Ամանուլլա Խան
| Ամանուլլա Խան պարսկերեն՝ شاه امانالله خان | |
|---|---|
 | |
| Ծնվել է | հունիսի 1, 1892[1][2][3][…] |
| Ծննդավայր | Պագման, Paghman, Kabul |
| Մահացել է | ապրիլի 25, 1960[4][1][2][…] (67 տարեկան) |
| Մահվան վայր | Ցյուրիխ |
| Գերեզման | Ջալալաբադ և Քաբուլ |
| Քաղաքացիություն | .svg){kind=small} Աֆղանստան |
| Կրոն | իսլամ և սուննի իսլամ |
| Մասնագիտություն | միապետ և թագավոր |
| Ամուսին | Queen Soraya of Afghanistan? |
| Ծնողներ | հայր՝ Հաբիբուլլահ Խան |
| Զբաղեցրած պաշտոններ | Աֆղանստանի թագավոր |
| Պարգևներ և մրցանակներ |   և  |
 Amanullah Khan Վիքիպահեստում | |
Ամանուլլա Խան (փուշթու՝ غازي امان الله خان}}, դարի՝ غازی امان الله خان, հունիսի 1, 1892[1][2][3][…], Պագման, Paghman, Kabul - ապրիլի 25, 1960[4][1][2][…], Ցյուրիխ), Աֆղանստանի թագավոր (1919-1929), Բարակզայների արքայատոհմից։ Իշխանության գլուխ է անցել էմիրի կարգավիճակով, 1926 թվականին հռչակվել է շահ՝ թագավոր[5]։ Գահ բարձանալուց մեկ շաբաթ անց՝ 1919 թվականի փետրվարի 28-ին, հռչակել է Աֆղանստանի լիակատար անկախությունը, որը հանգեցրել է աֆղանա-անգլիական երրորդ պատերազմին։ 1921 թվականին Մեծ Բրիտանիան ընդունել ու ճանաչել է Աֆղանստանի անկախությունը։ Ամանուլլա խանը, որ էմիր Հաբիբուլա Խանի որդին էր և առաջնորդվում էր երիտաֆղանների գաղափարներով, վարել է Մեծ Բրիտանիայից լիովին անկախ արտաքին քաղաքականություն[6]։
1923 թվականին ընդունվել է Աֆղանստանի առաջին սահմանադրությունը։ Ամանուլլա Խանի՝ արևմտյան արժեքների ոգով նախաձեռնած ներքին բարենորոգումներն օժանդակել են երկրի զարգացմանը։ 1928-1929 թվականներին Հաբիբուլլա Քալաքանիի գլխավորած ապստամբությունն ու դրան հաջորդած քաղաքացիական կռիվներն ստիպել են Ամանուլլա Խանին հրաժարվել գահից և հեռանալ երկրից։ 30 տարի ապրել է վտարանդության մեջ։ Մահացել է ապրիլի 25-ին, Ցյուրիխում։ Նրա դին տեղափոխել են Աֆղանստան և թաղել Ջալալաբադում[7]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 Encyclopædia Britannica
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.) / Hrsg.: Bibliographisches Institut & F. A. Brockhaus, Wissen Media Verlag
- ↑ 3,0 3,1 Proleksis enciklopedija (хорв.) — 2009.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 Аманулла-хан // Большая советская энциклопедия (ռուս.): [в 30 т.] / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — М.: Советская энциклопедия, 1969.
- ↑ Poullada L. B.։ «AMĀNALLĀH»։ Encyclopædia Iranica (Online ed.)։ United States: Columbia University
- ↑ «Collections Online | British Museum»։ www.britishmuseum.org։ Վերցված է 2020-09-19
- ↑ «Central Asia»։ The British Library։ Վերցված է 2020-09-19
Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Rashikh Jawan Shir (2017)։ Nationalism in Afghanistan։ Kabul, Afghanistan: Academia։ էջեր 1–143։ ISBN 9780060505080
- Ahmed Fazel (3 September 2016)։ «Chapter 5 King Amanullah Khan»։ Conspiracies and Atrocities in Afghanistan,1700-2014։ Canada: Afghan3։ էջեր 183–215։ ISBN 978-0786191703
Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
|
Ամանուլլա Խան Վիքիպահեստում |
|---|
- Amanulla Khan: Betrayal of Nadir Khan
- Ghazi Amanullah Khan City next to Jalalabad
- Ghazi Amanullah Khan City ՅուԹյուբում
| Նախորդող՝ Habibullah Khan |
Emir of Afghanistan 1919–1926 |
Հաջորդող՝ Himself King of Afghanistan |
| Նախորդող՝ Himself Emir of Afghanistan |
King of Afghanistan 1926–1929 |
Հաջորդող՝ Inayatullah Khan |
| ||||||||||||||||
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 1, էջ 273)։ 
|