Ստամբուլի բիճը

Ստամբուլի բիճը; Baba ve Piç
Հեղինակ	Էլիֆ Շաֆաք
Տեսակ	գրավոր աշխատություն
Ժանր	Վեպ
Թեմա	Հայոց ցեղասպանություն; Հայկական ավանդական ընտանիք
Բնօրինակ լեզու	Անգլերեն
Ստեղծման տարեթիվ	2006
Էջեր	368
Երկիր	Թուրքիա
Հրատարակման վայր	ԱՄՆ
Հրատարակիչ	Viking Press
Հրատարակված է	Metis Yayınları
Հրատարակման տարեթիվ	2006
Թարգմանիչ հայերեն	Մարո Մադոյան-Ալաջաջյան
Վիքիքաղվածք	Ստամբուլի բիճը

Ստամբուլի բիճը («Անտարես»-ի առաջին հրատարակությամբ՝ Ստամբուլի ընկեցիկը, թուրքերեն՝ Baba ve Piç), թուրք գրող Էլիֆ Շաֆաքի վեպ։ Վեպը լույս է տեսել 2006 թվականին։ «Ստամբուլի բիճը» թուրք հանրաճանաչ վիպագիր Էլիֆ Շաֆաքի վեցերորդ վեպն է և երկրորդ վեպը անգլերենով։

Վեպի հրատարակումից հետո Էլիֆ Շաֆակին մեղադրանք է առաջադրվել 301 հոդվածով՝ ազգային ինքնությունը վիրավորելու մասին։ Ազգայնականների հետապնդումներից խուսափելու համար 42-ամյա թրքուհին ներկայումս ապրում է Լոնդոնում^[2]։

Բովանդակություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սա մի պատմություն է երկու ընտանիքների մասին՝ թուրք և ամերիկահայ, նրանց իրար հետ կապող գաղտնիքների մասին, որոնք առաջացել են հայրենի երկրում կատարված պատմական դաժանությունների հետևանքով։

Հեղինակը նկարագրում է, որ մի ընտանիքում, որտեղ բացառապես կանայք են ապրում, մեկը ֆունդամենտալ մուսուլման է, մյուսը` ժամանակակից հայացքների տեր. բոլորը տարբեր խառնվածքի և բնավորության մարդիկ են։ Նա այս ընտանիքը համեմատում է Թուրքիայի հետ և ասում, որ անկախ նրանից, թե որքան տարբեր ենք մենք, պետք է կարողանանք միասին ապրել և սիրել իրար` ցույց տալով նաև այն մեծ սերը, որ կա այդ ընտանիքում^[3]։

Գրքի հիմնական կերպարներից Մուստաֆան աններելի հանցանք է գործել իր քրոջ հանդեպ։ Հեղինակը Մուստաֆայի հանցանքը սիմվոլացնում է և համեմատում հայ ժողովրդի հանդեպ Թուրքիայի կատարած հանցանքի հետ։ Նա ցույց է տալիս, որ սա պատկանում է այն երևույթների թվին, երբ հանցագործը պարզապես իր հիշողությունից ցանկանում է ջնջել, հեռու վանել կատարված իրողությունը, որի պատասխանատվության ծանր բեռը կրելու համար ինքը պատրաստ չէ^[4]։

Թարգմանություններ և հրատարակումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վեպը թարգմանված է աշխարհի 30 լեզուներով^[5]։ Գիրքը առաջին հերթին հրատարակվել է անգլերենով, քանի որ նախատեսված է եղել լայն հանրության համար։ Անգլերեն տարբերակի վերնագիրն է՝ «Ստամբուլի բիճը», թուրքերենինը՝ «Հայրն ու բիճը»։ Գրքի հայերեն տարբերակի խմբագիրը Հասմիկ Ալեքսանդրյանն է։ Գիրքը հայերեն թարգմանվել է 2 անգամ։ Առաջին անգամ «Անտարես» հրատարակչությունը վեպը թարգմանել է թուրքերենից, իսկ երկրորդ թարգմանությունն արվել է անգլերենից՝ Մարո Մադոյան-Ալաջաջյանի կողմից։

Հայերեն թարգմանել է Մարո Մադոյան-Ալաջաջյանը ԱՄՆ-ում, որը աշխատանքն ավարտելուց հետո մեկնել է Ստամբուլ՝ մոտիկից ծանոթանալու համար այն միջավայրին, որտեղ ապրել են գրքի հերոսները։

Ես վստահ եղա, որ այն պետք է հայերեն թարգմանվի։ Հենց առաջին տողերից ես դրանում վստահ էի։ Ես առաջին անգամ, երբ որ լսեցի Շաֆաքի հարցազրույցը, զգացի՝ ինչքան տխուր էր նրա ձայնը։ Նրա ձայնի մեջ այնպիսի վիշտ կար։ Հրանտ Դինքի սպանությունից անցել էր ընդամենը մեկ ամիս^[2]։

- Մարո Մադոյան-Ալաջաջյան

Թարգմանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Երկիր	Գրքի անուն	Հրատարակչություն	Տարեթիվ
Թուրքիա	Baba ve Piç	Մետիս (Ստամբուլ)	2006
Ֆրանսիա	La Bâtarde d'Istanbul	Phébus (Փարիզ)	2007
Գերմանիա	Der Bastard von Istanbul	Eichborn Verlag (Մայնի Ֆրանկֆուրտ)	2007
Նիդերլանդներ	De bastaard van Istanbul	De Geus (Բրեդա)	2007
Նորվեգիա	Bastarden fra Istanbul	Aschehoug (Օսլո)	2008
Իտալիա	La Bastarda di Istanbul	Biblioteca Universale Rizzoli (Միլան)	2009
Իսպանիա	La bastarda de Estambul	Editorial Lumen (Բարսելոնա)	2009
Լեհաստան	Bękart ze Stambułu	Wydawnictwo Literackie (Կրակով)	2010
Շվեդիա	Bastarden från Istanbul	Förlag 2244 (Ստոկհոլմ)	2011
Ֆինլանդիա	Kirottu Istanbul	Gummerus (Հելսինկի)	2012
Հայաստան	Ստամբուլի բիճը	Անտարես (Երևան)	2012
Վրաստան	სტამბოლელი ნაბიჭვარი	პალიტრა ლ (Թբիլիսի)	2013

Արձագանքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հրատարակվելուց հետո այն մեծ հետաքրքրություն առաջացրեց ինչպես Թուրքիայում, այնպես էլ արևմուտքում^[6]։ «Ստամբուլի բիճը» լույս տեսնելուց անմիջապես հետո թուրք ազգայնամոլ փաստաբան, աջակողմյան խմբակցության անդամ Քեմալ Քերինչսիզը, որը մինչ այդ դատի էր տվել շուրջ վաթսուն մտավորականների, այդ թվում նաև՝ Օրհան Փամուքին` նրանց մեղադրելով «Ազգային ինքնությունը վիրավորելու» համար, քրեական օրենսգրքի նույն՝ 301 հոդվածով դատի տվեց նաև Էլիֆ Շաֆաքին^[4]։

«The Observer»-ի հոդվածագիր Ջերալդին Բեդելլի խոսքերով «դժբախտությունն այն է, որ այս խեղճ աղջիկները հաճախ չափից ավելի հեղեղված են գրքի քաղաքական ուղղվածության պատճառով։ Ասյան և Արմանուշը չեն խոսում սովորական տասնինը տարեկանների պես։ Անշուշտ նույնիսկ չափազանց խելացի աղջիկներն էլ զրուցելիս չպետք է այդ աստիճան խոսեն էսսեի ոճով»^[4]։

Թարգմանչուհու խոսքերով գիրքը ընթերցողին ստիպում է ավելի խորը մտածել Հայոց ցեղասպանության խնդրի մասին, բարձացնում է հարցեր, որոնք Թուրքիայում սովորաբար չեն բարձրաձայնվում^[6]։

Գրքին անդրադարձել է նաև հայտնի Նյու Յորք Թայմսը. իր գրախոսականում Լորեյն Ադամսն ասել է. «Ակնհայտ է, որ թուրք վիպագիր Էլիֆ Շաֆաքն իր հայրենիքում նեխածի հոտ էր զգացել»^[4]։

Իսկապես, օտար գրողները շատ ավելի լավ են ներկայացնում ցեղասպանությունը, քանի որ հայ գրողները քանիցս փորձեցին, բայց մեր մաշկի տակ այդ ցավն այնքան է նվվում, որ մենք կարծես էլ չենք կարողանում օտարվել և կողքից նայել 20-րդ դարի այդ մեծ աղետին^[2]։

Գրականագետ Արտո Առաքելյանը լավ է արտահայտվել գրքի մասին։ Նրա խոսքերով գրքում թաքնված մի շերտ է բացահայտել.

Մենք տարիներ շարունակ գնացել ենք մի ճանապարհով, որը եղել է ատելություն թուրքի նկատմամբ, և արդյունքը ոչինչ է, մինչդեռ որպես նոր ժամանակների ծնունդ՝ հեղինակը որոնում է արդարությունը, որին մենք մի օր հասնելու ենք։

: