Jump to content

Մասնակից:Լուսի Գասպարյան/Ավազարկղ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Զենոբիա Սեպտիմիա, նաև՝ Զենովիա Սեպտիմիա[1][2] Զինովիա(լատին․՝ Zenobia Septimia, կամ Iulia Aurelia Zenobia Septimia; հուն․՝ Σεπτιμία Ζηνοβία; 240–274–ից հետո) — Պալմիրյան կայրության կայսրուհի։ Հայտարարել է իր ինքնուրույնությունը Հռոմեական կայսրությունից, թեպետ շուտով նրա զորագնդերը ջախջախվել են, իսկ ինքը գերեվարվել է։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Զենոբիայի ծագման մասին հավաստի տեղեկություններ չեն պահպանվել։ Ենթադրվում է, որ նա ունեցել է ինչպես արաբական, այնպես էլ արամեական արյուն։ Ենթադրաբար Զենոբիա անունը արաբերեն հնչել է Զեյնեբ կամ Զուբեյդա բեն Զահայա բետ Յարհայա (al-Zabba’ bint ‘Amr ibn al-Zarib ibn Hassan ibn Adhinat ibn al-Samida), իսկ արամեերեն՝ Բատ–Զաբայ կամ Բատ–Սեբին։

Հերբերտ Գուստավ Շմալց – «Զենոբիա․ հրաժեշտ Պալմիրային» (1888)

«Օգոստոս կայսեր կենսագրության հեղինակներից»[3] մեկը՝ ոմն Տրեբել Պոլլիոնը, հայտնում է, որ կայսրուհին ինքը իրեն ներկայացրել է որպես Պտղոմեոսների և նույնիսկ Կլեոպատրայի հետնորդ։ Հայտնի է, որ նա իմացել է եգիպտերեն և եղել է եգիպտական մշակույթի սիրահար։ Համաձայն այլ տեղեկությունների՝ նրա մայրը եղել է եգիպտուհի։

18–րդ դարի ֆրանսիացի պատմիչ Ժակ Ռոերգա դե Սերվյեն ՞՞՞՞ Французский историк XVIII века Жак Роэрга де Сервье, ссылаясь на неких «церковных историков», считал ее «иудейкой по происхождению»[4].

Զենոբիան եղել է Պալմիրայի կայսր Օդենատ 2–րդի երկրորդ կինը։ Օդենատ 2–րդը 258 թվականին իրեն հռչակել է Հռոմեական կայսրության վասալ և 261 թվականին Արևելքում կայսեր կողմից ստացել գլխավոր հրամանատարի պաշտոն՝ առաջնորդելով հռոմեացիներին Սասանյանների դեմ։ Ջարդելով պարսիկներին՝ Օդենատն ստանում է Օգոստոս տիտղոսը և Պալմիրայի կայսրությանն է միացնում Սիրիայի հռոմեական ընդարձակ տարածքները։


267 թվականին՝ Օդենատի սպանությունից հետո, Զենոբիան իր ձեռքում է պահում կառավարման սանձերը իրենց անչափահաս որդու՝ Վաբալլատի անունով[5]։ Լինելով բարձրակիրթ կին՝ նա հրավիրել է Նեոպլատոնականության հետևորդ փիլիսոփա Դիոնիսիոս Կասիոս Լոնգինին՝ իր որդուն դաստիարակելու համար, իսկ հետո նրան նշանակել է նախարար։ Զենոբիան հովանավորել է նաև եպիսկոպոս Պողոս Սամթսատցուն։ ՞՞՞՞՞՞՞՞՞՞՞՞

После его убийства (267) Зенобия приняла на себя бразды правления от имени их малолетнего сына Вабаллата[6]. Будучи высокообразованной женщиной, она пригласила философа-неоплатоника Лонгина для воспитания её сына, а затем назначила его министром. Зенобия оказывала также покровительство епископу Павлу из Самосаты[7]. После того как император Галлиен отказал её сыну в подтверждении титулов, дарованных Оденату, Зенобия объявила о независимости от Рима и за короткое время подчинила своей власти всю Сирию, восточную часть Малой Азии и Египет.

Այդ ընթացքում Գալիեն կայսրը սպանվել է, իսկ նրա ժառանգորդ Կլավդիուս 2–րդը մահացել է ժանտախտից։ Նոր կայսր Ավրելիանոսը 272 թվականին դուրս է եկել Զենոբիայի դեմ, ջարդել նրա զորքերը (մոտ 70 հազար մարդ) Անտիոքի և Հոմսի ճակատամարտերում։ К этому времени император Галлиен был убит, а наследовавший ему Клавдий II умер от чумы. Новый император Аврелиан выступил против Зенобии в 272 году, разбил её войска (численность которых доходила до 70 тысяч человек[8]) в битвах при Антиохии и Эмесе. Согласно сведениям византийского историка V века н. э. Зосима, Зенобия, узнав о поражении своей армии от римлян, пыталась бежать в Персию на верблюдах, но была перехвачена у самой переправы через Евфрат и доставлена к Аврелиану[9]. Философ Лонгин, составивший от имени царицы оскорбительное письмо императору, был казнён. Аврелиан вновь подчинил Пальмирское царство Римской империи.

В 274 году во время триумфального шествия Аврелиана Зенобия была проведена через Рим в золотых цепях.

После этого, согласно Требеллию Поллиону, она жила в поместье Тибур (современный Тиволи) возле Рима[10]. Потомки её пользовались известностью в Италии[11][12]. Впрочем, Зосим утверждал, что ещё на пути в Рим Зенобия умерла от болезни или уморила себя голодом[13].

Հիշատակություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ֆիլմում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

«Հռոմի նշանի տակ»– ռեժիսոր՝ Գվիդո Բրինյոնե։ Ֆիլմը նկարահանվել է Իտալիայի, Գերմանիայի, Ֆրանսիայի և Հարավսլավիայի համատեղ աշխատանքով (1959 թվական)։ Զենոբիայի դերը մարմնավորել է Անիտա Էկբերգը[14]։

Սկզբնաղբյուրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Ֆլավիուս Եվպատորցի․ Համառոտ պատմություն քաղաքի հիմնադրումից // «4–րդ դարի հռոմեացի պատմաբաններ» գրքից։
  • Զոսիմոս [15]։
  • Տրեբելի Պոլիոն [16] Երեսուն բռնապետներ // «Հռոմի տիրակալները։ Հռոմեական կայսրերի կենսագրույթությունները Ադրիանայից մինչև Դիոկլետիան» գրքից։
  • Ֆլավիուս Վոպիսկ Սիրակուզյանին [17]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ Канке; Kankye, Viktor (2017-06-08). «Special and general philosophy of science. Encyclopedic dictionary». INFRA-M Academic Publishing LLC. Վերցված է 2020-09-24-ին.
  2. ↑ «WebCite query result». www.webcitation.org. Վերցված է 2020-09-24-ին. {{cite web}}: Cite uses generic title (օգնություն)
  3. ↑ «авторы». dx.doi.org. Վերցված է 2020-09-26-ին.
  4. ↑ Сервье Жак Роэрга де. Жены двенадцати цезарей. — М., 1998. — С. 607.
  5. ↑ Зенобия Септимия // Словарь античности / Пер. с нем. — М., 1989. — С. 213.
  6. ↑ Зенобия Септимия // Словарь античности / Пер. с нем. — М., 1989. — С. 213.
  7. ↑ Павел Самосатский // Христианство. Энциклопедический словарь. — М., 1995. — Т. II. — С. 269.
  8. ↑ Ловягин, 1890—1907
  9. ↑ Зосим. Новая история. — Белгород, 2010. — С. 87.
  10. ↑ Требеллий Поллион. Тридцать тиранов // В кн.: Властелины Рима. — М., 1992. — C. 255.
  11. ↑ Евтропий. Краткая история от основания города // Римские историки IV века. — М., 1997. — С. 61.
  12. ↑ Федорова Е. В. Люди императорского Рима. — С. 241.
  13. ↑ Зосим. Указ. соч. — С. 89.
  14. ↑ «Nel segno di Roma». 1959-03-05. Վերցված է 2020-09-25-ին.
  15. ↑ «Neue Seite 18». www.vostlit.info. Վերցված է 2020-09-25-ին.
  16. ↑ «Зенобия - Авторы жизнеописаний Августов». www.e-reading.mobi. Վերցված է 2020-09-25-ին.
  17. ↑ «Авторы жизнеописаний августов: Флавий Вописк Сиракузянин. Божественный Аврелиан». ancientrome.ru (ռուսերեն). Վերցված է 2020-09-25-ին.
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մասնակից:Լուսի_Գասպարյան/Ավազարկղ&oldid=7464325» էջից