Լոնդոնի մետաղների բորսա
| Բնագավառ | administration of financial markets, Արժեթղթերի շուկա | |
|---|---|---|
| Ստեղծում | 1877 | |
| Երկիր | Միացյալ Թագավորություն | |
| Կազմակերպչաիրավական ձև | բաց բաժնետիրական ընկերություն | |
| Գլխամասի վայր | Լոնդոն | |
| Սպասարկող | Hong Kong Exchanges and Clearing | |
| Պաշտոնական կայք | www.lme.com | |
Լոնդոնի մետաղների բորսա (անգլ.՝ The London Metal Exchange, LME), աշխարհի առաջատար ապրանքային բորսա, որը մասնագիտացած է գունավոր մետաղների առևտրի ոլորտում։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
19-րդ դարի կեսերին Մեծ Բրիտանիան պղնձի և անագի ամենամեծ արտադրողն էր աշխարհում։ Զարգացող արդյունաբերության հումքի կարիքները հիմնականում ապահովվել են Հարավային Ամերիկայի, Աֆրիկայի և Ասիայի նոր հայտնաբերված հանքավայրերից մատակարարումներով։ Օվկիանոսներով հումքի տեղափոխումը լի էր ռիսկերով, տարբեր պատճառներով նավերը հասնում էին անհավասարաչափ, ինչը էական ազդեցություն էր ունենում գների վրա և, հետևաբար, ռիսկ էր գնորդների և վաճառողների համար։ Տրանսպորտի և կապի զարգացման հետ մեկտեղ (հայտնագործվել է հեռագիրը, իսկ ավելի ուշ՝ հեռախոսը) վաճառականները հնարավորություն են ունեցել նախապես տեղեկություններ ստանալ հումքի մատակարարման մասին։ Սա իր հերթին հանգեցրեց գործարքների կնքմանը ապագայի համար։ Առևտրի ծավալներն ավելացան, և առևտրականները սկսեցին կանոնավոր կերպով հանդիպել գործարքներ իրականացնելու համար[1]։
Սկզբում առևտրականները հանդիպում էին Լոնդոնի Սիթիի կենտրոնում գտնվող Թագավորական բորսայի մոտ գտնվող սրճարանում (Jerusalem Coffee House), որտեղ գործարքները կատարվում էին բարձրաձայնով շրջանաձև[1]։
1876 թվականին նրանք հիմնեցին Լոնդոնի մետաղների բորսան, որը սկսեց գործել 1877 թվականի հունվարի 1-ին Լոմբարդ դատարանի շենքում։ Ֆյուչերսային գործարքները սկսեցին իրականացվել եռամսյա ժամկետով, որը մոտավորապես համապատասխանում էր Չիլիից և Սինգապուրից Միացյալ Թագավորություն պղնձի առաքման ժամկետին։
1882 թվականին բորսան տեղափոխվեց նոր շենք Ուիթինգթոն պողոտայում, որտեղ այն մնաց 98 տարի, մինչև տեղափոխվեց Plantation House նոր շենք։
Փոխանակումը ներկայումս գտնվում է Լիդենհոլ փողոցի 56 հասցեում (Քաղաքում)։
Սկզբում բորսայում վաճառվում էր երկու մետաղ՝ պղինձ և անագ։ Արծաթի առևտուրը սկսվել է 1897 թվականին։ 1914 թվականին արծաթի առևտուրը դադարեց՝ վերականգնվելով միայն 1935-1939 թվականներին կարճ ժամանակով։ Այնուհետև բորսայում արծաթի առևտուրը վերսկսվեց 1968 թվականին և շարունակվեց մինչև 1989 թվականի հունիսը։ Կապարի և ցինկի առևտուրը պաշտոնապես սկսվեց 1920 թվականին։ Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ժամանակ բորսան չի գործել մինչև 1949 թվականը[2]։
Ալյումինի առևտուրը սկսվել է 1978 թվականին, իսկ նիկելի առևտուրը՝ 1979 թվականին։ Այսպիսով, LME-ն դարձավ վեց գունավոր մետաղների՝ պղնձի, ալյումինի, անագի, նիկելի, կապարի և ցինկի աշխարհի առաջատար առևտրային կենտրոնը։ 2000 թվականի ապրիլի 10-ին այս վեց մետաղների ինդեքսների համար սահմանվեց LMEX պայմանագիրը։
Մշտապես զարգացնելով և կատարելագործելով առևտրի մեթոդները՝ բորսան նոր պայմանագրեր է կնքել 2002 թվականին ալյումինի համաձուլվածքների և 2005 թվականին պլաստիկի առևտրի համար[2]։
LME-ն ձեռք է բերվել Hong Kong Exchanges and Clearing-ի կողմից (Հոնկոնգի ֆոնդային բորսայի օպերատոր) 2012 թվականի դեկտեմբերին[3]։
Բորսայի գործառույթներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Լինելով գունավոր մետաղների համաշխարհային առևտրի ճանաչված կենտրոն՝ բորսան իրականացնում է հետևյալ հիմնական գործառույթները[4].
- Ապրանքների օրական գնագոյացում, վաճառվող ապրանքների համաշխարհային գինը ձևավորվում է LME-ում։ Քանի որ բորսայում ներկայացված են գունավոր մետաղների առևտրի հետ կապված աշխարհի խոշորագույն ընկերությունների (արտադրողներ, սպառողներ, վերավաճառողներ) շահերը, առևտրի արդյունքներն արտացոլում են առաջարկի և պահանջարկի փոխհարաբերությունները, այսինքն՝ շուկայի ներկա իրավիճակը։
- Հեջավորում. Սա պաշտպանության ձև է ապագայում ապրանքի վաճառքի կամ գնման գնի փոփոխության ռիսկից։ Հեջավորումը բորսայի առաջնային գործառույթներից մեկն է ավելի քան 130 տարի։ 1877 թվականին բորսայի ստեղծումից ի վեր LME-ի վրա հեջավորման գործարքներ են իրականացվել։
- Ապրանքների առաքման երաշխիք (պայմանագրով ստանձնած պարտավորությունների կատարման երաշխիք), Բորսայում գնված կամ վաճառվող իրական ապրանքների (ֆիզիկական մետաղի) առաքման երաշխիքն ապահովվում է բորսայի պահեստներում առկա բավարար քանակությամբ ապրանքների առկայությամբ։ Օրինակ, LME-ն ունի յոթ պահեստ Միացյալ Թագավորությունում, տասը պահեստ Եվրոպայում (Ռոտերդամ, Ջենովա, Համբուրգ, Անտվերպեն և այլն), յոթը՝ Հեռավոր Արևելքում (Ճապոնիա, Սինգապուր) և պահեստ Հյուսիսային Ամերիկայում։ Բորսայում կնքված պայմանագրերով պարտավորությունների կատարման երաշխիքը (ֆյուչերսներ, օպցիոններ) ապահովվում է հատուկ հաշվարկային համակարգի ստեղծմամբ, բորսաների մասին օրենսդրության ընդունմամբ և բորսայում գործարքներ կատարելու կանոնների մշակմամբ, կառավարական մարմինների կողմից փոխանակումների գործունեության վերահսկողությամբ։
Բորսաներն իրենց հիմնական գործառույթների կատարմանը զուգահեռ շուկայական տնտեսության ինստիտուտ են, որը շուկայական հարաբերությունների մասնակիցներին տալիս է հետևյալ հնարավորությունները.
- խաղալ գների տարբերությունների վրա (սպեկուլյատիվ գործողություններ), այս տեսակի գործարքները նախատեսված չեն փաստացի ապրանքներ մատակարարելու կամ ստանալու համար (սպեկուլյանտները կարևոր դեր են խաղում ֆյուչերսների առևտրում` ավելացնելով շուկայի իրացվելիությունը և ստանձնելով գնային ռիսկեր, դրանով իսկ օգնելով հեջերներին).
- կապիտալի ներդրում ապրանքի մեջ, շատ ընկերություններ (մասնավորապես՝ ֆինանսական, ներդրումային և այլն), փորձելով պաշտպանել իրենց փողերը գնաճից, գնում են բազմաթիվ ապրանքներ։ Ապրանքների գների բարձրացման դեպքում դա օգնում է նրանց ոչ միայն պաշտպանել փողը գնաճից, այլ երբեմն ավելի շահավետ եկամուտ ստանալ, քան ավանդական կապիտալի շուկայում.
- արբիտրաժային գործողություններ, այն դեպքում, երբ տարբեր շուկաներում (տարբեր երկրների բորսաներում) ապրանքների գները տարբերվում են, բորսայական առևտրի մասնակիցները միաժամանակ վաճառում և գնում են ապրանքներ տարբեր բորսաներում՝ դրանով իսկ ստանալով լրացուցիչ շահույթ.
- ֆինանսավորում, բորսայի այս ծառայությունից կարող են օգտվել երաշխիքի սեփականատերերը (բորսայի պահեստի անդորրագիր, որը տալիս է ապրանքը տնօրինելու իրավունք)։ Ենթադրենք, սեփականատերը չի ցանկանում վաճառել ապրանքը, բայց նրան մի որոշ ժամանակ գումար է պետք։ Այս դեպքում նա կարող է բրոքերի միջոցով կազմակերպել երաշխիքի վաճառքը ապագա առաքման համար ապրանքների միաժամանակյա գնմամբ։ Այս գործողությունը, որը հայտնի է որպես lending, թույլ է տալիս պահպանել ապրանքի սեփականատիրոջ դիրքը՝ որոշ ժամանակով միջոցներ ստանալով[4]։
Բորսայի կառուցվածք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Իր կազմակերպաիրավական կարգավիճակով բորսան սահմանափակ պատասխանատվությամբ ընկերություն է։
Բորսայի գործունեության ընդհանուր կառավարումն իրականացնում է բորսայի կոմիտեն, որը, մասնավորապես, ամեն օր հայտարարում է օրվա պաշտոնական գինը՝ ելնելով առևտրի արդյունքներից։
Բորսան սահմանում է բորսայի անդամների տարբեր կարգավիճակներ։ LME-ում կան մասնակիցների վեց կատեգորիաներ[5]․
- Ring Dealing Members - առավելագույն իրավունքներով մասնակիցներ, ներառյալ ռինգում բոլոր գործարքները կատարելու իրավունքը
- Associate Broker Clearing Members – անդամներ, որոնք ունեն նախորդ կատեգորիայի անդամների բոլոր իրավունքները, բացառությամբ առևտրային նստաշրջանի ընթացքում ռինգում գործարքներ կնքելու իրավունքը
- Associate Trade Clearing Members - անդամներ, ովքեր իրավունք ունեն հաշվարկներ կատարել քլիրինգային պալատի միջոցով սեփական գործարքների վերաբերյալ, բայց առանց ռինգում գործարքներ կատարելու իրավունքի։
- Associate Broker Members – կարող են տրամադրել բրոքերային ծառայություններ, բայց իրենք իրավունք չունեն գործարքներ կատարել առևտրի ընթացքում
- Associate Trade Members – կարող են գործարքներ կատարել բորսայում որպես հաճախորդ
- Անհատական և պատվավոր անդամներ - բորսայում առևտուր անելու իրավունք չունեն։
Ռինգում առևտուր անող ընկերությունների ցանկ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2012 թվականի ապրիլի 26-ի դրությամբ Ring Dealing Անդամների ցանկը ներառում էր[6]․
- Amalgamated Metal Trading Limited
- Barclays Capital
- ED&F Man Capital Markets
- INTL FCstone (Europe) Ltd
- J.P.Morgan Securities Ltd
- MAREX Financial Limited
- Metdist Trading Ltd
- Natixis Commodity Markets Limited
- Newedge Group (Մեծ Բրիտանիայի մասնաճյուղ)
- Société Générale
- Sucden Financial Limited
- Triland Metals Ltd
Աճուրդների կազմակերպում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բորսայում առևտուրն իրականացվում է ամեն օր, բացառությամբ հանգստյան և տոն օրերի, երկու նստաշրջանների ընթացքում.
- Առաջին նստաշրջանը առևտուրն սկսվում է 11:40-ին և ավարտվում 14:45-ին
- Երկրորդ նստաշրջանը սկսվում է 14:55-ին և ավարտվում 17:00-ին[7]։
Առաջին և երկրորդ նստաշրջանների ընթացքում յուրաքանչյուր մետաղի համար առևտուրն իրականացվում է երկու անգամ։ Մեկ մետաղի առևտրի ժամանակը 5 րոպե է։ Յուրաքանչյուր ապրանքի օրվա պաշտոնական գինը հայտարարվում է առաջին (առավոտյան) նստաշրջանի երկրորդ առևտրի արդյունքներով։
Առևտուրն իրականացվում է ստանդարտ փոխանակման պայմանագրերի համաձայն։ Կան երկու տեսակի պայմանագրեր՝ ֆյուչերսներ և օպցիոններ։ Յուրաքանչյուր պայմանագիր սահմանում է.
- ապրանքների ծավալը (օրինակ՝ պղինձ -25 տ, ալյումին - 25 տ., նիկել - 6 տ, անագ - 5 տ, ցինկ - 25 տ, կապար - 25 տոննա)
- առաքման պայմաններ (CIF Rotterdam)
- պարտավորությունների կատարման վերջնաժամկետ (անմիջական առաքում, երեք ամիս, վեց ամիս և այլն)
- արտադրանքի որակի ստանդարտ պահանջներ (օրինակ, ալյումին - 99,7%; ցինկ - 99,995%, անագ - 99,85% և այլն)
Գործարք կնքելու համար անհրաժեշտ է միայն որոշել պայմանագրերի քանակը և գինը։
Մրցույթի մասնակիցները նստում են շրջագծով դասավորված աթոռների վրա։ Յուրաքանչյուր հայտատուի նշանակվում է հատուկ աթոռ։ Այսպիսով, աթոռները կազմում են շրջան, այսպես կոչված «բռնցքամարտի ռինգ»։ Գործարքները ավանդաբար կատարվում են ձայնային գոռգոռոցներով (օգտագործելով բացականչության մեթոդը)։ Նիստից հետո բոլոր պայմանագրերը գրանցվում են բորսայի քլիրինգային պալատում։
| Մետաղ | խմբաքանակի ծավալ | պայմանագրերի տեսակ | լոտի գինը 24/05/2012 ԱՄՆ դոլար | պաշարը 07/15/2011-ի դրությամբ՝ տոննաներով |
|---|---|---|---|---|
| Ալյումին | 25 տոննա | ֆյուչերսներ և օպցիոններ | 1 969 $ | 4.412 միլիոն |
| Պղինձ | 25 տոննա | ֆյուչերսներ և օպցիոններ | 7 660 $ | 462 025 |
| Կապար | 25 տոննա | ֆյուչերսներ և օպցիոններ | 1 934 $ | 307 850 |
| Նիկել | 6 տոննա | ֆյուչերսներ և օպցիոններ | 16 915 $ | 103 194 |
| Անագ | 5 տոննա | ֆյուչերսներ և օպցիոններ | 19 655 $ | 21 305 |
| Ցինկ | 25 տոննա | ֆյուչերսներ և օպցիոններ | 1867 $ | 891 350 |
| Պողպատե գնդեր | 65 տոննա | ֆյուչերսներ | 380 $ | |
| Մոլիբդեն | 6 տոննա | ֆյուչերսներ | 30 350 $ | |
| Կոբալտ | 1 տոննա | ֆյուչերսներ և օպցիոններ | 30 625 $ |
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- London Metal Exchange
- London Bullion Market Association (անգլերեն)
- Minor Metals Trade Association Արխիվացված 2008-02-24 Wayback Machine (անգլերեն)
- London Platinum and Palladium Market Արխիվացված 2008-06-23 Wayback Machine
 | Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Լոնդոնի մետաղների բորսա» հոդվածին։ |
| ||||||
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 The London Metall exchange. Services and History
- ↑ 2,0 2,1 LME 130th Anniversary Supplement
- ↑ «London Metal Exchange. History». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ հուլիսի 19-ին. Վերցված է 2014 թ․ մարտի 6-ին.
- ↑ 4,0 4,1 Стровский Л.Е., Казанцев С.К., Паршина Е.А. и др. Внешнеэкономическая деятельность предприятия. Учебник для вузов Под ред. проф. Л.Е. Стровского. - М: ЮНИТИ-ДАНА, 2004, с.613-631
- ↑ The London Metall Exchange. List of members
- ↑ «Ring Dealing Members». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ ապրիլի 19-ին. Վերցված է 2012 թ․ ապրիլի 26-ին.
- ↑ «The London Metall Exchange. Trading times». Արխիվացված է օրիգինալից 2009 թ․ հոկտեմբերի 8-ին. Վերցված է 2009 թ․ հոկտեմբերի 15-ին.
- ↑ «LME - Non-ferrous metals». lme.com. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մայիսի 26-ին. Վերցված է 27/05/2012-ին.