Աերոզոլներ

Աերոզոլներ, գազային միջավայրում լողացող պինդ կամ հեղուկ մանր մասնիկներից բաղկացած համակարգեր։ Մասնիկները շատ փոքր են՝ 10-7-10-2 սմ։ Աերոզոլներն անկայուն են. ծանրության ուժի ազդեցությամբ մասնիկները նստում են՝ հաճախ նախօրոք կպչելով իրար։ Դրանք կարող են միջավայրից կլանել իոններ և լիցքավորվել։ Նույնանուն լիցքավորված մասնիկներով աերոզոլներն ավելի կայուն են։

Աերոզոլների տեսակներ

Բնական աերոզոլներ

Բնական աերոզոլներից են ծուխը, չոր մշուշը, մառախուղը, ամպը և այլն։ Շրջակա միջավայրի և մարդկանց առողջության համար հատկապես վտանգավոր է մուրը, որով հագեցած է խոշոր քաղաքների օդը. այն թափանցում է մարդկանց շնչառական օրգաններ, նստում հողի, ջրի, բույսերի վրա։ Մեծ է նաև շրջապատն աղտոտող սուլֆատների հասցրած վնասը, որոնք, անջատվելով մթնոլորտից, առաջացնում են թթվային անձրևներ և զանգվածային թունավորումների պատճառ դառնում։ Վտանգավոր աերոզոլներ են առաջացնում նաև գիպսը, ասբեստը, մետաղների (երկաթ, կապար, ցինկ, մոլիբդեն, սելեն, տելուր) օքսիդները։ Հատկապես վտանգավոր է կապարը։ Ավտոմոբիլային մեկ շարժիչը աերոզոլի ձևով տարեկան մթնոլորտ է արտանետում մոտ 1 կգ կապար։

Աերոզոլների պինդ մասնիկները, խառնվելով օդում եղած ջրի մանր կաթիլներին, հաճախ գոյացնում են մառախուղի հատուկ տեսակ՝ սմոգ։ Ուժեղ սմոգը մարդկանց մոտ առաջացնում է շնչահեղձություն, բրոնխային հեղձուկ, ալերգիա, աչքերի բորբոքում։ Օդում աերոզոլների առաջացումը վնասակար է մարդկանց և շրջակա միջավայրի համար, հատկապես՝ ցեմենտի, քիմիական և մանվածքների արտադրություններում։ Որոշ աերոզոլներ պայթուցիկ են, օրինակ՝ ածխի, ալյուրի և շաքարի փոշիները։ Միջուկային պայթյունները սովորաբար առաջացնում են խիստ վտանգավոր ճառագայթաակտիվ աերոզոլներ։

Թունավոր աերոզոլների դեմ պայքարի հիմնական եղանակներն են զտումը, լվացումը, առաջացման պատճառների վերացումը, էլեկտրական դաշտի և ձայնային ալիքների կիրառումը։ Արհեստական անձրևների առաջացումը, կարկտաբեր ամպերի և մառախուղների ցրումը նույնպես իրականացվում են աերոզոլները վերացնելով։

Արհեստական աերոզոլներ

Արհեստական աերոզոլներն օգտագործվում են արդյունաբերության, գյուղատնտեսության, բժշկության մեջ, ինչպես նաև կենցաղում։ Մշակաբույսերի, անտառների վնասատուների և հիվանդությունների, կենցաղային վտանգավոր միջատների դեմ պայքարում են թունաքիմիկատային աերոզոլներով։

Արդյունաբերական և գյուղատնտեսական աերոզոլները ճիշտ չկիրառելու դեպքում կարող են առաջանալ թունավորումներ և հիվանդություններ։

Աերոզոլները բժշկության մեջ

Բժշկության մեջ մաշկի որոշակի վնասվածքների, վերքերի և շնչառական օրգանների հիվանդությունների բուժման նպատակով առանձին դեղանյութեր օգտագործվում են աերոզոլների ձևով. դրանք ավելի արագ և արդյունավետ են ազդում։ Աերոզոլների շատ փոքր մասնիկները, թափանցելով բրոնխների ու թոքերի խորքը, անմիջապես նստում են լորձաթաղանթին և ներծծվում արյան մեջ։ Այդօրինակ դեղանյութերն ավելի արագ և արդյունավետ են ազդում։

Աերոզոլների ակտիվությունն ուժեղանում է նրանց էլեկտրական լիցք, հատկապես՝ բացասական (էլեկտրաաերոզոլեր), հաղորդելիս։ Աերոզոլային դեղանյութերի շնչառմամբ (ինհալացիա) բուժումը կոչվում է աերոզոլաբուժություն։ Դրանք օգտագործում են հիմնականում վարակիչ, վիրուսային (հատկապես՝գրիպի), շնչուղիների այլ հիվանդությունների, թեթև ընթացքով բրոնխային հեղձուկի կանխարգելման և բուժման ժամանակ։ Այդ նպատակով օգտագործում են հակաբիոտիկների տարբեր լուծույթներ, բրոնխալայնիչ դեղանյութեր, հիմնային, հիմնաաղային և այլ հանքային ջրեր, յուղեր և այլն։

Մշակվել և կիրառվում են անհատական ու խմբային օգտագործման տարբեր աերոզոլային ինհալատորներ։

Ընթերցե՛ք «աերոզոլ» բառի բացատրությունը Հայերեն Վիքիբառարանում։

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Աերոզոլներ» հոդվածին։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբնական կամ ներկայիս տարբերակը վերցված է Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) ազատ թույլատրագրով թողարկված Հայկական սովետական հանրագիտարանից (հ․ 1, էջ 94)։

Այս հոդվածի նախնական տարբերակը կամ նրա մասը վերցված է Հայկական համառոտ հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են՝ Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։

Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբանական տարբերակը վերցված է Հանրամատչելի բժշկական հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։