Սոֆուս Լի

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Սոֆուս Լի
անգլ.՝ Marius Sophus Lie
նորվ.՝ Marius Sophus Lie
Ծնվել էդեկտեմբերի 17, 1842(1842-12-17)[1][2][3][…]
Nordfjordeid, Սոգն-օգ-Ֆյուրանե, Նորվեգիա[4]
Մահացել էփետրվարի 18, 1899(1899-02-18)[1][2][3][…] (56 տարեկան)
Օսլո, Նորվեգիա[4]
ԳերեզմանՔրիստոս Փրկչի տաճարի գերեզմանատուն[5]
Քաղաքացիություն Նորվեգիա
Մասնագիտությունմաթեմատիկոս և համալսարանի դասախոս
Հաստատություն(ներ)Լայպցիգի համալսարան և Օսլոյի համալսարան
Գործունեության ոլորտխմբերի տեսություն, երկրաչափություն[6], դիֆերենցիալ հավասարումների տեսություն[6] և սիմետրիա[6]
ԱնդամակցությունԼոնդոնի թագավորական ընկերություն[7], Սաքսոնիայի գիտությունների ակադեմիա, ԱՄՆ-ի Գիտությունների ազգային ակադեմիա, Սանկտ Պետերբուրգի գիտությունների ակադեմիա, Ֆրանսիական գիտությունների ակադեմիա, Գիտության և գրականության նորվեգական թագավորական հասարակություն, Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիա, Սաքսոնիայի գիտությունների ակադեմիա, Իտալիայի գիտությունների ազգային ակադեմիա, Լոնդոնի մաթեմատիկական ընկերություն[7], Բավարիական գիտությունների ակադեմիա և Թուրինի գիտությունների ակադեմիա[4]
Ալմա մատերՕսլոյի համալսարան
Գիտական աստիճանփիլիսոփայության դոկտոր[2] (հուլիս 1872)
Տիրապետում է լեզուներիննորվեգերեն[1] և գերմաներեն[8]
Գիտական ղեկավարԿառլ Բյորկենս[9] և Կատո Գուլդբերգ[9]
Եղել է գիտական ղեկավարԷլի Ժոսեֆ Կարտան[10], Գերհարդ Կովալևսկի[11], Kazimierz Żorawski?[12], Հանս Ֆրեդերիկ Բլիխֆելդտ[13], Գեորգ Շեֆերս[13], Չարլզ Լ. Բութոն[13], Arthur Tresse?[13], Էդգար Օդել Լովեթ[13], Գոթլոբ Ֆրիդրիխ Լիփս[13], Վիլիբալդ Ալեքսանդր Ռայխարդտ[13], Ռիչարդ Կումմեր[13], Հերման Վերներ[13], Վալտեր Մյուլլեր[13], Գեորգ Սեբալդ Պաուլ Վիգներ[13], Ջեյմս Մորիս Փեյջ[13], Մաքսիմիլիան Ֆրիդրիխ Կունցե[13], Էդուարդ Դոլեզալ[13] և Elling Holst?[13]
Հայտնի աշակերտներFriedrich Engel?
Պարգևներ
Ամուսին(ներ)Anna Lie?
Երեխա(ներ)Marie Leskien?
 Sophus Lie Վիքիպահեստում

Մարիուս Սոֆուս Լի (նորվ.՝ Marius Sophus Lie, դեկտեմբերի 17, 1842(1842-12-17)[1][2][3][…], Nordfjordeid, Սոգն-օգ-Ֆյուրանե, Նորվեգիա[4] - փետրվարի 18, 1899(1899-02-18)[1][2][3][…], Օսլո, Նորվեգիա[4]), նորվեգացի մաթեմատիկոս։ 1872-ից Քրիստիանիայի, 1886–98-ին Լայպցիգի համալսարանի պրոֆեսոր։ Ռուսաստանի գիտությունների ակադեմիայի թղթակից անդամ Յոհան Հերման Լի Ֆոգթի քեռին։

Գործունեություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ստեղծել է անընդհատ խմբերի դասական տեսությունը (կոչվում է Լիի խմբերի տեսություն)։ Լիի առաջին աշխատանքները (1871–72) վերաբերում են սոսկ երկրաչափական խնդիրների։ 1872-ից սկսել է զբաղվել դիֆերենցիալ հավասարումների տեսությամբ՝ օգտագործելով ո–չափանի երկրաչափության հասկացություններ և մեթոդներ։ Լիի խմբերի տեսությունը, որ ծագել է մաթեմատիկայի բազմաթիվ և բազմաբնույթ բաժինների համար միասնական հիմք և ընդհանուր տեսակետ ստեղծելու ձգտման շնորհիվ, մեծ ազդեցություն է ունեցել դիֆերենցիալ հավասարումների տեսության, հանրահաշվի, տոպոլոգիայի, տեսական ֆիզիկայի զարգացման վրա։

Մարիուս Սոֆուս Լին Կազանի ֆիզիկամաթեմատիկական ընկերության կողմից 1897 թվականին պարգևատրվել է Լոբաչևսկու անվան մրցանակով։

Սոֆուս Լին մահացել է 56 տարեկան հասակում՝ պեռնիցիոզ անեմիայի պատճառով, որն առաջացել էր B12 վիտամինի անբավարար ներծծման հետևանքով[16]։

Աշխատություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Lie, Sophus (1888), Theorie der Transformationsgruppen I (գերմաներեն), Leipzig: B. G. Teubner. Written with the help of Friedrich Engel. English translation available։ Edited and translated from the German and with a foreword by Joël Merker, see 978-3-662-46210-2 and 1003.3202
  • Lie, Sophus (1890), Theorie der Transformationsgruppen II (գերմաներեն), Leipzig: B. G. Teubner. Written with the help of Friedrich Engel.
  • Lie, Sophus (1891), Vorlesungen über differentialgleichungen mit bekannten infinitesimalen transformationen (գերմաներեն), Leipzig: B. G. Teubner. Written with the help of Georg Scheffers.[17]
  • Lie, Sophus (1893), Vorlesungen über continuierliche Gruppen (գերմաներեն), Leipzig: B. G. Teubner. Written with the help of Georg Scheffers.[18]
  • Lie, Sophus (1893), Theorie der Transformationsgruppen III (գերմաներեն), Leipzig: B. G. Teubner. Written with the help of Friedrich Engel.
  • Lie, Sophus (1896), Geometrie der Berührungstransformationen (գերմաներեն), Leipzig: B. G. Teubner. Written with the help of Georg Scheffers.[19]
  • Lie, Sophus, Engel, Friedrich; Heegaard, Poul (eds.), Gesammelte Abhandlungen, Leipzig: Teubner; 7 vols., 1922–1960{{citation}}: CS1 սպաս․ postscript (link)[20][21]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ — 1994.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Norsk biografisk leksikon(նորվ.) — Kunnskapsforlaget. — ISSN 2464-1502
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 www.accademiadellescienze.it (իտալ.)
  5. ↑ http://www.begravdeioslo.no/maler/grav/grave_id/6458
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
  7. ↑ 7,0 7,1 Մակտյուտոր մաթեմատիկայի պատմության արխիվ — 1994.
  8. ↑ CONOR.Sl
  9. ↑ 9,0 9,1 Mathematics Genealogy Project — 1997.
  10. ↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
  11. ↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
  12. ↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
  13. ↑ 13,00 13,01 13,02 13,03 13,04 13,05 13,06 13,07 13,08 13,09 13,10 13,11 13,12 13,13 13,14 Mathematics Genealogy Project — 1997.
  14. ↑ https://medal.kpfu.ru/laureatyi-medali/
  15. ↑ List of Royal Society Fellows 1660-2007 — Royal Society. — P. 218.
  16. ↑ Гейл, Томсон "Мариус Софус Ли Биография". — Мир математики.
  17. ↑ Lovett, E. O. (1898). «Review: Vorlesungen über Differentialgleichungen mit bekannten infinitesimalen Transformationen». Bull. Amer. Math. Soc. 4 (4): 155–167. doi:10.1090/s0002-9904-1898-00476-7.
  18. ↑ Brooks, J. M. (1895). «Review: Vorlesungen über continuerliche Gruppen mit geometrischen und anderen Anwendungen». Bull. Amer. Math. Soc. 1 (10): 241–248. doi:10.1090/s0002-9904-1895-00283-9.
  19. ↑ Lovett, E. O. (1897). «Review: Geometrie der Berührungstransformationen». Bull. Amer. Math. Soc. 3 (9): 321–350. doi:10.1090/s0002-9904-1897-00430-x.
  20. ↑ Schilling, O. F. G. (1939). «Book Review: Sophus Lie's Gesammelte Abhandlungen. Geometrische Abhandlungen, Volumes I & II». Bulletin of the American Mathematical Society. 45 (7): 513–514. doi:10.1090/S0002-9904-1939-07032-8. ISSN 0002-9904.
  21. ↑ Carmichael, R. D. (1930). «Book Review: vol. IV of Sophus Lie's Gesammelte Abhandlungen (Samlede Avhandlinger, Norwegian edition published by Aschehoug)». Bulletin of the American Mathematical Society. 36 (5): 337–338. doi:10.1090/S0002-9904-1930-04950-2. ISSN 0002-9904. (with links to 1923 review of Vol. III, 1925 review of Vol. V, & 1928 review of Vol. VI)
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից  (հ․ 4, էջ 596)։
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սոֆուս Լի» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Սոֆուս_Լի&oldid=8711492» էջից