Պիետրո Պոմպոնացցի

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Պիետրո Պոմպոնացցի
իտալ.՝ Pietro Pomponazzi
Ծնվել էսեպտեմբերի 16, 1462[1] Մանտովա, Մանտուա, Լոմբարդիա[2]
Մահացել էմայիսի 18, 1525 (62 տարեկան) Բոլոնիա, Պապական մարզ[2]
ԴավանանքՀռոմի Կաթոլիկ եկեղեցի
Ուղղությունսխոլաստիկա և School of Padua?
Մասնագիտությունփիլիսոփա, պրոֆեսոր, գրող և համալսարանի դասախոս
Հաստատություն(ներ)Բոլոնիայի համալսարան, Պադովայի համալսարան և Ֆերարայի համալսարան
Գործունեության ոլորտփիլիսոփայություն[3], բարոյագիտություն և կրթական համակարգ[3]
Ալմա մատերՊադովայի համալսարան
Գիտական աստիճանփիլիսոփայության դոկտոր
Տիրապետում է լեզուներինլատիներեն[1][3] և իտալերեն[3]
Գիտական ղեկավարNicoletto Vernia?[4]
Ազդվել էԱվերոյիզմ
ՈւսուցիչNicoletto Vernia?, Francesco da Nardò? և Pietro Roccabonella?[5]
ԱշակերտներMarcantonio Zimara?, Ջիրոլամո Ֆրակաստորո, Marcantonio Flaminio?, Sperone Speroni?, Simone Porzio?, Gasparo Contarini?, Lazarus Buonamici?, Vittore Trincavelli?, Antonio Bernardi?, Ludovico Boccadiferro? և Johannes Baptista Montanus?[5]
 Pietro Pomponazzi Վիքիպահեստում

Պիետրո Պոմպոնացցի ( իտալերեն՝ Pietro Pomponazzi, սեպտեմբերի 16, 1462 – մայիսի 18, 1525), իտալացի փիլիսոփա։ Նա երբեմն հիշատակվում է իր լատիներեն անունով՝ Petrus Pomponatius։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պիետրո Պոմպոնացցին ծնվել է Մանտովայում և կրթությունը սկսել այնտեղ։ Նա ավարտել է իր ուսումը Պադովայի համալսարանում, որտեղ ստացել է բժշկի որակավորում՝ 1487 թվականին։ 1488 թվականին նա ընտրվել է փիլիսոփայության արտակարգ պրոֆեսոր Պադուայում, որտեղ եղել է ավերրոիստ Ալեսսանդրո Աչիլլինիի գործընկերը։ Մոտավորապես 1495-1509 թվականներին նա զբաղեցրել է բնական փիլիսոփայության ամբիոնի ղեկավարի պաշտոնը մինչև Պադուայի դպրոցների փակումը։ Հետագայում նա դասախոսի պաշտոն է զբաղեցրել Ֆերարայում, որտեղ դասախոսել է արիստոտելյան «Հոգու» (De anima) և էնթելեխիայի մասին։ 1512 թվականին նրան հրավիրել են Բոլոնիա, որտեղ նա մնացել է մինչև իր մահը և որտեղ ստեղծել է իր բոլոր կարևոր գործերը։

Բժշկական գիտության գերակշռությունը Պադուայում սահմանափակել էր նրա էներգիան, բայց Ֆերարայում, և նույնիսկ ավելին Բոլոնիայում, հոգեբանության ուսումնասիրությունն ու աստվածաբանական շահարկումներն ավելի կարևոր էին։ 1516 թվականին նա հրապարակել է իր ամենամեծ աշխատությունը՝ «Հոգու անմահության մասին»-ը (De immortalitate animae), որը հակասությունների փոթորիկ է առաջացրել կաթոլիկ եկեղեցու ուղղափառ թոմիստների, ավերոյիստների՝ Ագոստինո Նիֆոյի գլխավորությամբ և, այսպես կոչված, Ալեքսանդրիստական դպրոցի միջև։ Տրակտատն այրվել է Վենետիկում, և ինքը՝ Պոմպոնացցին, կաթոլիկների ձեռքով մահանալու լուրջ վտանգի տակ էր։ Դրան հետևեցին երկու գրքույկ՝ «Ապոլոգիան» և «Դեֆենսորիումը», որտեղ նա բացատրել է իր պարադոքսալ դիրքորոշումը՝ որպես կաթոլիկ և փիլիսոփայական մատերիալիստ։ Նրա վերջին երկու տրակտատները՝ De incantationibus-ը և De fato-ն, հետմահու տպագրվել են Բազելում տպագրված նրա ստեղծագործությունների հրատարակության մեջ։

Պոմպոնացցին չափազանց հետաքրքիր է որպես Վերածննդի դարաշրջանի նախահայր։ Նա ծնվել է անցումային շրջանում, երբ սխոլաստիկ ֆորմալիզմը կորցնում էր իր իշխանությունը մարդկանց վրա՝ ինչպես եկեղեցում, այնպես էլ նրա սահմաններից դուրս։ Այս շրջանում Արիստոտելի վրա ցանկացած հարձակում կամ նույնիսկ արիստոտելյան խնդիրների շուրջ հին քննարկումները վերսկսելու փորձ դիտվել է որպես վտանգավոր հերետիկոսություն։ Պոմպոնացցին հայտարարել է Արիստոտելին ինքնուրույն ուսումնասիրելու իր իրավունքի մասին և իրեն նվիրել «Դե անիմային» ՝ նպատակ ունենալով ցույց տալ, որ Թովմա Աքվինացին բոլորովին սխալ է մեկնաբանել ակտիվ և պասիվ ինտելեկտի արիստոտելյան տեսությունը։

«Հոգու անմահության մասին» գրքում Պոմպոնացցին մասնավորապես պնդում էր, որ Թովմա Աքվինացին և Արիստոտելը համապատասխան չեն հոգու անմահության հարցի շուրջ։ Չնայած Պոմպոնացցին ինքը չի հետևել Արիստոտելին այս հարցում, սակայն նա պնդել է, որ Արիստոտելը շատ հստակ պաշտպանել է հոգու բացարձակ մահացությունը, որն ունի միայն անմահության սահմանափակ նշաններ։ Նա առաջինը չէր, ով արել է այս պնդումն, և, ըստ երևույթին, ազդվել է Արիստոտելի հույն մեկնաբան Ալեքսանդր Աֆրոդիսիացու կողմից։ Նա այնուհետև պնդել է, որ հոգու անմահությունը չի կարող որոշվել բանականության միջոցով, հետևաբար, այն պետք է թողնել Աստծո զորությանը։ Ըստ Պոմպոնացցիի պնդումների, քանի որ սուրբ գրությունները ցույց են տալիս, որ Աստված հոգին անմահ է դարձրել, մենք նույնպես կարող ենք որպես ճշմարիտ ընդունել հոգու անմահությունը և այդպիսով դուրս գալ բանականության սահմաններից։ Այս բանավեճը ազդել է 1591-1631թթ. ամբիոնում նրա իրավահաջորդի՝ Չեզարե Կրեմոնինիի վրա, որի հավատարմությունը Արիստոտելին հանգեցրեց հոգու մահկանացուության հակառակ եզրակացությանը։

Պոմպոնացցին հայտարարել է իր հավատարմությունը կաթոլիկ հավատքին[6], և չնայած նրա սկզբնական աշխատանքի շուրջ տարաձայնություններին, այն չի դատապարտվել Եկեղեցու կողմից։ Կրկին հաստատվել է այն սկզբունքը, ըստ որի կրոնն ու փիլիսոփայությունը, հավատքն ու գիտելիքը կարող են տրամագծորեն հակառակ լինել և, այնուամենայնիվ, գոյակցել նույն մտածողի մոտ։ Այս հետաքրքրաշարժ պարադոքսը նա ցույց է տվել «De incantatione»-ում, որտեղ նա ամփոփել է դևերի և ոգիների գոյությունը ՝ հիմնվելով տիեզերքի արիստոտելյան տեսության վրա և, որպես հավատացյալ քրիստոնյա, հաստատել է իր հավատը նրանց գոյության նկատմամբ։ Այս աշխատանքում նա վճռականորեն պնդել է բնության, պատճառի և հետևանքի կարգավորված հաջորդականությունը։ Նրանք հասնում են հասունության, իսկ հետո անկում են ապրում. այսպես կրոնները վերապրում են իրենց օրը և կորչում։ Նա նաև հայտնել է իր դիրքորոշումը՝ նախազգուշացումով, որ նա խոսում է որպես փիլիսոփա, ըստ որի նույնիսկ քրիստոնեությունը ցույց է տալիս անկման նշաններ։

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ընտրված մատենագիտություն հիմնված է Սթենֆորդի և Scholascticon հանրագիտարանների տվյալների վրա։ Ավելի համապարփակ ցուցակի համար այցելեք այս կայքեր.

  • Ardigò, R., Pietro Pomponazzi, Mantua, Soave, 1869.
  • Bayle, P., "Pomponace", in: Dictionnaire historique et critique, Amsterdam, 1734, p. 729-738.
  • Bakker, P.J.J.M., et Thijssen, J.M.M.H. (eds), Mind, Cognition and Representation: The Tradition of Commentaries on Aristotle’s De anima, Aldershot: Ashgate, 2007.
  • Biard, J. et Gontier, Th. (éd.), Pietro Pomponazzi entre traditions et innovations, Amsterdam/Philadelphia, B.R. Grüner Publishing Company (Bochumer Studien zur Philosophie, 48), 2009.
  • Bloch, E., La philosophie de la Renaissance, Paris, Payot & Rivages, coll. «Petite Bibliothèque Payot», 2007, 218 p.
  • Busson, H., Le rationalisme dans la littérature française de la Renaissance, Paris, Vrin, 1957, p. 46-54.
  • Céard, J., «Matérialisme et théorie de l’âme dans la pensée padouane: le ‘Traité de l’immortalité de l’âme’ de Pomponazzi», Revue philosophique de la France et de l’étranger, 171 (1981), p. 25-48
  • Dagron, T., “La doctrine des qualités occultes dans le De incantationibus de Pomponazzi”, Revue de métaphysique et de morale, 49 (2006), p. 3-20.
  • Di Napoli, G., «Libertà e fato in Pietro Pomponazzi», in: Studi in onore di Antonio Corsano, ed. Ada Lamacchia, Manduria, Lacaita, 1970.
  • Douglas, A.H., The Philosophy and Psychology of Pietro Pomponazzi, Cambridge, 1910
  • Fiorentino, F., Pietro Pomponazzi. Studi storici su la scuola bolognese e padovana del secolo XVI, Firenze, Le Monnier, 1868.
  • Forte, J.M., «Pomponazzi y la eternidad del mundo. Entre el problema neutro y el saber dialéctico», Éndoxa: Series Filosóficas, 31 (2013), p. 279-298.
  • Gilson, É., «Autour de Pomponazzi. Problématique de l’immortalité de l’âme en Italie au début du xvie siècle», AHDLMA, 28 (1961), p. 163-279.
  • ———, "L'affaire de l'immortalité de l'âme à Venise au début du XVIe siècle", in Umanesimo europeo e umanesimo veneziano, ed. V. Branca (Firenze, 1963), p. 31-61
  • Graiff, F., "I prodigi e l'astrologia nei commenti di P. Pomponazzi al 'De caelo' alla 'Meteora' e al 'De generatione'", Medioevo, 2 (1976), p. 331-361
  • ———, «Aspetti del pensiero di Pietro Pomponazzi nelle opere e nei corsi del periodo bolognese», Annali dell’Istituto di filosofia dell’Università di Firenze (1979), p. 69-130
  • Kristeller, P.O., «Two Unpublished Questions on the Soul of Pietro Pomponazzi», Mediaevalia et Humanistica, 8 (1955), p. 76-101.
  • ———, Eight Philosophers of the Italian Renaissance, Stanford, 1964.
  • ———, Aristotelismo e sincretismo nel pensiero di Pietro Pomponazzi, Padova, Antenore, 1983
  • ———, Studies in Renaissance Thought and Letters, Rome: Storia e Letteratura,s 1993.
  • Kraye, J., “Pietro Pomponazzi (1462–1525): Secular Aristotelianism in the Renaissance”, in Philosophers of the Renaissance, P.R. Blum (ed.), Washington, DC: The Catholic University of America Press, 2010, 92–115.
  • Martin, C., Renaissance Meteorology: Pomponazzi to Descartes, Baltimore: Johns Hopkins University Press, 2011.
  • –—–—, Subverting Aristotle: Religion, History, and Philosophy in Early Modern Science, Baltimore: Johns Hopkins, University Press, 2014
  • Nardi, B., Studi su Pomponazzi, Florence: Le Monnier, 1965.
  • Oliva, C., “Note sull’insegnamento di Pietro Pomponazzi”, Giornale critico della filosofia italiana, 7 (1926), p. 83–103, 179–90, 254–75.
  • Pagnoni-Sturlese, M.R., «I corsi universitari di Pietro Pomponazzi», Annali della Scuola Superiore di Pisa, Serie III, 7/2 (1977), p. 801-842
  • Perfetti, S., "Docebo vos dubitare. Il commento inedito di Pietro Pomponazzi al De partibus animalium (Bologna, 1521-24)", Documenti e Studi sulla tradizione filosofica medievale, 10 (1999), p. 439-466
  • Pine, M.L., «Pietro Pomponazzi, and the Scholastic Doctrine of Free Will», Rivista critica di storia della filosofia, 28 (1973), p. 3-27
  • ———, «Pietro Pomponazzi and the Medieval Tradition of God’s Foreknowledge», in: Philosophy and Humanism. Renaissance Essays in Honor of P.O. Kristeller, ed. E.P. Mahoney, Leiden, Brill, 1976, p. 100-115
  • ———, Pietro Pomponazzi: Radical Philosopher of the Renaissance, Padova, 1986.
  • ———, "P. Pomponazzi's Attack on Religion and the Problem of 'De fato'", in Atheismus im Mittelalter und in der Renaissance, ed. F. Niewöhner / O. Pluta (Wiesbaden, 1999), p. 145-172
  • Poppi, A., Saggi sul pensiero inedito di Pietro Pomponazzi, Padova, Antenore, 1970
  • –––—, “Fate, Fortune, Providence and Human Freedom”, in The Cambridge History of Renaissance Philosophy, C.B. Schmitt, Quentin Skinner, and J. Kraye, Cambridge: Cambridge University Press, 1988, p. 641–67.
  • Ramberti, R., Il problema del libero arbitrio nel pensiero di Pietro Pomponazzi, Florence: Olschki, 2007
  • Regnicoli, L., Processi di diffusione materiale delle idee. I manoscritti del «De incantationibus» di Pietro Pomponazzi, Florence, 2011.
  • Renan, E., Averroès et l’averroïsme: essai historique, Paris, A. Durand, 1852.
  • Sellars, J., “Pomponazzi Contra Averroes on the Intellect”, British Journal for the History of Philosophy, 24/1 (2016), p. 45–66.
  • Sgarbi, M. (ed.), Pietro Pomponazzi: Tra tradizione e dissenso, Florence: Olschki, 2010.
  • Tavuzzi, M., O.P., "Silvestro da Prierio and the Pomponazzi Affair", Renaissance and Reformation 19/2 (1995), p. 47-62
  • Weil, E., La philosophie de Pietro Pomponazzi (1932), Paris, Vrin, 1986
  • Wilson, C., “Pomponazzi's Criticism of Calculator”, Isis 44 (1953), p. 355-363
  • Elisa Cuttini, Unità e pluralità nella tradizione europea della filosofia pratica di Aristotele. Girolamo Savonarola, Pietro Pomponazzi e Filippo Melantone, Rubbettino 2005.
  • Stefano Perfetti, ‘Pietro Pomponazzi’, in The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Fall 2008 Edition), ed. by Edward N. Zalta.
  • Marco Sgarbi, Pietro Pomponazzi. Tra tradizione e dissenso, Firenze, Leo S. Olschki, 2010.
  • Pasquale Vitale, "Potentia dei absoluta e libertà in Pietro Pomponazzi", Dialegesthai. Rivista telematica di filosofia, 12/2010.

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 Помпонацци Пьетро // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохоров — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Չեխիայի ազգային գրադարանի կատալոգ
  4. ↑ Mathematics Genealogy Project — 1997.
  5. ↑ 5,0 5,1 Mathematics Genealogy Project — 1997.
  6. ↑ Herbermann, Charles, ed. (1913). «Pietro Pomponazzi» . Catholic Encyclopedia. New York: Robert Appleton Company.
  • Այս հոդվածը ներառում է տեքստ մի հրապարակումից, որն այժմ հանրային տիրույթում է՝ Mitchell John Malcolm (1911) «Pomponazzi, Pietro»։ in Chisholm Hugh։ Encyclopædia Britannica 22 (11th ed.), Cambridge University Press, p. 58

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Craig Martin. «Pietro Pomponazzi». Stanford Encyclopedia of Philosophy. Վերցված է 2017 թ․ նոյեմբերի 8-ին.
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Պիետրո Պոմպոնացցի» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ


Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Պիետրո_Պոմպոնացցի&oldid=9281951» էջից