Յացեկ Կուրոն

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Յացեկ Կուրոն
 
Կուսակցություն՝ Լեհաստանի միացյալ աշխատավորների կուսակցություն, Լեհաստանի միացյալ աշխատավորների կուսակցություն, Citizens Parliamentary Party?, Citizens' Movement for Democratic Action?, Democratic Union? և Ազատության միություն
Կրթություն՝ Վարշավայի համալսարան (1964) և XXII Liceum Ogólnokształcące im. Jose Marti w Warszawie?
Մասնագիտություն՝ պատմաբան, արհմիութենական գործիչ, քաղաքական գործիչ, հրապարակախոս և գրող
Դավանանք աթեիզմ
Ծննդյան օր մարտի 3, 1934(1934-03-03)[1][2][3][…]
Ծննդավայր Լվով, Լեհաստանի Երկրորդ Հանրապետություն[4]
Վախճանի օր հունիսի 17, 2004(2004-06-17)[1][2][5][…] (70 տարեկան)
Վախճանի վայր Վարշավա, Լեհաստան[4]
Թաղված Պովոնզկի ռազմական գերեզմանատուն[6]
Քաղաքացիություն  Լեհաստան
Ամուսին Grażyna Kuroń? և Danuta Kuroń?
Զավակներ Maciej Kuroń?
 
Կայք՝ kuron.pl
 
Պարգևներ

Յացեկ Յան Կուրոն (լեհ.՝ Jacek Jan Kuroń, մարտի 3, 1934(1934-03-03)[1][2][3][…], Լվով, Լեհաստանի Երկրորդ Հանրապետություն[4] - հունիսի 17, 2004(2004-06-17)[1][2][5][…], Վարշավա, Լեհաստան[4]), լեհ քաղաքական գործիչ, ԼԺՀ-ի գոյության ընթացքում ընդդիմության ղեկավարներից մեկը, պատմաբան, կարմիր սկաուտների ակտիվիստ, աշխատողների պաշտպանության կոմիտեի համահիմնադիր, աշխատանքի և սոցիալական քաղաքականության նախարար, 1989-2001 թվականներին Սեյմի X, I, II և III գումարումների պատգամավոր, Սպիտակ արծիվ շքանշանի ասպետ։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1949 թվականից ակտիվորեն մասնակցել է լեհական երիտասարդության պրոկոմունիստական միության գործունեությանը։ 1952 թվականից եղել է խարցերական կազմակերպության հաստիքային հրահանգիչ և միացել է Լեհական միացյալ աշխատանքային կուսակցությանը։ 1953 թվականի նոյեմբերին հեռացվել է լեհական երիտասարդության պրոկոմունիստական միությանից և Լեհական միացյալ աշխատանքային կուսակցությունից՝ լեհական երիտասարդության պրոկոմունիստական միությունից գաղափարախոսական հայեցակարգը քննադատելու համար։

Ավարտել է Վարշավայի համալսարանի պատմության ֆակուլտետը (1957 թվական)։ 1960-ական թվականներին անկախ ուսանողական շարժման գործիչ է եղել։ Լեհաստանի Ժողովրդական Հանրապետությունում ժողովրդավարական սոցիալիզմի և հակաավտորիտար մարքսիզմի դիրքերից վարչակարգի բյուրոկրատիզմը և դասակարգային բնույթը քննադատող «բաց նամակի» համար դատապարտվել է 3 տարվա ազատազրկման (ազատ է արձակվել 1967 թվականին)։ 1968 թվականի մարտին ուսանողական գործադուլներ կազմակերպելու համար դատապարտվել է երեք ու կես տարվա ազատազրկման։

Յացեկ Կուրոնի գերեզմանը (2004)

1976 թվականի սեպտեմբերին դարձել է աշխատողների պաշտպանության կոմիտեի հիմնադիրներից մեկը (լեհ.՝ Komitet Obrony Robotników), վերանվանվել է 1977 տարի է սոցիալական ինքնապաշտպանության կոմիտեի KOR (լեհ.՝ KSS KOR, լեհ.՝ Komitet Samoobrony Społecznej KOR), անօրինական մամուլի և քաղաքական ինքնակրթության ընդհատակյա համակարգի մասնակից։

Նկատի ունենալով 1970 թվականի հուզմունքը, երբ բանվորները ավերել են և այրել են կոմունիստական կուսկոմի մի քանի տարածքներ, Յացեկ Կուրոնը առաջ է քաշել հայտնի դարձած կարգախոսը[8]։

Նա դարձել է անկախ «Համերաշխություն» (1980 թվական) պրոֆմիության ռազմավարության հեղինակներից մեկը։ 1981 թվականի դեկտեմբերի 13-ին ռազմական դրություն սահմանմամբ՝ ներկալվել է, 1982 թվականին ձերբակալվել է պետական կարգը փոխելու փորձի մեղադրանքով։ Ազատ է արձակվել համաներմամբ (1984 թվական)։

«Կլոր սեղանի» մասնակից է եղել(1989 թվական), որը բերել է մասամբ ազատ ընտրությունների և նրանց «Համերաշխության» հաղթանակի։ Եղել է Սեյմի պատգամավոր (1989-2001 թվականներին), աշխատանքի և սոցիալական քաղաքականության նախարար (1989-1990, 1992-1993 թվականներ)։ 1995 թվականի նախագահական ընտրություններում հավաքել է ձայների 9,2 տոկոսը և զբաղեցրել 3-րդ տեղը։

Կյանքի ավարտին Կուրոնը քննադատաբար է գնահատել Լեհաստանում և Արևելյան Եվրոպայում շուկայական վերափոխումների արդյունքները։ «Ես ուզում էի ժողովրդավարություն ստեղծել, բայց չեմ մտածել, թե ինչպես։ Ես կարծում էի, որ կապիտալիզմը կարող է բարեփոխել ինքն իրեն, ամեն ինչ անհրաժեշտ է, օրինակ, աշխատողների ինքնակառավարումը...Ահա իմ կուրության ապացույցը...Միակ բանը, որի համար ես ցավում եմ, կառավարությունում իմ մասնակցության մասին է։ Իմ կառավարությունը օգնել է մարդկանց ընդունել կապիտալիզմը»։ 2004 թվականի ապրիլին իր վերջին ելույթում նա դիմել է ալտերգլոբալիստներին, որոնք բողոքում էին Վարշավայում համաշխարհային տնտեսական համաժողովի դեմ հետևյալ խոսքերով. «Դա ձեզ, իմ սիրելի բարեկամներ, պետք է կատարվի այն, ինչին ի վիճակի չեն ներկայիս քաղաքական էլիտաները. ստեղծել հասարակական համագործակցության նոր ըմբռնում, ներդնել ազատության, հավասարության և սոցիալական արդարության իդեալներ»։

Յացեկ Կուրոնը մահացել է 2004 թվականի հունիսի 17-ին։

Յացեկ Կուրոնը երկու անգամ ամուսնացած է եղել։ Նրա առաջին կինը՝ Գրաժինան, ակտիվ այլախոհ-իրավապաշտպան էր, մահացել է ռազմական դրության ժամանակ։ Երկրորդ կինը՝ Դանուտը, եղել է ընդհատակյա «Համերաշխության» ակտիվիստ, Յան Յուզեֆ Լիպսկու անվան համալսարանի ռեկտոր։

Յացեկ Կուրոնի որդին՝ Մացեյը, երիտասարդ տարիքում եղել է ուսանողների անկախ միության ակտիվիստ, հայտնի խոհարար ու ճաշարանատեր։

Ճանաչում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Պարգևատրվել է լեհական Սպիտակ արծվի շքանշանով (1998), Ֆրանսիայի Պատվո լեգեոնի շքանշանով, ծառայությունների համար գերմանական խաչով, Յարոսլավ Իմաստունի V աստիճանի Ուկրաինական շքանշաններով և III աստիճանի «Վաստակի համար», Լիտվայի Գեդիմինասի շքանշանով և հունվարի 13-ի հիշատակի մեդալով, Ժպիտի շքանշանով։

Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • An Open Letter to the Party - A Revolutionary Socialist Manifesto (with Karol Modzelewski), London: Pluto Press, 1969 (English Translation)
  • How to Get Out of a Dead-End Situation Telos 51 (Spring 1982). New York: Telos Press.
  • Text of an "List Otwarty Do Partii" ("Open Letter to Party") Արխիվացված 2018-05-12 Wayback Machine
  • Recycling of Ideas, 2006-06-27.
  • Anna Bikont, Joanna Szczęsna. "Jacek Kuroń, 1934-2004", 2006-09-18 (accessed 2006-09-25).
  • Soviet communism and the socialist vision, Julius Jacobson (ed.) Transaction Publishers, 1972; p. 242-282. (American translation of "An Open Letter to the Party" pp. 242–282)
  • Solidarność, the missing link: a new edition of Poland's classic revolutionary socialist manifesto: Kuron and Modzelewski's open letter to the Party. London: Bookmarks, 1982. (British translation with useful introduction by Colin Barker.)
  • Frankel, Benjamin. The Cold War 1945-1991. Vol. 2, Leaders and other important figures in the Soviet Union, Eastern Europe, China and the Third World (1992) pp 189–90.
  • Lepak, Keith John. Prelude to solidarity: Poland and the politics of the Gierek Regime (Columbia University Press, 1988).

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Encyclopædia Britannica
  3. ↑ 3,0 3,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 Deutsche Nationalbibliothek Record #11900111X // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Կերպարվեստի արխիվ — 2003.
  6. ↑ Pożegnanie Jacka Kuronia — Warsaw, 2004.
  7. ↑ http://mateusz.pl/ludzie/medal/
  8. ↑ «В. Скачко. Уроки подлинной «Солидарности»». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հոկտեմբերի 21-ին. Վերցված է 2021 թ․ հունվարի 5-ին.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Յացեկ Կուրոն» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Յացեկ_Կուրոն&oldid=9426540» էջից