Կենդանի դիակ
| Կենդանի դիակ ռուս.՝ Живой труп | |
|---|---|
 | |
| Տեսակ | գրական ստեղծագործություն |
| Ժանր | դրամա և արձակ |
| Ձև | պիես |
| Հեղինակ | Լև Տոլստոյ |
| Բնագիր լեզու | ռուսերեն |
| Գրվել է | 1900 |
| Առաջին ներկայացման վայր | Մոսկվայի գեղարվեստական ակադեմիական թատրոն |
| Հրատարակվել է | 1900 |
 The Living Corpse | |
«Կենդանի դիակը »[1], Լև Տոլստոյի պիեսը, որ գրվել է 1900 թվականին, բայց հրատարակվել է մահվանից հետո։ Չնայած այն հանգամանքին, որ ստեղծագործության սյյուժեն հասնում է իր տրամաբանական հանգուցալուծմանը, այն չի կարող համարվել ավարտված. հեղինակը դադարեցրել է պիեսի վրա տարվող աշխատանքը՝ այն թողնելով սևագրի վրա։ Այդ ամենը հաստատվում է նամակով, որ գրողը 1900 թվականի դեկտեմբերի 12-ին գրել է գրող Վ. Չերտկովին․ «Դրաման, որ ես կատակելով կամ, ավելի ճիշտ, չարաճճիությամբ գրեցի կոպիտ կերպով, բայց հիմա չեմ կարծում, որ կավարտեմ կամ կտպագրեմ դա, ես խիստ կասկածում եմ, որ ես ինչ-որ բան արել եմ»[2]։
Ստեղծագործությունը գրելու պատճառ է դարձել Նիկոլայ Սուխանովի մոր ամուսնալուծության գործընթացն ու կեղծված մահը, որ նրա հայրը կազմակերպել է Սոֆիյսկի գետափին[3], որպեսզի օրինական ճանապարհով բաժանվի ու կնոջը հնարավորություն տա նորից ամուսնանալ։ Խարդախությունը բացահայտվել է, ու ամուսինները դատապարտվել են յոթ տարվա ազատազրկման կամ մեկ տարվա ազատազրկման։
Սյուժե[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պիեսի կենտրոնական կերպարը՝ Ֆեոդոր Պրոտասովը, տառապում էր այն համոզմունքից, որ իր կինը՝ Լիզան, երբեք ընտրություն չի կատարել իր և Վիկտոր Կարենինի միջև, ով նույնպես ցանկանում էր ամուսնանալ նրա հետ։ Նա ցանկանում էր ինքնասպան լինել, բայց համարձակություն չուներ։ Փախչելով իր կյանքից՝՝ նա ընկնում է գնչուների մոտ և հարաբերություններ սկսում երգչուհի Մաշայի հետ։ Սակայն Մաշայի ծնողների հավանության չեն արժանացնում նրանց կապը, և նա փախչում է նաև այս կյանքից։ Նրա կրկին ցանկանում է ինքնասպան լինել, բայց ուժ չունի անելու այդ։
Միևնույն ժամանակ նրա կինը, կարծելով, թե Պրոտասովը մահացած է, ամուսնացել է ուրիշ տղամարդու հետ։ Երբ Պրոտասովը հայտնվում է, նրան մեղադրում են երկամուսնության և ամուսնու անհետացումը կազմակերպելու մեջ։ Նա հայտնվում է դատարանում վկայություն տալու համար, իսկ կինը չգիտի, որ նա ողջ է։ Արդյունքում նա կա՛մ պիտի հրաժարվի իր նոր ամուսնուց, կա՛մ աքսորվի Սիբիր։ Պրոտասն ինքնասպանություն է գործում։ Դրանից հետո նրա կինը խոստովանում է, որ ինքը միշտ սիրել է Պրոտասովին։
Թատրոն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պրեմիերան տեղի է ունեցել Մոսկվայի գեղարվեստական թատրոնում 1911 թվականի սեպտեմբերի 23-ին (հոկտեմբերի 5)[4]։ Գլխավոր ռեժիսորներն են եղել Վլադիմիր Նեմիրովիչ Դաչենկոն և Կոնստանտին Ստանիսլավսկին[5]։ Շուտով այն բեմադրվել է նաև Սանկտ-Պետերբուրգում։ Քանի որ տեքստը թարգմանվել է տարբեր լեզուներով, այն բեմադրվել է Բեռլինում, Վիեննայում, Փարիզում և Լոնդոնում
Լոնդոնում անգլիալեզզու ներկայացումը տեղի է ունեցել 1912 թվականի դեկտեմբերի 6-ին և կոչվել «Մարդը, ով մեռած էր» (անգլ.՝ The Man Who Was Dead, թարգմանել են Զինաիդա Վենգերովան և Ջոն Պոլոկը), բեմադրվել է Գրական հասարակություն թատրոնում[6]։ Պիեսը բեմադրել է Ա․ Անդրեևը, ով եկել էր Բելգրադի թագավորական թատրոնից[7]։ Էդմոնդ Բրեոնը խաղացել է Ֆյոդորի դերը, Վիոլետ Լուիսը՝ Լիզայի, Լորենս Անդերսոնը՝ Վիկտորայի, Լիդիա Յավորսկան՝ Մաշայի, իսկ Էնտոնի Ուորդը խաղացել իշխան Աբրեզկովի դերը[8]։
Էկրանավորումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Պիեսն էկրանավորվել է շատ անգամներ.
- 1911 թվական — Կենդանի դիակ, Ռուսաստան (համր ֆիլմ), ռեժիսորներ՝ Բորիս Չայկովսկի, Վ. Կուզնեցով, Լիզա Պրոտասովա՝ Մարիա Բլյումենտալ-Տամարինա
- 1916 թվական — Կենդանի դիակ, Ֆեոդոր Պրոտասով՝ Ալեքսանդր Զելվերովիչ
- 1918 թվական — Կենդանի դիակ, Ռուսաստան (համր ֆիլմ), ռեժիսոր՝ Չեսլավ Սաբինսկի, դերերում՝ Վերա Խոլոդնայա
- 1918 թվական — Կենդանի դիակ, Ճապոնիա (համր ֆիլմ), ռեժիսոր՝ Էյձո Տանակա
- 1928 թվական — Կենդանի դիակ, Գերմանիա, ԽՍՀՄ, ռեժիսոր՝ Ֆեոդոր Օցեպ, Ֆեոդոր Պրոտասով՝ Վսեվոլոդ Պուդովկին, Լիզա Պրոտասովա՝ Մարիա Յակոբինի, Մաշա՝ Նատո Վաչնաձե, մարմնավաճառ՝ Վերա Մարեցկայա, Պետուշկով՝ Վլադիմիր Ուրալսկի, գողը պանդոկում՝ Բորիս Բարնետ, Պորֆիրի Պադոբեդ, Պյոտր Ռեպնին
- 1930 թվական — Հատուցում / Redemption, ԱՄՆ, ռեժիսոր՝ Ֆրեդ Նիբլո, Լայոնել Բերիմոր, Ֆեոդոր Պրոտասով՝ Ջոն Գիլբերտ, Մաշա՝ Ռենե Ադորե, Լիզա՝ Էլինոր Բորդման
- Nuits de feu(անգլ.) ֆիլմը Internet Movie Database կայքում (1937)
- 1952 թվական — Կենդանի դիակ, ԽՍՀՄ, ռեժիսոր՝ Վլադիմիր Վենգերով, Ֆեոդոր Պրոտասով՝ Նիկոլայ Սիմոնով
- 1968 թվական — Կենդանի դիակ, ԽՍՀՄ, ռեժիսոր՝ Վլադիմիր Վենգերով, Ֆեոդոր Պրոտասով՝ Ալեքսեյ Բատալով
- 1987 թվական — Կենդանի դիակ (ֆիլմ-ներկայացում), ԽՍՀՄ (հեռուստատեսային), ռեժիսոր՝ Բորիս Շչեդրին, Ֆեոդոր Պրոտասով՝ Լեոնիդ Մարկով, Լիզա Պրոտասով՝ Օլգա Օստրոումովա, Վիկտոր Կարենին՝ Գեորգի Տարատորկին, Աննա Կարենինա՝ Իրինա Կարտաշևա, Մաշա՝ Լյուդմիլա Դրեբնյովա
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Արտերկրում բեմադրվել է նաև «Այն մարդը, որ մեռած էր», «Ազատագրում» և «Փոխհատուցում» խորագրերով։
- ↑ Толстой Л. Н. Полное собрание сочинений: В 90 тт. — М., 1957. — Т. 88. — С. 216.
- ↑ А. М. Ларина. Անմոռանալի
- ↑ Բենդեթի (1999, 387)
- ↑ Бенедетти (1999, 207)
- ↑ Կարսոն (1913, 165) և Ջոնս (2002, 150)
- ↑ Ջոնս (2002 , 150)
- ↑ Կարսոն (1913, 165)
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Adler, Jacob. 1999. A Life on the Stage: A Memoir. Trans. Lulla Rosenfeld. Նյու Յորք։ Knopf. ISBN 0-679-41351-0.
- Benedetti, Jean. 1999. Stanislavski: His Life and Art. Revised edition. Original edition published in 1988. London: Methuen. ISBN 0-413-52520-1.
- Bernstein, Herman. 1911. "Tolstoy’s Play, "The Living Corpse, « Stirs Russia; Strong Melodrama Produced in Russia Will Soon be Seen in Berlin and Elsewhere--;The Story of a Worthless Husband’s Failure and Final Sacrifice.» New York Times Oct 29: SM5.
- Carson, L, ed. 1913. en:The Stage Year Book 1913. London: The Stage. Available online.
- Jones, W. Gareth. 2002. «Tolstoy Staged in Paris, Berlin, and London.» In Orwin (2002, 142—161).
- Gilien, Leo. 1916. «Irving Place Production of Tolstoy Play Not Its First in America.» New York Times Oct 22: X7.
- Orwin, Donna Tussing, ed. 2002. The Cambridge Companion to Tolstoy. Cambridge Companions to Literature ser. Cambridge: Cambrige UP. ISBN 0-521-52000-2.
- Rosenfeld, Lulla. 1999. Commentary. In Adler (1999, 367—370).
- Redemption, 1918, Redemption, 1928, The Living Corpse, 1929 on the Internet Broadway Database.
- —, «Gilbert Miller Stages Tolstoy Play», The New York Times, Sep 27, 1919. p. 13
- —, «Leo Tolstoy’s Play Makes a Triumph…», New York Times, Oct 19, 1916, 7.
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Կենդանի դիակ» հոդվածին։ |
| ||||||||||
