Մթնշաղային կապտաթիթեռ

Մթնշաղային կապտաթիթեռ
Մթնշաղային կապտաթիթեռ (արու)
Դասակարգում
Թագավորություն	Կենդանիներ (Animalia)
Տիպ/Բաժին	Հոդվածոտանիներ (Arthropoda)
Ենթատիպ	Վեցոտանիներ (Hexapoda)
Դաս	Միջատներ (Insecta)
Կարգ	Թիթեռներ (Lepidoptera)
Ընտանիք	Կապտաթիթեռներ (Lycaenidae)
Ցեղ	Phengaris
Տեսակ	Մթնշաղային կապտաթիթեռ (P. nausithous)
Միջազգային անվանում
Phengaris nausithous Bergsträsser, 1779
Տարածվածություն և պահպանություն
Հատուկ պահպանության կարգավիճակ՝ Վտանգման սպառնացող վիճակին մոտ գտնվող տեսակ Տաքսոնի տարածվածությունը

Մթնշաղային կապտաթիթեռ (լատին․՝ Maculinea nausithous), կապտաթիթեռների ընտանիքին պատկանող միջատ, որը գրանցված է Հայաստանի Հանրապետության Կարմիր գրքում։

Նկարագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

13-16 մմ (արուներ) և 12-15 մմ (էգեր) առջևի թևի երկարությամբ, ոչ խոշոր չափի թիթեռներ են։ Արուի թևերը, որոնք ունեն խիտ մգացված արտաքին եզր, վերևից մուգ կապույտ են՝ լավ արտահայտված են դիսկալ և հետդիսկալ պտերի շարքերով։ Թույլ արտահայտված դիսկալ պուտով էգը վերևից միատարր մուգ շագանակագույն է։ Դիսկալ և հետդիսկալ սև պտերի լավ արտահայտված նախշով թևերի ստորին մակերեսը միատարր մուգ շագանակագույն է^[1]։

Տարածվածություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հանդիպում են Եվրոպայում, դեպի արևելք` մինչև Կենտրոնական Սիբիր, Փոքր Ասիայում, Կովկասում, Անդրկովկասում։ Հայաստանում հայտնի է ոչ շատ տեղերից՝ Ստեփանավան քաղաքի շրջակայքից (Լոռու մարզ), Սեմյոնովկա և Շորժա գյուղերից (Գեղարքունիքի մարզ) և Ծաղկաձորից (Կոտայքի մարզ)^[1]։

Էկոլոգիա[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ապրում են մարգագետիններում, անտառի վերին եզրերի տափաստանացած հատվածներում՝ 2000-2300 մ ծովի մակարդակից բարձր։ Հուլիսի կեսից մինչև օգոստոսի կեսը տալիս են մեկ սերունդ։ Երկրորդ-երրորդ հասակի թրթուրները մրջյունների միջոցով տեղափոխվում են մրջնանոց, որտեղ էլ ձմեռում են։ Ուտելով մրջյունների թրթուրներին և հարսնյակներին՝ ձմեռումից հետո ավարտում են սնվելը։ Հարսնյակավորվում են մրջնանոցում^[1]։

Պահպանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ընդհատված արեալով, ոչ բարձր թվաքանակով հազվագյուտ տեսակ է, որը Բնության պահպանության միջազգային միության Կարմիր ցուցակի չափորոշիչներով գնահատվում է որպես խոցելի տեսակ։ Տեսակը ընդգրկված է ԲՊՄՄ Կարմիր ցուցակում համեմատաբար բարվոք վիճակում գտնվող, սակայն կարող է հայտնվել վտանգված տեսակների թվում կարգավիճակով և Բեռնի կոնվենցիայի Հավելված երկուսում։

Թվաքանակի փոփոխության միտումները բացահայտված չեն։

Վտանգման հիմնական գուծոններն են հանդիսանում հողերի հերկումը, կերաբույսի ծաղկման շրջանում իրականացվող խոտհունձը, անասունների գերարածեցումը, ինքնաթիռներով անտառային տարածքների թունաքիմիկատներով մշակումը։

Պահպանվում է «Սևան» ազգային պարկում^[1]։