Էստոնիայի անկախության հռչակագիր (1918)
| Էստոնիայի անկախության հռչակագիր | |
|---|---|
 Պատմական փաստաթուղթ. Էստոնիայի Հանրապետության հիմնադիր ակտ` Անկախության հռչակագիր | |
| Տեսակ | անկախության հռչակագիր |
| Հրատարակված | փետրվարի 23, 1918 |
Էստոնիայի անկախության հռչակագիր, որը նաև հայտնի է որպես Էստոնիայի ժողովուրդներին ուղղված մանիֆեստ (էստ․՝ Manifest Eestimaa rahvastele), հիմնադիր ակտ, որով 1918 թվականի փետրվարի 24-ին ստեղծվեց Էստոնիայի անկախ ժողովրդավարական հանրապետությունը։ Այդ ժամանակից ի վեր փետրվարի 24-ը նշվում է որպես Էստոնիայի անկախության օր, Էստոնիայի ազգային օր։
Հռչակագիրը մշակվել է Փրկության կոմիտեի կողմից, որն ընտրվել էր Էստոնիայի նահանգային ժողովի (Մաապեև) ավագների կողմից։ Ի սկզբանե նախատեսված էր պաշտոնապես հայտարարվելու 1918 թվականի փետրվարի 21-ին, հռչակումը հետաձգվեց մինչև փետրվարի 23-ի երեկո, երբ մանիֆեստը տպագրվեց և բարձրաձայն ընթերցվեց Պյառնուում։ Հաջորդ օրը՝ փետրվարի 24-ին, մանիֆեստը տպագրվեց և տարածվեց մայրաքաղաք Տալլինում[1][2]։
Պատմական համատեքստ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Առաջին համաշխարհայինի ժամանակ, 1918 թվականի փետրվարի 24-ին, Էստոնիայի մայրաքաղաք Տալլինում (Ռևալ), բոլշևիկյան ռուսների և գերմանական զորքերի (և Գերմանական կայսրության կողմից մոտալուտ օկուպացիայի) միջև ընկած ժամանակահատվածում, Էստոնիայի փրկության կոմիտեն` Էստոնիայի նահանգային ժողովի կողմից ժողովրդավարական ճանապարհով ընտրվածների գործադիր մարմինը (Maapäev), հռչակեց Էստոնիայի անկախությունը։
Գերմանական կայսրությունը չճանաչեց նոր հռչակված Էստոնիայի Հանրապետությունը։ Այնուամենայնիվ, 1918 թվականի նոյեմբերին Առաջին համաշխարհային պատերազմում Կենտրոնական տերությունների պարտությունից հետո Գերմանիան դուրս բերեց իր զորքերը Էստոնիայից և 1918 թվականի նոյեմբերի 19-ին իշխանությունը Էստոնիայում պաշտոնապես հանձնեց Էստոնիայի ժամանակավոր կառավարությանը[3]։
Հետագա 1918-1920 թվականների անկախության պատերազմի ժամանակ էստոնացիները կարողացան հետ մղել բոլշևիկյան ռուսական ներխուժումը և հաջողությամբ պաշտպանել իրենց նորածին ազատությունը[4]։ Էստոնիայի Հանրապետությունը միջազգային ճանաչում ձեռք բերեց և 1921 թվականին դարձավ Ազգերի լիգայի անդամ[5]։
Հռչակագրի ամբողջական տեքստ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Էստոնիայի ժողովուրդներին ուղղված մանիֆեստը թարգմանաբար[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Դարերի ընթացքում Էստոնիայի ժողովուրդը երբեք չի կորցրել անկախության իր բուռն ցանկությունը։ Սերնդից սերունդ էստոնացիների մոտ պահպանվել է այն գաղտնի հույսը, որ չնայած օտար ժողովուրդների կողմից ստրկության և բռնի կառավարման մութ գիշերին, Էստոնիայում կգա ժամանակը, «երբ բոլոր բեկորները, երկու ծայրից, կբոցավառվեն», և երբ «Կալևը կհասնի տուն՝ իր երեխաներին երջանկություն բերելու համար»։
Հիմա ժամանակն է.
Ազգերի չլսված պայքարը քանդել է ռուսական ցարական պետության փտած հիմքերը։ Ամբողջ Սարմատյան դաշտերում տարածվում է կործանարար անիշխանությունը, որը սպառնում է իր հետևից ճնշել նախկին ռուսական պետության սահմաններում ապրող բոլոր ժողովուրդներին։ Արևմուտքից մոտենում են Գերմանիայի հաղթական բանակները՝ հավակնելու Ռուսաստանի ժառանգության իրենց բաժինը և, առաջին հերթին, տիրանալու Բալթիկ ծովի ափամերձ հողերին։
Այս օրհասական ժամին Էստոնիայի Մաապեևը, որպես մեր երկրի և ժողովրդի օրինական ներկայացուցիչ, միաձայն համաձայնությամբ Էստոնիայի դեմոկրատական քաղաքական կուսակցությունների և կազմակերպությունների հետ, և ժողովուրդների ինքնորոշման իրավունքի ուժով, Էստոնիայի հողի և ժողովրդի ճակատագիրը ձևավորելու համար անհրաժեշտ է գտել ձեռնարկել հետևյալ վճռական քայլերը.
Էստոնիան, իր պատմական և ազգագրական սահմաններում, այսօրվանից հռչակված է անկախ ժողովրդավարական հանրապետություն։
Էստոնիայի անկախ հանրապետությունը ներառում է Հարյումաա, Լյաենեմաա, Յարվամաա, Վիրումաա՝ Նարվա քաղաքով և նրա շրջակայքով, Տարտումաա, Վիրումաա, Վիլյանդիմաա և Պյառնումաա՝ Բալթյան Սաարեմաա, Հիյումաա, Մուհումաա կղզիները և մյուսները, որտեղ էստոնացիները տարիներ շարունակ բնակություն են հաստատել գերակշիռ մեծամասնությամբ։ Լատվիային և Ռուսաստանին սահմանակից տարածքներում հանրապետության սահմանների վերջնական որոշումը կիրականացվի համաժողովրդական պլեբիսիդով ընթացիկ համաշխարհային պատերազմի ավարտից հետո։
Վերոհիշյալ ոլորտներում միակ բարձրագույն և վարչական իշխանությունը Էստոնիայի Մաապեևի կողմից ստեղծված Էստոնիայի Փրկության կոմիտեի դեմոկրատական իշխանությունն է:
Էստոնիայի Հանրապետությունը ցանկանում է բացարձակ քաղաքական չեզոքություն պահպանել բոլոր ինքնիշխան պետությունների և ժողովուրդների նկատմամբ և միևնույն ժամանակ, անշուշտ, հուսով է, որ նրանք հավասարապես կպատասխանեն լիակատար չեզոքությամբ։
Էստոնիայի ռազմական ուժերը կկրճատվեն այնքանով, որքանով անհրաժեշտ է ներքին կարգուկանոն պահպանելու համար։ Ռուսական բանակում ծառայող էստոնացի զինվորները տուն կկանչվեն և կզորացրվեն:
Քանի դեռ ընդհանուր, ուղղակի, գաղտնի և համամասնական ընտրություններով ընտրված Էստոնիայի Սահմանադիր ժողովը չի գումարի և կորոշի երկրի սահմանադրական կառուցվածքը, գործադիր և օրենսդիր ամբողջ իշխանությունը կմնա էստոնական Մաապեևին և նրա կողմից ստեղծված Էստոնիայի ժամանակավոր կառավարությանը, որի գործունեությունը պետք է առաջնորդվի հետևյալ սկզբունքներով.
1. Էստոնիայի Հանրապետության բոլոր քաղաքացիները՝ անկախ իրենց կրոնից, էթնիկական ծագումից և քաղաքական հայացքներից, օգտվում են հավասար պաշտպանությունից Հանրապետության օրենքով և արդարադատության դատարաններում։
2. Հանրապետության սահմաններում բնակվող էթնիկ փոքրամասնություններին` ռուսներին, գերմանացիներին, շվեդներին, հրեաներին և այլոց, երաշխավորվում են մշակութային ինքնավարության իրենց իրավունքները:
3. Քաղաքացիական բոլոր ազատությունները, ինչպիսիք են արտահայտվելու, մամուլի, կրոնի, հավաքների, միավորումների ազատությունը և գործադուլի ազատությունը, ինչպես նաև անհատի և տան անձեռնմխելիությունը, անժխտելիորեն գործում են Էստոնիայի Հանրապետության տարածքում և այն օրենքների հիման վրա, որոնք կառավարությունը պետք է անմիջապես մշակի։
4. Ժամանակավոր կառավարությանը հանձնարարվելու է արդարադատության դատարանների անմիջական կազմակերպումը քաղաքացիների անվտանգությունը պաշտպանելու համար։ Բոլոր քաղբանտարկյալները պետք է անհապաղ ազատ արձակվեն:
5. Քաղաքի, շրջանի և գյուղական համայնքների տեղական ինքնակառավարման մարմինները կկանչվեն շարունակելու իրենց աշխատանքը, որը բռնությամբ ընդհատվել է:
6. Հասարակական կարգի պահպանման համար քաղաքներում և գյուղական վայրերում անհապաղ կազմակերպվում են տեղական ինքնակառավարման մարմիններին ենթակա ժողովրդական աշխարհազորայիններ և ստեղծվում քաղաքացիների ինքնապաշտպանական կազմակերպություններ:
7. Ժամանակավոր կառավարությունը հանձնարարեց առանց հապաղելու լայն ժողովրդավարական հիմունքներով մշակել օրինագծեր՝ ագրարային խնդրի, աշխատուժի, սննդի մատակարարման և ֆինանսական խնդիրների լուծման համար։
Էստոնիա! Դուք կանգնած եք հուսադրող ապագայի շեմին, որտեղ կարող եք ազատ և անկախ որոշել և ղեկավարել ձեր ճակատագիրը։ Սկսե՛ք կառուցել ձեր սեփական տունը, որտեղ կիշխեն կարգուկանոնն ու արդարությունը՝ քաղաքակիրթ ազգերի ընտանիքում արժանի անդամ լինելու համար։ Հայրենիքի բոլոր որդիներ և դուստրեր, եկեք մեկ մարդու պես համախմբվենք մեր հայրենիքը շենացնելու սուրբ գործին։ Այս հողի համար մեր պապերի թափած քրտինքն ու արյունը պահանջում են, դա մեզ պարտադրում են մեր սերունդները։
Կեցցե Էստոնիայի անկախ ժողովրդավարական հանրապետությունը:
Կեցցե խաղաղությունը ազգերի միջև:
Էստոնիայի Մաապեևի ավագանի
Տալլին, 1918 թվականի փետրվարի 21[6]:
Տես նաև[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ Arjakas, Küllo (2008 թ․ փետրվարի 23). «23. ja 24. veebruar 1918: kuidas iseseisvust kuulutati» (էստոներեն). Postimees. Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ փետրվարի 26-ին. Վերցված է 2008 թ․ փետրվարի 24-ին.
- ↑ Vahtre, Lauri (2007 թ․ փետրվարի 23). «89 aastapäeva – sinimustvalgega ja ilma» (էստոներեն). Postimees. Արխիվացված է օրիգինալից 2007 թ․ մարտի 2-ին. Վերցված է 2008 թ․ փետրվարի 24-ին.
- ↑ Rosenthal, Reigo (2012 թ․ հոկտեմբերի 3). «World War I». Estonica. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ հունիսի 27-ին. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 24-ին.
- ↑ Rosenthal, Reigo (2012 թ․ հոկտեմբերի 3). «Estonian War of Independence». Estonica. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ մայիսի 12-ին. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 24-ին.
- ↑ Pajur, Ago (2012 թ․ հոկտեմբերի 3). «Years of parliamentarian democracy». Estonica. Արխիվացված օրիգինալից 2017 թ․ մայիսի 31-ին. Վերցված է 2017 թ․ փետրվարի 24-ին.
- ↑ «Declaration of Independence». Office of the President of Estonia. Վերցված է 2020 թ․ փետրվարի 18-ին.
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
|
Վիքիպահեստ նախագծում կարող եք այս նյութի վերաբերյալ հավելյալ պատկերազարդում գտնել Էստոնիայի անկախության հռչակագիր (1918) կատեգորիայում։ |