Տավուշի շրջանի հոգևոր կենտրոնների ցանկ

Ստորև ներկայացվում է Տավուշի շրջանի վանական համալիրների, եկեղեցիների և մատուռների ցանկը

#	Պատկեր	Անուն	Կառուցման տարեթիվ	Բնակավայր և հեռավորությունը նրանից	Լրացուցիչ տվյալներ
1		Եկեղեցի «Մայրի վանք» («Մարիամ Մայրի վանք», Սբ. Նշան)	1286 թ., վերակառ. 17 դ.	Բերդ քաղաքից 2 կմ ամ, Նավուր գյուղ տանող ճանապարհի ձախ կողմում	Կանգուն։
2		Մատուռ	13 դ.	Բերդ քաղաքի հս-աե մասում, ճանապարհի ձախ կողմում, գերեզմանոցում	Ավերված։
3		Մատուռ	13 դ.	Բերդ քաղաքից հվ-աե, Տավուշ ամրոցի ստորոտին և ամրոցից հվ, գետի երկու կողմում, «Տավուշ» գյուղատեղիի գերեզմանոցում	Ավերված։
4		Եկեղեցի Սբ Աստվածածին	10-13 դդ.	Բերդ քաղաքից հվ-աե, Տավուշ ամրոցի ստորոտին և ամրոցից հվ, գետի երկու կողմում, «Տավուշ» գյուղատեղի, ամրոցի ստորոտին, ռելեի գործարանի դիմաց	Ունի գավիթ, որից պահպանվել է հվ պատը` 1.5-2 մ բարձրությամբ։
5		Մատուռ	13 դ.	Բերդ քաղաքից հվ-աե, Տավուշ ամրոցի ստորոտին և ամրոցից հվ, գետի երկու կողմում, «Տավուշ» գյուղատեղիի հվ եզրին	Կիսավեր։
6		Եկեղեցի	13 դ.	Բերդ քաղաքի մեջ, Ս. Մելքումյանի տան մոտ	Կիսավեր։
7		Եկեղեցի	13 դ.	Բերդ քաղաքի մեջ, Ս. Մելքումյանի տան մոտ, նախորդ եկեղեցուց հս	Կիսավեր։
8		Եկեղեցի Սբ. Սարգիս	12-13 դդ., հիմնովին վերակառ. 1871 թ.	Բերդ քաղաքի ամ եզրին, Նավուր գյուղ տանող ճանապարհի ձախ կողմում
9		Եկեղեցի «Քույր Խաթուն»	12-13 դդ.,	Բերդ քաղաքի ամ մասում, «Սբ. Սարգսի խաչ» գերեզմանոցից 200 մ հվ, բլրակի ստորոտին	Կիսավեր է, պահպանվել են հս, հվ և աե պատերը` 1.5-2 մ բարձրությամբ
10		Եկեղեցի	13 դ., վերակառ. 17 դ.	Այգեձոր գյուղից 3 կմ հվ-ամ, Խնձորուտ գետի հետ Ախնջի վտակի միախառնման վայրում, «Հացուտ թավ» տեղանքում, ֆերմաների մոտի գյուղատեղիում	Կիսավեր։
11		Մատուռ	17 դ.	Այգեձոր գյուղից 500 մ ամ, լեռան լանջին, «Գոմատեղ» գյուղատեղիում	Կիսավեր։
12		Եկեղեցի	15-17 դդ.	Այգեձոր գյուղից 1.5 կմ ամ, Երգեվանք ամրոցի ստորոտին, «Էրի ձոր» գյուղատեղիի հս եզրին	Կիսավեր։
13		Եկեղեցի	13 դ.	Այգեձոր գյուղից 1 կմ հվ-ամ, նույնանուն վայրում, բլրի վրա և լանջերին, «Մինասի թալա» գյուղատեղիում, բլրի վրա	Ավերված։
14		Մատուռ	13 դ.	Այգեձոր գյուղից 1 կմ հվ-ամ, նույնանուն վայրում, բլրի վրա և լանջերին, «Մինասի թալա» գյուղատեղիի գերեզմանոցում	Ավերված։
15		Եկեղեցի	13 դ.	Այգեձոր գյուղից 4 կմ հվ-ամ, «Ներքին Եղցաձոր» գյուղատեղիում, անտառոտ լանջին	Կիսավեր։
16		Մատուռ	12-13 դդ.	Այգեձոր գյուղից 4 կմ հվ-ամ, «Ներքին Եղցաձոր» գյուղատեղիում	Ավերված։
17		Մատուռ	13 դ.	Այգեձոր գյուղից 15 կմ հվ, «Վերին Եղցաձոր» գյուղատեղիում
18		Եկեղեցի Սբ Հռիփսիմե	5-6 դդ.	Այգեձոր գյուղի մեջ, գետի աջափնյա բարձրադիր հարթության վրա	Կիսավեր։
19		Եկեղեցի	միջնադար	Այգեպար գյուղից 1 կմ հվ-ամ, Տավուշ գետի աջ ափին` 0.5 կմ գետափից հեռու, գերեզմանոցի կենտրոնում	Պատերը պահպանվել են 0.5-1 մ բարձրությամբ։
20		Եկեղեցի «Զորավոր»	10 դ.	Արծվաբերդ գյուղից 1.5 կմ հվ-աե, Խնձորուտ գետի ձախ վտակի ձախ ափին, «Եղցաձոր» գյուղատեղիում
21		Եկեղեցի	13-14 դդ.	Արծվաբերդ գյուղից 1.5 կմ աե, «Հին Չորաթան» գյուղատեղիում	Ավերված է, պահպանվել են խորանն ու հվ-աե ավանդատունը։
22		Մատուռ	13 դ.	Վարագավան գյուղից 1.8 կմ ամ, Նոր Վարագավանքից 200 մ հվ-ամ, գերեզմանոցի աե եզրին	Կանգուն։
23		Եկեղեցի	12-13 դդ.	Վարագավան գյուղից 1.5 կմ հվ-աե, Հախում գետի աջ ափին, «Հին Հախում» գյուղատեղիում	Կիսավեր։
24		Վանական Համալիր Նոր Վարագավանք (Անապատ)	12-13 դդ.	Վարագավան գյուղից 2 կմ ամ, Անապատ սարի լանջին	Վերանորոգվում է։ Հիմնադրել են Նոր բերդի Դավիթ և Վասակ Բ Բագրատունի իշխանները։
25		Եկեղեցի Սբ Հովհաննես	1701 թ.	Վերին Կարմիրաղբյուր գյուղի մեջ
26		Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի	2011 թ.	Մովսեսգյուղ գյուղի կենտրոնում	Օգտագործվել են ավերված հին եկեղեցու քարերը։
27		Սուրբ Գևորգ եկեղեցի	15 դ.	Մովսեսգյուղ գյուղից 1.5-2 կմ հվ, «Հին Մովսես» գյուղատեղիում, պարարտանյութերի դաշտային պահեստի մոտ	Պահպանվել է խորանի հատվածը։
28		Եկեղեցի	12-13 դդ.	Մովսեսգյուղ գյուղից 1.5 կմ հվ-ամ, անտառի մեջ, թեք բլրալանջին	Միանավ սրահ, կիսավեր։
29		Մատուռ	12-13 դդ.	Մովսեսգյուղ գյուղից 3 կմ ամ, Պառավաքար տանող ասֆալտապատ ճանապարհի աջ կողմում, սարի վրա	Հնավայրի տարածքում երբևէ եղած 3 մատուռներից փոքրիշատե պահպանվածն է, մյուս երկուսը հիմնովին ավերված են։
30		Եկեղեցի Սբ. Խաչ	1903 թ.	Իծաքար գյուղի մեջ	Կիսավեր, պատերը պահպանվել են 2.5-3 մ բարձրությամբ։
31		Մատուռ	17 դ.	Իծաքար գյուղից 2 կմ ամ, «Իծաքարի թալա» բացատի ամ եզրին	Կիսավեր, պատերը պահպանվել են 2.5-3 մ բարձրությամբ։
32		Մատուռ	միջնադար	Իծաքար գյուղի ամ եզրին, Իջևան տանող ճանապարհի աջ կողմում	Ավերված։
33		Եկեղեցի	11-12 դդ.	Նավուր գյուղից 5 կմ հս-ամ, Հախում գետի ձախափնյակում, անտառապատ լանջին, «Խաչաղբյուր» («Խաչբուլաղ») հանդամասում
34		Եկեղեցի	12-13 դդ.	Նավուր գյուղից 7 կմ ամ, անտառում, Իջևան տանող ճանապարհից ձախ, «Քոչարանց գոմեր» վայրում	Հվ պատին պահպանվել են որմնանկարի մնացորդներ։
35		Եկեղեցի Սբ. Աստվածածին	16 դ., վերակառ.19դ.	Նավուր գյուղի մեջ, մշակույթի տնից քիչ հեռու	Պահպանվել են հս պատի ստորին շարքերը։
36		Եկեղեցի «Թրփկի վանք»	12-13 դդ.	Նավուր գյուղից 6 կմ հս-ամ, անտառի բացատում
37		Սուրբ Աստվածածին եկեղեցի	1907 թ.	Նորաշեն գյուղի մեջ	Ավերվել է 1935 թվականին, տեղում կառուցվել է հանրախանութ։
38		Մատուռ	ուշ միջնադար	Նորաշեն գյուղից 11-11.5 կմ հվ, գյուղատեղիում
39		Սրբատեղի «Խաչ»	միջնադար	Նորաշեն գյուղից 0.5 կմ հս, Մովսեսագյուղ տանող ճանապարհի աջ կողմում	Ցանկապատված տարածքում մեկտեղված են 12-13 դդ. խաչքարաբեկորներ և մեկ պարզունակ խաչքար։
40		Մատուռ	13 դ.	Պառավաքար գյուղից 1. 5 կմ ամ, «Օձաքար» («Ցից քար») ժայռի գագաթին «Օձաքար» ամրոցում	Կիսավեր։
41		Եկեղեցի Սբ. Հովհաննես	19 դ.	Պառավաքար գյուղից 3 կմ աե, «Հայի թալա» («Հայի թաթլու») գյուղատեղիում, Հախում գետի աջափնյա բլրալանջին
42		Եկեղեցի	13 դ.	Վերին Ծաղկեվան գյուղից 1 կմ հվ «Բախրիխաչ» («Բխըրխաչ») գյուղատեղիում
43		Մատուռ Սբ. Գևորգ	13-15 դդ.	Վերին Ծաղկեվան գյուղից 0.5 կմ հս-ամ
44		Վանական համալիր Շխմուրադ	12-13 դդ.	Վերին Ծաղկեվանք գյուղից 6-7 կմ ամ	Կիսավեր։
45		Վանական համալիր Խորանաշատ	13 դդ.	Չինարի գյուղից 2.5 կմ հս-աե, անտառապատ սարի արևմտահայաց լանջին	Կիսավեր։
46		Եկեղեցի Կապտավանք	12 դ.	Չինչին գյուղից 4-5 կմ հվ-ամ, գյուղատեղիում	Կիսավեր։
47		Մատուռ	14-15 դդ.	Չինչին գյուղի հվ-ամ եզրի սարալանջին, գյուղատեղիում	Կիսավեր, քանդված է ծածկը։
48		Մատուռ	12-13 դդ.	Չինչին գյուղից 3 կմ ամ, «Բրտանոց» («Պրտանոց») գյուղատեղիում	Քանդված են տանիքը, ամ պատի մի մասը։
49		Եկեղեցի Սբ Հովհաննես	1683 փ.	Չորաթան գյուղի մեջ	Կառուցել է Խորանաշատի եպիսկոպոս Հովհաննեսը։

Տես նաև

• ՀՀ վանական համալիրների ցանկ
• Հայաստանի պատմության և մշակույթի անշարժ հուշարձանների ցանկ
• ՀՀ տաճարների ու եկեղեցական համալիրների ցանկ
• Արցախի վանական համալիրների ցանկ
• Սիսիան համայնքի հոգևոր կենտրոնների ցանկ
• Ստեփանավանի շրջանի հոգևոր կենտրոնների ցանկ
• Գորիս համայնքի հոգևոր կենտրոնների ցանկ
• Մեղրի համայնքի հոգևոր կենտրոնների ցանկ
• Թալինի շրջանի հոգևոր կենտրոնների ցանկ
• Տաշիրի շրջանի հոգևոր կենտրոնների ցանկ
• Թումանյանի շրջանի հոգևոր կենտրոնների ցանկ
• Մարալիկի շրջանի հոգևոր կենտրոնների ցանկ
• Նոյեմբերյանի շրջանի հոգևոր կենտրոնների ցանկ