Իեն Բենքս

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Իեն Բենքս
անգլ.՝ Iain Banks
Ծննդյան անունանգլ.՝ Iain Banks
Ծնվել էփետրվարի 16, 1954(1954-02-16)[1][2][3][…]
ԾննդավայրԴանֆերմլին, Ֆայֆ, Շոտլանդիա, Միացյալ Թագավորություն[4]
Վախճանվել էհունիսի 9, 2013(2013-06-09)[1][2][3][…] (59 տարեկան)
Վախճանի վայրԿերկլոդի, Ֆայֆ, Շոտլանդիա, Միացյալ Թագավորություն
Գրական անունIain M. Banks
Մասնագիտությունգիտաֆանտաստիկ գրող, վիպասան, գրող և փիլիսոփա
Քաղաքացիություն Միացյալ Թագավորություն
ԿրթությունՍտիրլինգյան համալսարան
Ժանրերգիտաֆանտաստիկ գրականություն և գեղարվեստական գրականություն
ԱնդամակցությունԹագավորական գրական ընկերություն
Կայքiain-banks.net
 Iain Banks Վիքիպահեստում

Իեն Մենզիս Բենքս (անգլ.՝ Iain Menzies Banks, փետրվարի 16, 1954(1954-02-16)[1][2][3][…], Դանֆերմլին, Ֆայֆ, Շոտլանդիա, Միացյալ Թագավորություն[4] - հունիսի 9, 2013(2013-06-09)[1][2][3][…], Կերկլոդի, Ֆայֆ, Շոտլանդիա, Միացյալ Թագավորություն[5][6]), շոտլանդացի գրող, որն աշխատում է «Iain M. Banks» և «Iain Banks» կոչվող գիտական ֆանտաստիկայի ժանրերում։ 2008 թվականին գրողի անունը ներառվել է Թայմս թերթի «1945 թվականի Մեծ Բրիտանիայի 50 լավագույն գրողների» ցանկում[7]։ Բրիտանացի գրաքննադատները և լրագրողները նրան անվանել են «Գրականության Տարանտինո»[8]։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Իեն Բենքսը ծնվել է 1954 թվականին Շոտլանդիայում։ Ավարտել է Սթերլինգի համալսարանը, որտեղ ուսումնասիրել է անգլերեն, փիլիսոփայություն և հոգեբանություն։ Ուսումն ավարտելուց հետո Բենքսը տեղափոխվել է Լոնդոն, որտեղ ապրել է մինչև 1988 թվականը, իսկ հետո վերադարձել է Շոտլանդիա։ 1992 թվականին Բենքսն ամուսնացել է Էննիի հետ, ում հետ ամուսնությունը տևել է մինչև 2006 թվականը և 2007 թվականին ավարտվել ամուսնալուծությամբ։ Ամուսնալուծությունը ծանր է եղել գրողի համար և նշանավորվել է նոր ստեղծագործությունների և հրապարակումների չորսամյա ընդմիջումով։

2003 թվականին նա կատարել է տարօրինակ արարք․ պատռել է իր անձնագիրը և մնացորդներն ուղարկել Թոնի Բլեերին՝ ի նշան բրիտանական զորքերի Իրաք մուտք գործելու դեմ բողոքի[8]։ Նա աջակցել է Շոտլանդիայի անկախությանը և ստորագրել Շոտլանդիայի Սոցիալիստական կուսակցության նախաձեռնած Կալթոն-Հիլլի համապատասխան դեկլարացիայի տակ։

2013 թվականին Բենքսի մոտ ախտորոշվել է լեղապարկի քաղցկեղ[9]։ 2013 թվականի ապրիլի 3-ին Բենքսը հայտարարել է, որ մահացու հիվանդ է. նրա խոսքերով՝ հիվանդությունը գտնվում էր վերջին փուլում[10], և մինչև մահը մնում է մի քանի ամսից ոչ ավելի[11][12]։ Այդ կապակցությամբ գրողը հայտարարել է, որ դադարեցնում է հանրային գործունեությունը և իրեն նվիրում է աշխարհով մեկ ճանապարհորդություններին և մտերիմների հետ շփումներին։ Նա նաև հայտարարել է իր վաղեմի ընկերուհու հետ ամուսնանալու մտադրության մասին[13]։ Շոտլանդական The Scotsman թերթի փոխանցմամբ՝ Իեն Բենքսի և Ադելի Հարթլիի ամուսնության արարողությունը տեղի է ունեցել ապրիլի 5-ին Գլենֆիննան գյուղի մերձակայքում գտնվող հինգաստղանի «Ինվերլոխի Քասլ» (Inverlochy Castle Hotel) հյուրանոցում, Ավագ ուրբաթ օրը[14]։

Բենքսը մահացել է հունիսի 9-ին 59 տարեկան հասակում` լեղապարկի քաղցկեղից[15][16]։

Մշակույթի շրջանի մասին[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Բենքսի գիտաֆանտաստիկ ստեղծագործությունների մեծ մասը մտնում է «The Culture» շարքի մեջ, որն անվանվել է նրանում նկարագրված հումանոիդային արարածների գերքաղաքականացման պատվին։ Այս աշխարհում արհեստական բանականությունը վաղուց գերազանցել է մարդկային հզորությանը, խելամիտ աստղագուշակներին, դրոններին և Բանականությունները (անգլ.՝ Minds` մեծ ինտելեկտի մակարդակով խելացի մեքենաներ, յուրաքանչյուր «օրբիտալ» ունի իր միտքը) գործում են կողք կողքի՝ կենսաբանական ճանապարհով էվոլյուցիայի ենթարկված խելամիտ ցեղերի ներկայացուցիչների հետ։

Բենքսի աշխարհը գրեթե ուտոպիա է. այնտեղ հաղթահարված են ֆիզիկական հիվանդությունները, սկզբունքորեն կարելի է անվերջ երկար ապրել, տիեզերքի գրեթե ցանկացած կետ կարելի է կարճ ժամանակում հասնել՝ կատարելով հիպերտարածական թռիչք (լույսի արագությունը վաղուց դադարել է սահման լինել), բնակչության մեծ մասն ապրում է ոչ թե մոլորակների վրա, այլ տիեզերքում՝ արհեստականորեն կառուցված «ուղեծիրներում» (անգլ.՝ orbitals). ողջամիտ էակների գրեթե ցանկացած ցանկություն կարող է բավարարվել։ Չկան մշտական իշխանության մարմիններ. անհրաժեշտության դեպքում նման մարմիններն ստեղծվում են «ոտքի վրա», օրինակ՝ որպես մի քանի գերմտածողների համագործակցության արդյունքում, որոնք իրականում աստղ-աշխարհներ կամ աստերոիդ-աշխարհներ են։

Բենքսի նկարագրած առատության հասարակությունում խնդիրներ, այնուամենայնիվ, առաջանում են, օրինակ, թշնամական մշակույթների հետ փոխազդեցության արդյունքում («Հիշիր Ֆլեբի մասին»), «դրսի աշխարհի» («Էքսցեսիա») երևույթների հետ բախվելիս կամ պակաս զարգացած քաղաքակրթությունների («Ինվերսիաներ») հետ փոխազդեցության դեպքում։ Օրինակ՝ «Տեխնիկայի վերջին խոսքը» վեպում նկարագրվում է 1977 թվականին կայացած Մշակույթի նավի այցը Երկիր։

«Խավարի այն կողմում», «Անխափան սարք», Transition գիտաֆանտաստիկ վեպերը «Մշակույթ» շարքի մեջ չեն մտնում։

Մատենագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Իեն Բենքս անունով

  • «Սռնիների գործարան» / անգլ.՝ The Wasp Factory (1984 թվական)
  • «Քայլեր ապակու վրա» / անգլ.՝ Walking on Glass (1985 թվական)
  • «Կամուրջ» / անգլ.՝ The Bridge (1986 թվական)
  • «Հուսահատության փողոց» / անգլ.՝ Espedair Street (1987 թվական)
  • «Երազանքների ջրանցք» / անգլ.՝ Canal Dreams (1989 թվական)
  • «Ագռավի ճանապարհ» / անգլ.՝ The Crow Road (1992 թվական)
  • «Աջակից» / անգլ.՝ Complicity (1993 թվական,)
  • «Ումմ, կամ Իսիդան Չփրկվածների մեջ» / անգլ.՝ Whit (1995 թվական)
  • «Քարի երգ» / անգլ.՝ A Song of Stone (1997 թվական)
  • «Բիզնես» / անգլ.՝ The Business (1999 թվական)
  • «Մեռած եթեր»/ անգլ.՝ Dead Air (2002 թվական)
  • «Մաքուր ապրանք՝ իդեալական վիսկի փնտրելիս» / անգլ.՝ Raw Spirit: In Search of the Perfect Dram (2003 թվական)
  • «Կայսրություն, կամ Կտրուկ մոտեցումները Գարբադալեին» / անգլ.՝ The Steep Approach to Garbadale (2007 թվական)
  • Transition (2009 թվական)
  • Stonemouth (2012 թվական)
  • The Quarry (2013 թվական)

Իեն Մ․ Բենքս անունով

  • «Հիշիր Ֆլեբի մասին» / անգլ.՝ Consider Phlebas (1987 թվական)
  • «Խաղացող»[17] / անգլ.՝ The Player of Games (թվական)
  • «Զենքի ընտրություն» / անգլ.՝ Use of Weapons (1990 թվական)
  • «Տեխնիկայի վերջին խոսք» / անգլ.՝ The State of the Art (1991 թվական, ռուսերեն թարգմանությամբ՝ 2011, լույս է տեսել 2016 թվական)
  • «Էքսցեսիա» / անգլ.՝ Excession (1996 թվական)
  • «Շրջում» / անգլ.՝ Inversions (1998 թվական)
  • «Առջևի տեսարան» / անգլ.՝ Look to Windward 2000 թվական)
  • «Խավարի մյուս կողմում» / անգլ.՝ Against a Dark Background (1993 թվական)
  • «Չբաշխված զենք» / անգլ.՝ Feersum Endjinn (1994 թվական)
  • «Հանրահաշիվ»[18] / անգլ.՝ The Algebraist (2004 թվական)
  • «Հարց»[17] / անգլ.՝ Matter (2008 թվական)
  • «Փոքր մանրամասներ» / անգլ.՝ Surface detail (2010 թվական)
  • The Hydrogen Sonata (2012 թվական)

Էկրանավորում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • 1996 թվական՝ Ագռավի ճանապարհ / The Crow Road (մինի սերիալ) (BBS Scotland, ռեժիսոր՝ Գևին Միլար)
  • 2000 թվական՝ Աջակից / Complicity (ֆիլմ) (Carlton Films, J&M Entertainment, Talisman Films Limited, ռեժիսոր՝ Գևին Միլար)
  • 2015 թվական՝ Սթոունմութ / Stonemouth (մինի սերիալ) (BBC 2, ռեժիսոր՝ Չարլզ Մարտին)

Հիշողություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գրողի անունով է կոչվել թիվ 5099 աստերոիդը[19]։

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Internet Speculative Fiction Database — 1995.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 NooSFere (ֆր.) — 1999.
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Discogs — 2000.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 Deutsche Nationalbibliothek Record #115715983 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
  5. ↑ Дарья Ивашкина (2013 թ․ հունիսի 9). «От рака умер шотландский писатель Иэн Бэнкс, описавший ход своей болезни в Интернете». Կոմսոմոլսկայա պրավդա. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հունիսի 10-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունիսի 10-ին.
  6. ↑ «Iain Banks dies of cancer aged 59». BBC. 2013 թ․ հունիսի 9. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հունիսի 10-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունիսի 10-ին.
  7. ↑ «The 50 greatest British writers since 1945». Թայմս. 2008 թ․ հունվարի 5. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հունիսի 10-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունիսի 10-ին.
  8. ↑ 8,0 8,1 Hoggard L. (2007 թ․ փետրվարի 18). «Iain Banks: The novel factory». The Independent. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հունիսի 10-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունիսի 10-ին.
  9. ↑ «Iain [M] Banks». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ ապրիլի 10-ին. Վերցված է 2013 թ․ ապրիլի 5-ին.
  10. ↑ «У Иэна Бэнкса обнаружили рак в конечной стадии» (ռուսերեն). Лента.ру. 2013 թ․ ապրիլի 3. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հունիսի 10-ին.
  11. ↑ «A personal statement from Iain Banks». 2013 թ․ ապրիլի 3. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հունիսի 10-ին. Վերցված է 2013 թ․ հունիսի 10-ին.
  12. ↑ «Iain Banks diagnosed with gall bladder cancer» (անգլերեն). The Guardian. 2013 թ․ ապրիլի 3. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հունիսի 10-ին.
  13. ↑ «Британский писатель Иэн Бэнкс сообщил о том, что смертельно болен». Радио «Эхо Москвы». 2013 թ․ ապրիլի 3. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ ապրիլի 4-ին. Վերցված է 2013 թ․ ապրիլի 4-ին.
  14. ↑ Stephen McGinty. (2013 թ․ ապրիլի 8). «Iain Banks marries in his favourite place» (անգլերեն). The Scotsman. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ ապրիլի 11-ին. Վերցված է 2013 թ․ ապրիլի 10-ին.
  15. ↑ «Умер шотландский писатель Иэн Бэнкс» (ռուսերեն). Лента.ру. 2013 թ․ հունիսի 9. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հունիսի 10-ին.
  16. ↑ Головастиков, Кирилл (2013 թ․ հունիսի 10). «Улица без отчаяния. Умер автор «Осиной фабрики» Иэн Бэнкс» (ռուսերեն). Лента.ру. Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հունիսի 12-ին.
  17. ↑ 17,0 17,1 Сергей Некрасов Игрок. Материя. // Если : журнал. — Москва: Любимая книга, 2012. — № 6. — С. 231—234. — ISSN 0136-0140.
  18. ↑ Игорь Гонтов Давным-давно, где-то в космосе… // Если : журнал. — Москва: Любимая книга, 2011. — № 5. — С. 251—253. — ISSN 1680-645X.
  19. ↑ «В честь писателя Иэна Бэнкса, умершего от рака, назвали астероид». Արխիվացված է օրիգինալից 2013 թ․ հուլիսի 8-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 13-ին.

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Kincaid P. Iain M. Banks. — University of Illinois Press, 2017. — 200 p. — (Modern Masters of Science Fiction). — ISBN 978-0-252-04101-3.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Իեն Բենքս» հոդվածին։
 ⛭ 
  Թեմատիկ կայքեր
Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Իեն_Բենքս&oldid=9785679» էջից