Սոֆուս Լի

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Սոֆուս Լի
անգլ.՝ Marius Sophus Lie
նորվ.՝ Marius Sophus Lie
Portrett av Sophus Lie.jpg
Ծնվել էդեկտեմբերի 17, 1842(1842-12-17)[1][2][3][…]
Nordfjordeid, Sogn og Fjordane, Նորվեգիա[4]
Մահացել էփետրվարի 18, 1899(1899-02-18)[1][2][3][…] (56 տարեկան)
Օսլո, Նորվեգիա[4]
ԳերեզմանՔրիստոս Փրկչի տաճարի գերեզմանատուն[5]
ՔաղաքացիությունFlag of Norway.svg Նորվեգիա
Մասնագիտությունմաթեմատիկոս և համալսարանի դասախոս
Հաստատություն(ներ)Լայպցիգի համալսարան և Օսլոյի համալսարան
Գործունեության ոլորտխմբերի տեսություն, երկրաչափություն[6], դիֆերենցիալ հավասարումների տեսություն[6] և սիմետրիա[6]
ԱնդամակցությունԼոնդոնի թագավորական ընկերություն[7], Սաքսոնիայի գիտությունների ակադեմիա, ԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա, Սանկտ Պետերբուրգի գիտությունների ակադեմիա, Ֆրանսիական գիտությունների ակադեմիա, Գիտության և գրականության նորվեգական թագավորական հասարակություն, Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիա, Սաքսոնիայի գիտությունների ակադեմիա, Իտալիայի գիտությունների ազգային ակադեմիա, Լոնդոնի մաթեմատիկական ընկերություն[7], Բավարիական գիտությունների ակադեմիա և Թուրինի գիտությունների ակադեմիա[4]
Ալմա մատերՕսլոյի համալսարան
Գիտական աստիճանփիլիսոփայության դոկտոր[2] (հուլիս 1872)
Տիրապետում է լեզուներիննորվեգերեն[1]
Գիտական ղեկավարԿառլ Բյորկենս[8] և Կատո Գուլդբերգ[8]
Եղել է գիտական ղեկավարԷլի Ժոսեֆ Կարտան[9], Gerhard Kowalewski?[10], Kazimierz Żorawski?[11], Hans Frederick Blichfeldt?[12], Georg Scheffers?[12], Charles L. Bouton?[12], Arthur Tresse?[12], Edgar Odell Lovett?[12], Gottlob Friedrich Lipps?[12], Willibald Alexander Reichardt?[12], Richard Kummer?[12], Hermann Werner?[12], Walther Müller?[12], Georg Sebald Paul Wiegner?[12], James Morris Page?[12], Maximilian Friedrich Kunze?[12], Eduard Dolezal?[12] և Elling Holst?[12]
Հայտնի աշակերտներFriedrich Engel?
Պարգևներ
Ամուսին(ներ)Anna Lie?[15]
Երեխա(ներ)Marie Leskien?
Commons-logo.svg Sophus Lie Վիքիպահեստում

Մարիուս Սոֆուս Լի (նորվ.՝ Marius Sophus Lie, դեկտեմբերի 17, 1842(1842-12-17)[1][2][3][…], Nordfjordeid, Sogn og Fjordane, Նորվեգիա[4] - փետրվարի 18, 1899(1899-02-18)[1][2][3][…], Օսլո, Նորվեգիա[4]), նորվեգացի մաթեմատիկոս։ 1872-ից Քրիստիանիայի, 1886–98-ին Լայպցիգի համալսարանի պրոֆեսոր։ Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիայի թղթակից անդամ Յոհան Հերման Լի Ֆոգթի քեռին։

Գործունեություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ստեղծել է անընդհատ խմբերի դասական տեսությունը (կոչվում է Լիի խմբերի տեսություն)։ Լիի առաջին աշխատանքները (1871–72) վերաբերում են սոսկ երկրաչափական խնդիրների։ 1872-ից սկսել է զբաղվել դիֆերենցիալ հավասարումների տեսությամբ՝ օգտագործելով ո–չափանի երկրաչափության հասկացություններ և մեթոդներ։ Լիի խմբերի տեսությունը, որ ծագել է մաթեմատիկայի բազմաթիվ և բազմաբնույթ բաժինների համար միասնական հիմք և ընդհանուր տեսակետ ստեղծելու ձգտման շնորհիվ, մեծ ազդեցություն է ունեցել դիֆերենցիալ հավասարումների տեսության, հանրահաշվի, տոպոլոգիայի, տեսական ֆիզիկայի զարգացման վրա։

Մարիուս Սոֆուս Լին Կազանի ֆիզիկամաթեմատիկական ընկերության կողմից 1897 թվականին պարգևատրվել է Լոբաչևսկու անվան մրցանակով։

Սոֆուս Լին մահացել է 56 տարեկան հասակում՝ պեռնիցիոզ անեմիայի պատճառով, որն առաջացել էր B12 վիտամինի անբավարար ներծծման հետևանքով[16]։

Աշխատություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Lie, Sophus (1888) (գերմաներեն), Theorie der Transformationsgruppen I, Leipzig: B. G. Teubner . Written with the help of Friedrich Engel. English translation available։ Edited and translated from the German and with a foreword by Joël Merker, see 978-3-662-46210-2 and 1003.3202
  • Lie, Sophus (1890) (գերմաներեն), Theorie der Transformationsgruppen II, Leipzig: B. G. Teubner . Written with the help of Friedrich Engel.
  • Lie, Sophus (1891) (գերմաներեն), Vorlesungen über differentialgleichungen mit bekannten infinitesimalen transformationen, Leipzig: B. G. Teubner . Written with the help of Georg Scheffers.[17]
  • Lie, Sophus (1893) (գերմաներեն), Vorlesungen über continuierliche Gruppen, Leipzig: B. G. Teubner . Written with the help of Georg Scheffers.[18]
  • Lie, Sophus (1893) (գերմաներեն), Theorie der Transformationsgruppen III, Leipzig: B. G. Teubner . Written with the help of Friedrich Engel.
  • Lie, Sophus (1896) (գերմաներեն), Geometrie der Berührungstransformationen, Leipzig: B. G. Teubner . Written with the help of Georg Scheffers.[19]
  • Lie, Sophus, Engel, Friedrich; Heegaard, Poul, eds։, Gesammelte Abhandlungen, Leipzig: Teubner, https://catalog.hathitrust.org/Record/005830809; 7 vols., 1922–1960 [20][21]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Norsk biografisk leksikon(նորվ.) — Kunnskapsforlaget. — ISSN 2464-1502
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 www.accademiadellescienze.it (իտալ.)
  5. ↑ http://www.begravdeioslo.no/maler/grav/grave_id/6458
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Czech National Authority Database
  7. ↑ 7,0 7,1 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ
  8. ↑ 8,0 8,1 Mathematics Genealogy Project — 1997.
  9. ↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
  10. ↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
  11. ↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
  12. ↑ 12,00 12,01 12,02 12,03 12,04 12,05 12,06 12,07 12,08 12,09 12,10 12,11 12,12 12,13 12,14 Mathematics Genealogy Project — 1997.
  13. ↑ https://medal.kpfu.ru/laureatyi-medali/
  14. ↑ List of Royal Society Fellows 1660-2007 — Royal Society. — P. 218.
  15. ↑ Norsk biografisk leksikon(նորվ.) — Kunnskapsforlaget. — ISSN 2464-1502
  16. ↑ Гейл, Томсон "Мариус Софус Ли Биография". — Мир математики.
  17. ↑ Lovett, E. O. (1898)։ «Review: Vorlesungen über Differentialgleichungen mit bekannten infinitesimalen Transformationen»։ Bull. Amer. Math. Soc. 4 (4): 155–167։ doi:10.1090/s0002-9904-1898-00476-7 
  18. ↑ Brooks, J. M. (1895)։ «Review: Vorlesungen über continuerliche Gruppen mit geometrischen und anderen Anwendungen»։ Bull. Amer. Math. Soc. 1 (10): 241–248։ doi:10.1090/s0002-9904-1895-00283-9 
  19. ↑ Lovett, E. O. (1897)։ «Review: Geometrie der Berührungstransformationen»։ Bull. Amer. Math. Soc. 3 (9): 321–350։ doi:10.1090/s0002-9904-1897-00430-x 
  20. ↑ Schilling O. F. G. (1939)։ «Book Review: Sophus Lie's Gesammelte Abhandlungen. Geometrische Abhandlungen, Volumes I & II»։ Bulletin of the American Mathematical Society 45 (7): 513–514։ ISSN 0002-9904։ doi:10.1090/S0002-9904-1939-07032-8 
  21. ↑ Carmichael R. D. (1930)։ «Book Review: vol. IV of Sophus Lie's Gesammelte Abhandlungen (Samlede Avhandlinger, Norwegian edition published by Aschehoug)»։ Bulletin of the American Mathematical Society 36 (5): 337–338։ ISSN 0002-9904։ doi:10.1090/S0002-9904-1930-04950-2  (with links to 1923 review of Vol. III, 1925 review of Vol. V, & 1928 review of Vol. VI)
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 4, էջ 596)։ CC BY-SA icon 80x15.png
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Սոֆուս_Լի&oldid=8463550» էջից