Ֆրեդերիկա Մանդելբաում
| Ֆրեդերիկա Մանդելբաում գերմ.՝ Friederike Mandelbaum | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | մարտի 25, 1825[1] |
| Ծննդավայր | Կասել, Հեսսեն, Գերմանիա |
| Մահացել է | փետրվարի 26, 1894[2] (68 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Համիլտոն, Օնտարիո, Կանադա[2] |
| Գերեզման | Union Field Cemetery[3][4] |
| Քաղաքացիություն |  ԱՄՆ |
| Կրոն | հուդայականություն[5] |
| Մասնագիտություն | ձեռնարկատեր, հանցագործ և fence |
 Fredericka Mendelbaum Վիքիպահեստում | |
Ֆրեդերիկա կամ Մարմ Մանդելբաում (անգլ.՝ Fredericka Mandelbaum, մարտի 25, 1825[1], Կասել, Հեսսեն, Գերմանիա - փետրվարի 26, 1894[2], Համիլտոն, Օնտարիո, Կանադա[2])[6][7][8], Նյու Յորքի բազմաթիվ փողոցային ավազակախմբերի և հանցավոր աշխարհի հանցագործների քրեական միջնորդ` 1862-1884 թվականներին տեղափոխելով 1-ից 5 միլիոն դոլար արժողությամբ գողացված ապրանքներ։ Իր գլխավոր մրցակից Ջոն Դ.Գրեյդիի և Գրեյդի Գանգի խմբավորման նման, նա նույնպես դարձել է քաղաքի հանցավոր տարրերի մատրիարխը և ներգրավվել Ամերիկայի քաղաքացիական պատերազմից հետո դարաշրջանի ընթացքում տեղի ունեցած բազմաթիվ կողոպուտների և այլ հանցավոր գործողությունների ֆինանսավորման և կազմակերպման մեջ[9]։ Ջորջ Լեոնիդաս Լեսլիի հետ միասին նա մասնակցել է 1869 թվականին Օվկիանոսի Ազգային բանկի և 1878 թվականին Մանհեթենի խնայողական հաստատության կողոպուտներին։
Կյանք և կարիեռա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մանդելբաումը ծնվել է Ֆրիդերիկա Վայսներից Կասելում, քաղաք ներկայիս Գերմանիայում։ Նրա վաղ կյանքի մասին շատ բան հայտնի չէ, բացի նրանից, որ նրա ընտանիքը հրեա էր։ Նա ամուսնացել է Վուլֆ Մանդելբաումի հետ 1848 թվականին․ նրանք աշխատել են որպես շրջիկ վաճառողներ Գերմանիայում, նախքան 1850 թվականին Միացյալ Նահանգներ արտագաղթելը[6]։
Երբ ընտանիքը ժամանեց Նյու Յորք, նրանք բացեցին մի շարք փոքր բիզնեսներ՝ հավաքելով աղբահանների հավաքած ապրանքները և վերավաճառելով դրանք։ Զույգը Քլինթոն փողոցում ձեռք բերեց պատկերասրահի խանութ, բայց մինչև 1854 թվականը բիզնեսը գործում էր որպես Մանդելբաումի հանցավոր գործողությունների գաղտնարան (հետագայում ստիպված էր ապրանքներ պահել քաղաքի երկու մեծ պահեստներում)։ Մանդելբաումը սկսեց ֆինանսավորել գողերին և կողոպտիչներին և ներգրավված էր քաղաքի պատմության մեջ ամենամեծ գողությունների, այդ թվում ՝ Օվկիանոսի ազգային բանկի կողոպուտի պլանավորման մեջ[10]։ Ընդլայնելով իր գործունեությունը՝ նա վերահսկում էր գանգստերների և շորթագործների մի քանի ավազակախմբեր, ինչպես նաև մի դպրոց, որը հայտնի է որպես Մարմի Մեծ փողոցի դպրոց՝ երիտասարդ հանցագործներին գրպանահատության հավաքագրելու և կրթելու համար[11]։ Նա նաև Գրեդի Գանգի գլխավոր մրցակիցն էր։
Այս ընթացքում նա դարձավ Նյու Յորքի բարձր հասարակության, ինչպես նաև հանցավոր աշխարհի ամենահայտնի տնային հյուրընկալներից մեկը՝ պարբերաբար շփվելով ժամանակի ամենահայտնի հանցագործների հետ, այդ թվում ՝ Թագուհի Լիզի, Մեծ Մերիի, «Սև» Լենա Քլայնշմիդտի, Ադամ Ուորթի, Սոֆի Լիոնսի, և Ջորջ Լեոնիդաս Լեսլինի, ինչպես նաև դատավորների ու ոստիկանության պաշտոնյաների հետ։
Այնուամենայնիվ, 1884 թվականին Նյու Յորքի շրջանային դատախազ Փիթեր Բ. Օլնին վարձեց Փինքերթոն դետեկտիվ գործակալությունը՝ Մանդելբայի կազմակերպություն ներթափանցելու համար։ Գործակալը, ով ուներ գող դառնալու հեռանկար, կազմակերպեց խանութից մի քանի պիտակավորված մետաքսի գլանափաթեթների գողություն, որտեղ դրանք հայտնաբերվեցին հաջորդ առավոտյան նրա տանը ոստիկանության կողմից։ Մանդելբաումը ձերբակալվել է իր որդու ՝ Ջուլիուսի և գործավար Հերման Ստրաուդի հետ միասին, ազատվել է գրավի դիմաց և փախել Միացյալ Նահանգներից մոտ 1 միլիոն դոլարով։ Նա բնակություն հաստատեց Օնտարիոյի Համիլտոն քաղաքում, որտեղ մնաց մինչև իր մահը ՝ 1894 թվականը։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 https://www.immigrantentrepreneurship.org/entries/fredericka-mandelbaum/
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 https://www.nysun.com/on-the-town/marm-a-gilded-age-mastermind/6634/
- ↑ https://www.myheritage.de/research/collection-1/myheritage-stammbaume?itemId=232928771-8-24632&action=showRecord
- ↑ https://de.findagrave.com/memorial/130475634/fredericka-henriette_auguste-mandelbaum
- ↑ https://anshesholom.ca/
- ↑ 6,0 6,1 Holub, Rona. "Fredericka Mandelbaum." In Immigrant Entrepreneurship: German-American Business Biographies, 1720 to the Present, vol. 2, edited by William J. Hausman. German Historical Institute. Last modified October 15, 2013.
- ↑ Holub, Rona L. (2008 թ․ ապրիլ). «Mandelbaum, Fredericka (1827-1894), criminal entrepreneur». American National Biography. Oxford University Press. doi:10.1093/anb/9780198606697.article.2001903. ISBN 978-0-19-860669-7. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 29-ին.
- ↑ Conway, J. North (2009 թ․ օգոստոսի 4). King of Heists: The Sensational Bank Robbery of 1878 That Shocked America. Globe Pequot. ISBN 9781599218359.(չաշխատող հղում)
- ↑ Jim Naureckas. «Rivington Street: New York Songlines». Nysonglines.com. Վերցված է 2010 թ․ մարտի 8-ին.
- ↑ «The architect who became the king of bank robberies - Business News» (ամերիկյան անգլերեն). 2022 թ․ օգոստոսի 19. Վերցված է 2023 թ․ ապրիլի 23-ին.
- ↑ Mackenzi, Lee (2018 թ․ փետրվարի 27). Bygone Badass Broads : 52 Forgotten Women Who Changed the World. Eriksson, Petra (Illustrator). New York. ISBN 9781419729256. OCLC 1000582947.
Աղբյուրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Asbury, Herbert. The Gangs of New York. New York: Alfred A. Knopf, 1927. 978-1-56025-275-7
- Sifakis, Carl. The Encyclopedia of American Crime. New York: Facts on File Inc., 2001. 978-0-8160-4040-7
- Phillips, Charles and Alan Axelrod. Cops, Crooks, and Criminologists: An International Biographical Dictionary of Law Enforcement, Updated Edition. New York: Checkmark Books, 2000. 978-0-8160-3016-3
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Asbury, Herbert. All around the town: The Sequel to the Gangs of New York. New York: Alfred A. Knoff, 1929. 978-1-56025-521-5
- Conway, J. North (2009). King of Heists: The Sensational Bank Robbery of 1878 That Shocked America. The Lyons Pesss. ISBN 978-1-59921-538-9.
- Lardner, James and Thomas Reppetto. NYPD: A City and Its Police. New York: Henry Holt & Co., 2000. 978-0-8050-6737-8
- Ben Macintyre, "The Napoleon of Crime; The Life and Times of Adam Worth, Master Thief," 1997.
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Adam Worth: The World in his Pocket - Marm Mandelbaum by Joseph Geringer
- Frederika "Ma" Mandlebaum at Rotten.com
- The Sins of New York: As "Exposed" by the Police Gazette by Edward Van Emery
- WNYC - The Next Big Thing: Out Laws (Queen of Fences)
- "Marm - A Gilded Age Mastermind" by William Bryk - New York Sun - December 22, 2004