներ Հաֆթման | 280 | 1450 | 200 000 |
| 4. documenta | 1968 | Դոկումենտայի խորհուրդ (24 մարդ) | 150 | 1000 | 220 000 |
| documenta 5 | 1972 | Հարալդ Զեեման | 218 | 820 | 228 621 |
| documenta 6 | 1977 | Մանֆրեդ Շնեկենբուրգեր | 622 | 2700 | 343 410 |
| documenta 7 | 1982 | Ռուդի Ֆուքս | 182 | 1000 | 378 691 |
| documenta 8 | 1987 | Մանֆրեդ Շնեկենբուրգեր | 150 | 600 | 474 417 |
| DOCUMENTA IX | 1992 | Յան Հոտ | 189 | 1000 | 603 456 |
| documenta X | 1997 | Քաթրին Դավիդ | 120 | 700 | 628 776 |
| Documenta11 | 2002 | Օկվի Էնվեզոր | 118 | 450 | 650 924 |
| documenta 12 | 2007 | Ռոջեր Բյուրգել | 114 | ավելի քան 500 | 754 301 |
| dOCUMENTA 13 | 2012 | Կարոլին Հրիստով-Բակարջիև | 187 | Կասել.: 905 000[9]
Քաբուլ. 25 000 | |
| documenta 14 | 2017 | Ադամ Շիմչիկ | 267[10]
(ներառյալ մահացած 104 նկարիչներ) |
Կասել. 850 000 | |
| documenta 15 | 18 հունիսի, 2022 թվական – 25 սեպտեմբերի, 2022 թվական | ruangrupa |
Անցկացման վայրեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դոկումենտան անց է կացվել Կասել քաղաքի տարբեր վայրերում։ 1955 թվականից ցուցահանդեսների անցկացման որոշված վայրեր է եղել Ֆրիդերիցիանում թանգարանը։ 1992 թվականից կառուցվել է documenta-Halle պատկերասրահը` դոկումենտա 9-ի անցկացման համար։ Ներկայումս այնտեղ տեղավորվում է մի քանի ցուցահանդես։ Դոկումենտայի անցկացման համար օգտագործվող այլ վայրերից են Կարսլաու զբոսայգին, Վիլհելմսհյոե պալատը, Նոր պատկերասրահն ու Շլախտհոֆ մշակութային կենտրոնը։ Ցուցահանդեսի անցկացման սահմաններն ընդլայնելու նպատակով դոկումենտա 11-ն անց է կացվել հինգ հարթակներում. Վիեննայում, Բեռլինում, Նյու Դելիում, Սենթ Լյուսիայում և Լագոսում։ Դոկումենտա 12-ը զբաղեցնում էր հինգ վայր, այդ թվում` Ֆրիդերիցիանիում թանգարանը, Վիլհելմսհյոե պալատի զբոսայգին և «Ауе» տաղավարը, որը կառուցվել էր ֆրանսիական Lacaton et Vassal ընկերության կողմից[12]։ 13-րդ ցուցահանդեսի մի մասն անց է կացվել Քաբուլում (Աֆղանստան) և Բանֆում (Կանադա)[13]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ «Documenta 13: Mysteries in the mountain of mud» (անգլերեն)։ www.theguardian.com։ 2012-06-11։ Վերցված է 2019-09-09
- ↑ 2,0 2,1 Roberta Smith (2012-06-14)։ «Art Show as Unruly Organism. Documenta 13 in Kassel, Germany» (անգլերեն)։ The New York Times։ Վերցված է 2019-09-09
- ↑ Kimpel, Harald: documenta, Mythos und Wirklichkeit. Кёльн, 1997, 3-7701-4182-2
- ↑ Alice Rawsthorn (2012-06-03)։ «A Symbol Is Born» (անգլերեն)։ Վերցված է 2019-09-19
- ↑ «The "documenta IV" Exhibition in Kassel (1968)»։ germanhistorydocs.ghi-dc.org։ Վերցված է 2019-09-30
- ↑ Helen Chang (2007-06-22)։ «Catching the Next Wave In Art at Documenta»։ The Wall Street Journal։ Վերցված է 2019-09-30
- ↑ Gimeno-Martinez, Javier; Verlinden, Jasmijn (2010). «From Museum of Decorative Arts to Design Museum: The Case of the Design museum Gent». Design and Culture. 2 (3)
- ↑ Stephan Valentin (2007-06-12)։ «An art show in Kassel, Germany, rivals Venice Biennale»։ The New York Times։ Վերցված է 2019-09-30
- ↑ Andrew Russeth (2017-09-19)։ «Documenta 14 Reports Record Attendance [Updated]» (անգլերեն)։ ARTnews։ Վերցված է 2018-04-12
- ↑ «Public Exhibition - documenta 14» (անգլերեն)։ www.documenta14.de։ Վերցված է 2018-04-12
- ↑ «Team of documenta 14 issue a statement among allegations of mismanagement of public funds - Biennial Foundation»։ Biennial Foundation (անգլերեն)։ 2017-09-14։ Վերցված է 2018-04-12
- ↑ Stephan Valentin (2007-06-12)։ «An art show in Kassel, Germany, rivals Venice Biennale»։ The New York Times։ Վերցված է 2019-09-26
- ↑ Kelly Crow (2012-06-10)։ «A Party, Every Five Years, for 750,000 Guests»։ The Wall Street Jornal։ Վերցված է 2019-09-26
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- http://www.documenta.de, documenta-յի պաշտոնական կայքը
- documentaX, documenta X-ի (1997) պաշտոնական կայքը
- documenta 11, documenta 11-ի (2002) պաշտոնական կայքը
- documenta 12, documenta 12-ի (2007) պաշտոնական կայքը
- documenta 12, documenta 12-ի (2007) պաշտոնական կայքը
- dOCUMENTA (13), dOCUMENTA (13)-ի (2012) պաշտոնական կայքը
- documenta14, documenta 14-ի (2017) պաշտոնական կայքը
| ||||||||||
