Jump to content

Չիապաս

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
(Վերահղված է Չյապասից)
Չիապաս
իսպ.՝ Chiapas
Դրոշ Զինանշան


ԵրկիրՄեքսիկա Մեքսիկա
ՀիմնHimno a Chiapas?
Կարգավիճակնահանգ
Մտնում էՄեքսիկայի Միացյալ Նահանգներ
ՎարչկենտրոնՏուստլա Գուտիեռես
Ամենաբարձր կետՏականա
ԲԾՄ4080 մետր և 486 մետր
Օրենսդրական մարմինCongress of Chiapas?
Բնակչություն (2012)4․983․116[1]
Տարածք73311[2]
Բարձրություն ծովի մ-ից՝
 - Բարձրագույն կետ

 4080[3] մ
Հիմնադրված է1824 թ.
Սահմանակցում էՏաբասկո, Վերակրուս, Օախակա, Սան Մարկոս, Huehuetenango Department?, Քիչե և Պետեն
Ժամային գոտիUTC−6
DST = -5
ISO 3166-2 կոդMX-CHP
Փոստային ինդեքսներ29 – 30
Ինտերնետ-դոմեն.mx
կայքը

Չիապաս (իսպ.՝ Chiapas, Իսպաներեն արտասանություն՝ [ˈtʃjapas] ( )), պաշտոնական անվանումը՝ Չիապասի ազատ և ինքնիշխան նահանգ (իսպ.՝ Estado Libre y Soberano de Chiapas), Մեքսիկայի 31 նահանգներից մեկն է, Դաշնային օկրուգի հետ միասին համալրում են Մեքսիկայի վարչական կազմը։ Ունի 125 համայնք, մայրաքաղաքը՝ Տուստլա Գուտիեռես։

Նահանգը գտնվում է հյուսիսարևելյան Մեքսիկայում։ Արևմուտքում սահմանակից է Օախակային, հյուսիս-արևելքում՝ Վերակրուսին, հյուսիսում՝ Տաբասկոյին, արևելքում Գվատեմալայի Պետեն, Կիչե, Ուեուետենանգո և Սան Մարկոս համայնքներին։ Հարավում ափամերձ սահման ունի Խաղաղ օվկիանոսի հետ։

Չիապասի կլիման խոնավ է, արևադարձային։ Հյուսիսում՝ Տաբասկոյի սահմանում, Տեապային մոտ, տարեկան տեղումները կազմում են 3,000 մմ տարեկան։

Չիապասում են գտնվում հին մայաների ժառանգություններից Պսալեկեի ավերակները, Յախչիլան, Բոնամպակը և Չինկուլտիկը։

Վարչական բաժանում

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Մեքսիկայի վարչական քարտեզ
Չիապասի վարչական քարտեզ

Նահանգը բաժանվում է 122 համայնքներին։

INEGI կոդ Համայնքներ (հայերեն) Համայնքներ (բնօրինակ)
001 Ակակոյագուա (Acacoyagua)
002 Ակալա (Acala)
003 Ակապետաու (Acapetahua)
004 Ալդամա (Aldama)
005 Ալտամիրանո (Altamirano)
006 Ամատան (Amatán)
007 Ամատենանգո դե լա Ֆրոնտերա (Amatenango de la Frontera)
008 Ամատենանգո դել Վալե (Amatenango del Valle)
009 Անխել Ալբինո Կորսո (Angel Albino Corzo)
010 Արիագա (Arriaga)
011 Բեխուկալ դե Օկամպո (Bejucal de Ocampo)
012 Բելա Վիստա (Bella Vista)
013 Բենեմերիտո դե լաս Ամերիկաս (Benemérito de las Américas)
014 Բերիոսաբալ (Berriozábal)
015 Բոչիլ (Bochil)
016 Էլ Բոսկե (համայնք) (El Bosque)
017 Կակաոատան (Cacahoatán)
018 Կատասախա (Catazajá)
019 Չալչիուիտան (Chalchihuitán)
020 Չամուլա (Chamula)
021 Չանալ (Chanal)
022 Չապուլտենանգո (Chapultenango)
023 Չենալխո (Chenalhó)
024 Չյապա դե Կորսո (Chiapa de Corzo)
025 Չյապիլյա (Chiapilla)
026 Չիկոասեն (Chicoasén)
027 Չիկոմուսելո (Chicomuselo)
028 Չիլոն (Chilón)
029 Սինտալապա (Cintalapa)
030 Կոապիլյա (Coapilla)
031 Կոմիտան դե Դոմինգես[ (Comitán de Domínguez)
032 Լա Կոնկորդիա (La Concordia)
033 Կոպայնալա (Copainalá)
034 Էսկուինտլա (Escuintla)
035 Ֆրանսիսկո Լեոն (Francisco León)
036 Ֆրոնտերա Կոմալապա (Frontera Comalapa)
037 Ֆրոնտերա Իդալգո (Frontera Hidalgo)
038 Լա Գրանդես (La Grandeza)
039 Ուեուետան (Huehuetán)
040 Ուիստան (Huixtán)
041 Ուիտյուպան (Huitiupán)
042 Ուիստլա (Huixtla)
043 Լա Ինդեպենդենսիա (La Independencia)
044 Իսուատան (Ixhuatán)
045 Իստակոմիտան (Ixtacomitán)
046 Իստապա (Ixtapa)
047 Իստապանգախոյա (Ixtapangajoya)
048 Խիկիպիլաս (Jiquipilas)
049 Խիտոտոլ (Jitotol)
050 Խուարես(համայնք) (Juárez)
051 Լարայնսար (Larráinzar)
052 Լա Լիբերտադ (La Libertad)
053 Լաս Մարգարիտաս (Las Margaritas)
054 Լաս Ռոսաս (Las Rosas)
055 Մապաստեպեկ (Mapastepec)
056 Մարավիլա Տենեխապա (Maravilla Tenejapa)
057 Մարկես դե Կոմիլյաս (Marqués de Comillas)
058 Մասապա դե Մադերո (Mazapa de Madero)
059 Մեսատան (Mazatán)
060 Մետապա (Metapa)
061 Միտոնտիկ (Mitontic)
062 Մոնտեկրիստո դե Գերերո[ (Montecristo de Guerrero)
063 Մոտոսինտլա (Motozintla)
064 Նիկոլաս Ռուիս (Nicolás Ruíz)
065 Օկոսինգո (Ocosingo)
066 Օկօտեպեկ (Ocotepec)
067 Օկոսոկոաուտլա դե Էսպինոզա (Ocozocoautla de Espinosa)
068 Օստուական (Ostuacán)
069 Օսումասինտա (Osumacinta)
070 Օսչուկ (Oxchuc)
071 Պալենկե (Palenque)
072 Պանտելխո (Pantelhó)
073 Պանտեպեկ (Pantepec)
074 Պիչուկալկո (Pichucalco)
075 Պիխիխյապան (Pijijiapan)
076 Էլ Պորվենիր (El Porvenir)
077 Պուեբլո Նուևո Սոլիստաուկան (Pueblo Nuevo Solistahuacán)
078 Ռայոն (Rayón)
079 Ռեֆորմա (Reforma)
080 Սաբանիլյա (Sabanilla)
081 Սալտո դե Ագուա (Salto de Agua)
082 Սան Անդրես Դուրասնալ (San Andrés Duraznal)
083 Սան Կրիստոբալ դե լաս Կասաս (San Cristóbal de las Casas)
084 Սան Ֆերնանդո (San Fernando)
085 Սան Խուան Կանկուն (San Juan Cancuc)
086 Սան Լուկաս (San Lucas)
087 Սանտյագո էլ Պինար (Santiago el Pinar)
088 Սիլտեպեկ (Siltepec)
089 Սիմոխավել (Simojovel)
090 Սիտալա (Sitalá)
091 Սոկոլտենանգո (Socoltenango)
092 Սոլոսուչյապա (Solosuchiapa)
093 Սոյալո (Soyaló)
094 Սուչյապա (Suchiapa)
095 Սուչյատե (Suchiate)
096 Սունուապա (Sunuapa)
097 Տապաչուլա (Tapachula)
098 Տապալապա (Tapalapa)
099 Տապիլուլա (Tapilula)
100 Տեկպատան (Tecpatán)
101 Տենեխապա (Tenejapa)
102 Տեոպիսկա (Teopisca)
103 Տիլա (Tila)
104 Տոնալա (Tonalá)
105 Տոտելապա (Totolapa)
106 Լա Տրինիտարիա (La Trinitaria)
107 Տումբալա (Tumbalá)
108 Տուստլա Չիկո (Tuxtla Chico)
109 Տուստլա Գուտիեռես (Tuxtla Gutiérrez)
110 Տուսանտան (Tuzantán)
111 Ցիմոլ (Tzimol)
112 Ունիոն Խուարես (Unión Juárez)
113 Վենուստիանո Կարանսա (Venustiano Carranza)
114 Վիլա Կոմալտիտլան (Villa Comaltitlán)
115 Վիլա Կորսո (Villa Corzo)
116 Վիլաֆլորես (Villaflores)
117 Յախալոն (Yajalón)
118 Սինականտան (Zinacantán)

Չիապասի կենդանական և բուսական աշխարհը

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Չիապասի կենդանական և բուսական աշխարհը
Cuniculus paca Alouatta palliata Eretmochelys imbricata Pharomachrus mocinno Tapirus bairdii
Panthera onca Ramphastidae Tayassu pecari Leopardus pardalis Boa constrictor
Ceiba pentandra Abies religiosa Cedrela odorata Dysoxylum pettigrewianum Bursera simaruba

Ճարտարապետություն

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Նահանգի ճարտարապետական ավանդույթները ծագում են Մայաների և այլ վայրերի այլ բնիկների հնագիտական հուշարձաններով։ Իսպանացիները իրենց հետ բերեցին իսպանական ճարտարապետության ոճը։ Շատ գաղութային շենքեր կապված են դոմինիկների հետ, որոնք այստեղ եկել են Սևիլիայից, քաղաքը, որտեղ ուժեղ է արաբական ճարտարապետության ազդեցությունը և այն նկատելի է նաև Չիապասում, հատկապես բնորոշ է XVI - XVIII դարերի շենքերին։ Միևնույն ժամանակ, գաղութային ճարտարապետության մեջ նկատելի են շատ այլ ոճեր։ Գլխավոր գաղութային շրջանի շենքերից են Սան Կրիստոբալում գտնվող Սանտո Դոմինգո եկեղեցին, Սանտո Դոմինգո վանքը, Չյապա դե Կորսոյում գտնվող Լա Պիլան։ Սան Կրիստոբալ տաճարի ճակատային հատվածը բարրոկո ոճի է, կառուցումը սկսվել է XVI դարում և ավարտվել է միայն XVII դարում։ Այն կրում է իսպանա-արաբական ազդեցություն և համարվում է Մեքսիկայի առավել գեղազարդ տաճարներից մեկը։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. «ENOE». Վերցված է 2012 թ․ օգոստոսի 24-ին.
  2. «Resumen». Cuentame INEGI. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ հունիսի 7-ին. Վերցված է 2013 թ․ փետրվարի 12-ին.
  3. «Relieve». Cuentame INEGI. Արխիվացված է օրիգինալից 2010 թ․ օգոստոսի 13-ին. Վերցված է 2010 թ․ հոկտեմբերի 20-ին.

Արտաքին հղումներ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Չիապաս» հոդվածին։