Մասնակից:ՌուզԱննա Գաբրիելյան/Ավազարկղ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից

Սուրբ աթոռ (Holy See)[1][2], (լատին․՝ Sancta Sedes, la-x-church; իտալ.՝ Santa Sede [ˈsanta ˈsɛːde]), որը նաև կոչվում է Հռոմի աթոռ, Սուրբ Պետրոսի աթոռ կամ Առաքելական աթոռ[3], Հռոմի եպիսկոպոսի պաշտոնում Հռոմի պապի իրավասությունն է։ Այն ներառում է Հռոմի թեմի առաքելական եպիսկոպոսական աթոռը, որն ունի եկեղեցական իրավասություն համաշխարհային կաթոլիկ եկեղեցու վրա և ինքնիշխանություն քաղաք-պետություն Վատիկանի նկատմամբ[4]։ Որպես կաթոլիկ կեղեցու կառավարման բարձրագույն մարմին՝ Սուրբ աթոռը միջազգային իրավունքի համաձայն օգտվում է ինքնիշխան իրավաբանական անձի կարգավիճակից[5]։

Ըստ կաթոլիկ ավանդույթի և պատմական տվյալների՝ հիմնադրվել է առաջին դարում սուրբ Պետրոսի և Պողոսի կողմից, և Պետրոսի վարդապետությունների և պապական առաջնորդության ուժով այն ամբողջ աշխարհի կաթոլիկ քրիստոնյաների լայն հաղորդակցության կենտրոնն է[6]։ Սուրբ աթոռը գտնվում է և գործունեություն ծավալում Վատիկանում։ Այն ունի «բացարձակ տիրապետություն» Հռոմում գտնվող Վատիկանի անկախ պետական անկլավի վրա, որտեղ Հռոմի Պապն ինքնիշխան է[7]:

Սուրբ աթոռը կառավարվում է հռոմեական կուրիայի կողմից (լատիներեն՝ «Հռոմեական դատարան»), որը կաթոլիկ եկեղեցու կենտրոնական իշխանությունն է[8][9]։ Հռոմեական կուրիան ունի տարբեր բաժանմունքներ (dicasteries), որոնք կարելի է համեմատել նախարարությունների և գործադիր վարչությունների գործառույթների հետ, և որոնց գլխավոր կառավարիչը կարդինալ պետքարտուղարն է: Հռոմի պապի ընտրություններն անցկացվում են Կարդինալների կոլեգիայի մի մասի կողմից։

Չնայած Սուրբ Աթոռը երբեմն փոխաբերաբար անվանում են «Վատիկան», սակայն Վատիկան քաղաք-պետությունը հատուկ ստեղծվել է Սուրբ Աթոռի և Իտալիայի միջև կնքված 1929 թվականի Լաթերանի պայմանագրով ՝ ապահովելու պապականության ժամանակավոր, դիվանագիտական և հոգևոր անկախությունը[10]: Այդ ձևով պապական նվիրակները, որոնք պետությունների և միջազգային կազմակերպությունների պապական դիվանագետներ են, ճանաչվում են որպես Սուրբ աթոռի ներկայացուցիչ և ոչ թե Վատիկան քաղաք-պետության, ինչպես սահմանված է Կաթոլիկ եկեղեցու եկեղեցական օրենքով: Այսպիսով, Սուրբ Աթոռը դիտվում է որպես կաթոլիկ եկեղեցու կենտրոնական իշխանություն[9]: Կաթոլիկ եկեղեցին իր հերթին կրթության և առողջապահության ոլորտի ամենամեծ ոչ իշխանական մատակարարն է աշխարհում[11]:

Սուրբ աթոռը երկկողմ դիվանագիտական հարաբերություններ է պահպանում 183 ինքնիշխան պետությունների հետ, ստորագրում է կոնկորդատներ և պայմանագրեր և իրականացնում է բազմակողմ դիվանագիտություն բազմաթիվ միջկառավարական կազմակերպությունների հետ, այդ թվում՝ ՄԱԿ-ի և նրա գործակալությունների, Եվրոպայի խորհրդի, Եվրոպական համայնքների, Եվրոպայի անվտանգության և համագործակցության կազմակերպության և Ամերիկյան պետությունների կազմակերպության հետ[12][13][14]։

Տերմինաբանություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սուրբ Հովհաննես Լատերանի բազիլիկի աբսիդում գտնվող պապական գահը (կաթեդրա) խորհրդանշում է Սուրբ աթոռը։

See (տեսնել) բառն առաջացել է լատիներեն sedes բառից, որը նշանակում է նստավայր՝ վերաբերելով եպիսկոպոսական գահին (կաթեդրա): «Առաքելական աթոռ» տերմինը կարող է վերաբերել ցանկացած բաժանմունքի, որը հիմնադրվել է Տասներկու առաքյալներից մեկի կողմից, սակայն, որոշիչ հոդի հետ, կաթոլիկ եկեղեցում այն օգտագործվում է՝ հատուկ նկատի ունենալով Հռոմի եպիսկոպոսի աթոռը, որին եկեղեցին համարում է Սուրբ Պետրոսի իրավահաջորդը[15]։ Թեև Վատիկանի Սուրբ Պետրոսի տաճարը համարվում է պապականության հետ ամենաշատ կապված եկեղեցին է, Սուրբ աթոռի իրական տաճարը Սուրբ Հովհաննես Լատերանի բազիլիկան է Հռոմում:

Հռոմի կաթոլիկ եկեղեցում միայն Հռոմի պապի աթոռն ունի իրավունք խորհրդանշորեն կոչվելու «սուրբ»[16]՝ բացառությամբ Մայնցի եպիսկոպոսության։ Սրբազան Հռոմեական կայսրության օրոք Մայնցի նախկին արքեպիսկոպոսությունն (որն ուներ նաև ընտրական և քահանայապետական աստիճան) արտոնություն ուներ կրելու Մայնցի Սուրբ աթոռ տիտղոսը (լատիներեն՝ Sancta Sedes Moguntina)[17]։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

The Roman States
Roman States army

Կաթոլիկ ավանդույթի համաձայն՝ Հռոմի թեմի առաքելական աթոռը հիմնադրվել է 1-ին դարում Սուրբ Պետրոսի և Պողոսի կողմից։ Կաթոլիկ եկեղեցին և նրա սեփականությունը իրավական կարգավիճակ են ստացել 313 թվականին Հռոմի կայսր Կոստանդիանոս Ա Մեծի Միլանի հրամանագրով, իսկ Թեոդոսիոս Ա Մեծի կողմից 380 թվականին Թեսաղոնիկեի հրամանագրով դարձավ Հռոմեական կայսրության կայսերական եկեղեցին։

476 թվականին Արևմտյան Հռոմեական կայսրության անկումից հետո պապական առաջնորդության ժամանակավոր իրավասությունը հռչակվեց որպես Կանոնական իրավունքի կրող։ Սուրբ աթոռին տրվեց տարածք Հռոմի դքսությունում՝ 728 թվականին Լոմբարդների թագավոր Լիութպրանդի Սուտրիի նվիրաբերությամբ, իսկ 756 թվականին՝ ինքնիշխանություն՝ ֆրանկների թագավոր Պիպինի կողմից։

Այսպիսով, Պապականությունը 756–1870 թվականներին իր տիրապետության տակ ուներ ահռելի տարածք և զինված ուժեր։ Հռոմի Պապ Լեո III-ը Կարլոս Մեծին թագադրեց որպես Հռոմեական կայսր 800 թվականին translatio imperii սկզբունքով (Հին Հռոմեական կայսրությունից միջնադարյան Սրբազան Հռոմեական կայսրություն կայսերական իշխանության փոխանցման համոզմունք): Պապի ժամանակավոր իշխանությունը իր գագաթնակետին հասավ 858 թվականից Սրբազան Հռոմեական կայսրության կայսրերի պապական թագադրման ժամանակաշրջանում, իսկ 1075 թվականին առաջ եկավ Dictatus papae-ն (Պապական սկզբունքներ), որը ներառում էր նաև պապական գահընկեցությունը: Որոշ ժամանակակից պետություններ դեռևս կապում են իրենց ինքնիշխանությունը միջնադարյան պապական հրամանագրերի ճանաչման հետ:

Սուրբ աթոռի ինքնիշխանությունը պահպանվեց՝ չնայած վաղ միջնադարում Հռոմի դեմ բազմաթիվ հարձակումներին: Այնուամենայնիվ, Իտալիայի թագավորության և Սրբազան Հռոմեական կայսրության միջև հարաբերությունները ժամանակ առ ժամանակ սրվում էին՝ 10-րդ դարում «Սուրբ Պետրոսի ժառանգության» առնչությամբ Diploma Ottonianum համաձայնագրի կնքմամբ և Libellus de imperatoria potestate in urbe Roma-ի տրակտատով մինչև 1076-1122 թվականների Investiture Controversy-ն (Ինվեստիտուրայի պայքարը)։ Հարաբերությունները կրկին կարգավորվեցին 1122 թվականին Վորմսի կոնկորդատով: 1309–1376 թվականների Պապերի ավինյոնյան գերությունը նույնպես բացասաբար ազդեց պապականության վրա, որոնք հետո վերջապես վերադարձան Հռոմ: Հռոմի Իննոկենտիոս X պապը քննադատաբար էր վերաբերվում 1648 թվականի Վեստֆալիայի հաշտությանը, քանի որ այն թուլացնում էր Սուրբ աթոռի հեղինակությունը Եվրոպայի մեծ մասում: 1798-1799 թվականներին Ֆրանսիական հեղափոխությունից հետո պապականության տարածաշրջանը կարճ ժամանակով դարձավ «Հռոմեական Հանրապետություն» գրավյալ տարածք՝ որպես Նապոլեոնի օրոք Ֆրանսիական առաջին կայսրության քույր հանրապետություն, նախքան այդ տարածքների վերականգնումը։

Այնուամենայնիվ, Սուրբ աթոռը Վիեննայի Կոնգրեսում (1814–1815) ներկայացվեց և ճանաչվեց որպես «ընդհանուր միջազգային իրավունքի մշտական սուբյեկտ բոլոր պետությունների նկատմամբ»[18]: Պապական տարածաշրջանն անցավ պապական իշխանության տակ և հիմնականում ստացավ իր նախկին տեսքը: Չնայած Իտալիայի թագավորության կողմից 1870 թվականին Հռոմի գրավմանը և Սավոյարդի ժամանակաշրջանում հռոմեական հարցին (որի ընթացքում Պապը դարձավ «Վատիկանի բանտարկյալ» 1870-1929), նրա միջազգային իրավական սուբյեկտը «առանձնանում էր դիվանագիտական հարաբերությունների շարունակական փոխադարձությամբ», որոնք ոչ միայն պահպանվեցին, այլև բազմապատկվեցին։

1929 թվականի փետրվարի 11-ին Սուրբ աթոռի և Իտալիայի միջև կնքված Լատերանյան պայմանագրով Վատիկանը ճանաչվեց անկախ քաղաք-պետություն՝ տարածաշրջանում արտատարածքային սեփականության իրավունքով: Այդ ժամանակվանից ի վեր Վատիկանը դուրս է եկել Սուրբ Աթոռի «լիարժեք սեփականության, բացառիկ տիրապետության և ինքնիշխանության և իրավասության տակից»[19]:

Կառուցվածք[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կաղապար:Catholic Church sidebar

Հիմնական հոդված՝ Roman Curia

The Holy See is one of the last remaining seven absolute monarchies in the world, along with Saudi Arabia, Eswatini, United Arab Emirates, Qatar, Brunei and Oman.[20][21][22] The Pope governs the Catholic Church through the Roman Curia. The Curia consists of a complex of offices that administer church affairs at the highest level, including the Secretariat of State, nine Congregations, three Tribunals, eleven Pontifical Councils, and seven Pontifical Commissions. The Secretariat of State, under the Cardinal Secretary of State, directs and coordinates the Curia. The incumbent, Cardinal Pietro Parolin,[23] is the See's equivalent of a prime minister. Archbishop Paul Gallagher, Secretary of the Section for Relations with States of the Secretariat of State, acts as the Holy See's minister of foreign affairs. Parolin was named in his role by Pope Francis on 31 August 2013.

Vatican City, the Holy See's sovereign territory

The Secretariat of State is the only body of the Curia that is situated within Vatican City. The others are in buildings in different parts of Rome that have extraterritorial rights similar to those of embassies.

Among the most active of the major Curial institutions are the Congregation for the Doctrine of the Faith, which oversees the Catholic Church's doctrine; the Congregation for Bishops, which coordinates the appointment of bishops worldwide; the Congregation for the Evangelization of Peoples, which oversees all missionary activities; and the Pontifical Council for Justice and Peace, which deals with international peace and social issues.

Three tribunals exercise judicial power. The Roman Rota handles normal judicial appeals, the most numerous being those that concern alleged nullity of marriage.[24] The Apostolic Signatura is the supreme appellate and administrative court concerning decisions even of the Roman Rota and administrative decisions of ecclesiastical superiors (bishops and superiors of religious institutes), such as closing a parish or removing someone from office. It also oversees the work of other ecclesiastical tribunals at all levels.[25] The Apostolic Penitentiary deals not with external judgments or decrees, but with matters of conscience, granting absolutions from censures, dispensations, commutations, validations, condonations, and other favors; it also grants indulgences.[26]

The Prefecture for the Economic Affairs of the Holy See coordinates the finances of the Holy See departments and supervises the administration of all offices, whatever be their degree of autonomy, that manage these finances. The most important of these is the Administration of the Patrimony of the Apostolic See.

The Prefecture of the Papal Household is responsible for the organization of the papal household, audiences, and ceremonies (apart from the strictly liturgical part).

One of Pope Francis's goals is to reorganize the Curia to prioritize its role in the church's mission to evangelize. This reform insists that the Curia is not meant to be a centralized bureaucracy, but rather a service for the Pope and diocesan bishops that is in communication with local bishops' conferences. Likewise more lay people are to be involved in the workings of the dicasteries and in giving them input.[27]

The Holy See does not dissolve upon a pope's death or resignation. It instead operates under a different set of laws sede vacante. During this interregnum, the heads of the dicasteries of the Curia (such as the prefects of congregations) cease immediately to hold office, the only exceptions being the Major Penitentiary, who continues his important role regarding absolutions and dispensations, and the Camerlengo of the Holy Roman Church, who administers the temporalities (i.e., properties and finances) of the See of St. Peter during this period. The government of the See, and therefore of the Catholic Church, then falls to the College of Cardinals. Canon law prohibits the College and the Camerlengo from introducing any innovations or novelties in the government of the church during this period.

In 2001, the Holy See had a revenue of 422.098 billion Italian lire (about US$202 million at the time), and a net income of 17.720 billion Italian lire (about US$8 million).[28] According to an article by David Leigh in the Guardian newspaper, a 2012 report from the Council of Europe identified the value of a section of the Vatican's property assets as an amount in excess of €680m (£570m); as of January 2013, Paolo Mennini, a papal official in Rome, manages this portion of the Holy See's assets—consisting of British investments, other European holdings and a currency trading arm. The Guardian newspaper described Mennini and his role in the following manner: "... Paolo Mennini, who is in effect the Pope's merchant banker. Mennini heads a special unit inside the Vatican called the extraordinary division of APSA – Amministrazione del Patrimonio della Sede Apostolica – which handles the 'patrimony of the Holy See'."[29]

The orders, decorations, and medals of the Holy See are conferred by the Pope as temporal sovereign and fons honorum of the Holy See, similar to the orders awarded by other heads of state.

Միջազգային իրավունքի կարգավիճակ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիմնական հոդված՝ Legal status of the Holy See

The Holy See has been recognized, both in state practice and in the writing of modern legal scholars, as a subject of public international law, with rights and duties analogous to those of States. Although the Holy See, as distinct from the Vatican City State, does not fulfill the long-established criteria in international law of statehood—having a permanent population, a defined territory, a stable government, and the capacity to enter into relations with other states[30]—its possession of full legal personality in international law is shown by the fact that it maintains diplomatic relations with 180[31] states, that it is a member-state[32] in various intergovernmental international organizations, and that it is: "respected by the international community of sovereign States and treated as a subject of international law having the capacity to engage in diplomatic relations and to enter into binding agreements with one, several, or many states under international law that are largely geared to establish and preserving peace in the world."[33]

Դիվանագիտություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիմնական հոդված՝ Foreign relations of the Holy See
Հավելյալ տեղեկություն՝ Diplomatic missions of the Holy See, Holy See and the United Nations, և Multilateral foreign policy of the Holy See
Foreign relations with the Holy See.      Diplomatic relations      Other relations      No relations

Since medieval times the episcopal see of Rome has been recognized as a sovereign entity. The Holy See (not the State of Vatican City) maintains formal diplomatic relations with and for the most recent establishment of diplomatic relations with Կաղապար:Numrec sovereign states,[31] and also with the European Union, and the Sovereign Military Order of Malta, as well as having relations of a special character with the Palestine Liberation Organization;[34][35] 69 of the diplomatic missions accredited to the Holy See are situated in Rome. The Holy See maintains 180 permanent diplomatic missions abroad, of which 74 are non-residential, so that many of its 106 concrete missions are accredited to two or more countries or international organizations. The diplomatic activities of the Holy See are directed by the Secretariat of State (headed by the Cardinal Secretary of State), through the Section for Relations with States. There are 12 internationally recognized states with which the Holy See does not have relations.[Ն 1] The Holy See is the only European subject of international law that has diplomatic relations with the government of the Republic of China (Taiwan) as representing China,[37][38] rather than the government of the People's Republic of China (see Holy See–Taiwan relations).

The British Foreign and Commonwealth Office speaks of Vatican City as the "capital" of the Holy See, although it compares the legal personality of the Holy See to that of the Crown in Christian monarchies and declares that the Holy See and the state of Vatican City are two international identities. It also distinguishes between the employees of the Holy See (2,750 working in the Roman Curia with another 333 working in the Holy See's diplomatic missions abroad) and the 1,909 employees of the Vatican City State.[13] The British Ambassador to the Holy See uses more precise language, saying that the Holy See "is not the same as the Vatican City State. ... (It) is the universal government of the Catholic Church and operates from the Vatican City State."[39] This agrees exactly with the expression used by the website of the United States Department of State, in giving information on both the Holy See and the Vatican City State: it too says that the Holy See "operates from the Vatican City State".[40]

The Holy See is a member of various international organizations and groups including the International Atomic Energy Agency (IAEA), International Telecommunication Union, the Organization for Security and Co-operation in Europe (OSCE), the Organisation for the Prohibition of Chemical Weapons (OPCW) and the United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR). The Holy See is also a permanent observer in various international organizations, including the United Nations General Assembly, the Council of Europe, UNESCO (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization), the World Trade Organization (WTO), and the Food and Agriculture Organization (FAO).

Վատիկանի և այլ տարածաշրջանների հետ հարաբերություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կաղապար:Vatican city The Holy See participates as an observer to African Union, Arab League, Council of Europe, the Non-Aligned Movement (NAM), Organization of American States, International Organization for Migration and in the United Nations and its agencies FAO, ILO, UNCTAD, UNEP, UNESCO, UN-HABITAT, UNHCR, UNIDO, UNWTO, WFP, WHO, WIPO. and as a full member in IAEA, OPCW, Organization for Security and Co-operation in Europe (OSCE).

Although the Holy See is closely associated with Vatican City, the independent territory over which the Holy See is sovereign, the two entities are separate and distinct. After the Italian seizure of the Papal States in 1870, the Holy See had no territorial sovereignty. In spite of some uncertainty among jurists as to whether it could continue to act as an independent personality in international matters, the Holy See continued in fact to exercise the right to send and receive diplomatic representatives, maintaining relations with states that included the major powers Russia, Prussia, and Austria-Hungary. Where, in accordance with the decision of the 1815 Congress of Vienna, the Nuncio was not only a member of the Diplomatic Corps but its dean, this arrangement continued to be accepted by the other ambassadors. In the course of the 59 years during which the Holy See held no territorial sovereignty, the number of states that had diplomatic relations with it, which had been reduced to 16, actually increased to 29.[41]

The State of the Vatican City was created by the Lateran Treaty in 1929 to "ensure the absolute and visible independence of the Holy See" and "to guarantee to it indisputable sovereignty in international affairs." Archbishop Jean-Louis Tauran, the Holy See's former Secretary for Relations with States, said that Vatican City is a "minuscule support-state that guarantees the spiritual freedom of the Pope with the minimum territory".[42]

The Holy See, not Vatican City, maintains diplomatic relations with states.[43] Foreign embassies are accredited to the Holy See, not to Vatican City, and it is the Holy See that establishes treaties and concordats with other sovereign entities. When necessary, the Holy See will enter a treaty on behalf of Vatican City.

Under the terms of the Lateran Treaty, the Holy See has extraterritorial authority over various sites in Rome and two Italian sites outside of Rome, including the Pontifical Palace at Castel Gandolfo. The same authority is extended under international law over the Apostolic Nunciature of the Holy See in a foreign country.

Ռազմական ուժեր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տե՛ս նաև՝ Military in Vatican City
The Swiss Guard on patrol

Though, like various European powers, earlier popes recruited Swiss mercenaries as part of an army, the Pontifical Swiss Guard was founded by Pope Julius II on 22 January 1506 as the personal bodyguards of the Pope and continues to fulfill that function.[44] It is listed in the Annuario Pontificio under "Holy See", not under "State of Vatican City".[45] At the end of 2005, the Guard had 134 members. Recruitment is arranged by a special agreement between the Holy See and Switzerland. All recruits must be Catholic, unmarried males with Swiss citizenship who have completed basic training with the Swiss Armed Forces with certificates of good conduct, be between the ages of 19 and 30,[46] and be at least 175 cm (5 ft 9 in) in height. Members are armed with small arms and the traditional halberd (also called the Swiss voulge),[47] and trained in bodyguarding tactics.[48]

The police force within Vatican City, known as the Corps of Gendarmerie of Vatican City, belongs to the city state, not to the Holy See.

The Holy See signed the UN treaty on the Prohibition of Nuclear Weapons, a binding agreement for negotiations for the total elimination of nuclear weapons.[49][50]

Զինանշան[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Հիմնական հոդվածներ՝ Coats of arms of the Holy See և Coat of arms of Vatican City

The main difference between the two coats of arms is that the arms of the Holy See have the gold key in bend and the silver key in bend sinister[51][52] (as in the sede vacante coat of arms and in the external ornaments of the papal coats of arms of individual popes), while the reversed arrangement of the keys was chosen for the arms of the newly founded Vatican City State in 1929.[53]

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ «the Holy See». Cambridge Dictionary. Արխիվացված է օրիգինալից 2024-01-11-ին.
  2. ↑ «the Holy See». Oxford Learners Dictionaries. Արխիվացված է օրիգինալից 2024-01-11-ին.
  3. ↑ Livingstone, Elizabeth A. (2006). The Concise Oxford Dictionary of the Christian Church (անգլերեն) (2nd ed.). Oxford University Press. էջ 33. ISBN 978-0-19-861442-5. Արխիվացված օրիգինալից 10 March 2024. Վերցված է 9 February 2024-ին.{{cite book}}: CS1 սպաս․ bot: original URL status unknown (link)
  4. ↑ «Holy See (10/05)». U.S. Department of State. Արխիվացված է օրիգինալից 2024-01-20-ին. Վերցված է 2024-01-20-ին.
  5. ↑ «Holy See». United States Department of State (ամերիկյան անգլերեն). Արխիվացված է օրիգինալից 2024-01-11-ին. Վերցված է 2024-01-11-ին.
  6. ↑ Holmes, J. Derek (1978). The Triumph of the Holy See: A Short History of the Papacy in the Nineteenth Century (անգլերեն). Burns & Oates. էջ 142. ISBN 978-7-80186-160-3. Արխիվացված օրիգինալից 10 March 2024-ին. Վերցված է 20 February 2024-ին.
  7. ↑ «Holy See, The country brief». Department of Foreign Affairs and Trade (Government of Australia). Արխիվացված օրիգինալից 20 February 2024-ին. Վերցված է 20 February 2024-ին.
  8. ↑ «Code of Canon Law: text - IntraText CT». www.intratext.com. Արխիվացված օրիգինալից 2 October 2018-ին. Վերցված է 5 March 2023-ին.
  9. ↑ 9,0 9,1 United States. Department of State. Bureau of Public Affairs (1989). «The Holy See». Backgr Notes Ser: 1–4. PMID 12178005. Արխիվացված օրիգինալից 23 January 2023-ին. Վերցված է 28 August 2023-ին.
  10. ↑ «Lateran Treaty | Italy [1929]». Britannica (անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 17 January 2022-ին. Վերցված է 25 January 2022-ին.
  11. ↑ Agnew, John (12 February 2010). «Deus Vult: The Geopolitics of Catholic Church». Geopolitics. 15 (1): 39–61. doi:10.1080/14650040903420388. S2CID 144793259.
  12. ↑ «Holy See's Presence in the International Organizations». The Holy See. Արխիվացված օրիգինալից 15 February 2014-ին. Վերցված է 3 September 2019-ին.
  13. ↑ 13,0 13,1 «Holy See». Travel & living abroad. Foreign & Commonwealth Office. Արխիվացված է օրիգինալից 31 December 2010-ին. Վերցված է 5 February 2016-ին.
  14. ↑ «Holy See - Observer». Council of Europe (բրիտանական անգլերեն). Արխիվացված օրիգինալից 8 October 2023-ին. Վերցված է 2024-02-20-ին.
  15. ↑ «CATHOLIC ENCYCLOPEDIA: St. Peter, Prince of the Apostles». www.newadvent.org. Արխիվացված օրիգինալից 15 September 2019-ին. Վերցված է 5 March 2023-ին.
  16. ↑ Direzione dell'Annuario Pontificio presso la Segreteria di Stato (2012). Annuario Pontificio (Italian). Stato Città del Vaticano: Libreria Editrice Vatican. էջեր 11-1019 (cf. full list of the Catholic sees). ISBN 978-88-209-8522-6.{{cite book}}: CS1 սպաս․ չճանաչված լեզու (link)
  17. ↑ Kersting, Hans (2003). MAINZ – tours on foot (անգլերեն). Vol. 4. Bayerische Verlagsanstalt. ISBN 978-3-89889-078-6.
  18. ↑ «'Moral Diplomacy' of the Holy See: Multi-Level Diplomacy of a Transnational Actor». Արխիվացված է օրիգինալից 14 September 2018-ին. Վերցված է 14 September 2018-ին.
  19. ↑ «TREATY BETWEEN THE HOLY SEE AND ITALY» (PDF). www.rightofassembly.info. 2024-01-13. Article 03. Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 2024-01-13-ին.
  20. ↑ «CIA's factbook Vatican State». 16 February 2022. Արխիվացված օրիգինալից 26 January 2022-ին. Վերցված է 25 January 2021-ին.
  21. ↑ «State and Government». www.vaticanstate.va. Արխիվացված օրիգինալից 31 March 2018-ին. Վերցված է 1 April 2018-ին.
  22. ↑ «These 7 nations are ruled by an absolute monarchy!». Stories of World (ամերիկյան անգլերեն). 22 December 2015. Արխիվացված է օրիգինալից 2 April 2018-ին. Վերցված է 1 April 2018-ին.
  23. ↑ «Dichiarazione Di S.E. Mons. Pietro Parolin in Occasione della sua Nomina a Segretario di Stato». Արխիվացված է օրիգինալից 22 September 2013-ին. Վերցված է 28 October 2013-ին.
  24. ↑ Code of Canon Law, canons 1443–1444 Արխիվացված 8 Հունվար 2010 Wayback Machine. The Holy See. Retrieved 11 September 2011.
  25. ↑ Code of Canon Law, canon 1445 Արխիվացված 8 Հունվար 2010 Wayback Machine. The Holy See. Retrieved 11 September 2011.
  26. ↑ Pastor bonus, articles 117–120 Արխիվացված 23 Փետրվար 2001 Wayback Machine. The Vatican. (28 June 1988). Retrieved 11 September 2011.
  27. ↑ Pogorelc, Anthony (2020). Vatican. Print: SAGE Encyclopedia of the Sociology of Religion.
  28. ↑ "Economic Report of the Holy See for 2000" Zenit 6 July 2001
  29. ↑ David Leigh (21 January 2013). «How the Vatican built a secret property empire using Mussolini's millions». The Guardian. Արխիվացված օրիգինալից 2 December 2016-ին. Վերցված է 23 January 2013-ին.
  30. ↑ These criteria for statehood were first authoritatively enunciated at the Montevideo Convention on Rights and Duties of States, signed by American states on 26 December 1933.
  31. ↑ 31,0 31,1 «Bilateral and Multilateral Relations of the Holy See, update on October 22, 2009». Արխիվացված է օրիգինալից 9 July 2014-ին.
  32. ↑ e.g. IAEA Արխիվացված 12 Դեկտեմբեր 2007 Wayback Machine, OSCE Արխիվացված 8 Հուլիս 2014 Wayback Machine, IOM Արխիվացված 12 Դեկտեմբեր 2007 Wayback Machine
  33. ↑ Robert Araujo and John Lucal, Papal Diplomacy and the Quest for Peace, the Vatican and International Organizations from the early years to the League of Nations, Sapienza Press (2004), 1-932589-01-5, p. 16. See also James Crawford, The Creation of States in International Law, (1979) p. 154.
  34. ↑ Bilateral and Multilateral Relations of the Holy See Արխիվացված 12 Հոկտեմբեր 2010 Wayback Machine. The Vatican. (31 May 2007). Retrieved 11 September 2011.
  35. ↑ «179 states have full diplomatic relations with the Holy See». Zenit News Agency. 11 January 2012. Արխիվացված է օրիգինալից 16 January 2012-ին. Վերցված է 20 January 2012-ին.
  36. ↑ «Mission Impossible: Eject the Holy See from the United Nations». chiesa: News, analysis, and documents on the Catholic Church, by Sandro Magister. 21 August 2007. Արխիվացված օրիգինալից 22 July 2011-ին. Վերցված է 3 October 2007-ին.
  37. ↑ Holy See Press Office: "Bilateral and Multilateral Relations of the Holy See" Արխիվացված 6 Սեպտեմբեր 2014 Wayback Machine
  38. ↑ Annuario Pontificio 2013 (Libreria Editrice Vaticana, 2013, 978-88-209-9070-1), pp. 1307 (Rappresentanze Pontificie) and 1338 (Corpo Diplomatico presso la Santa Sede)
  39. ↑ Ambassador's Address on UK-Holy See Relations Արխիվացված 13 Մայիս 2011 Wayback Machine (emphasis added)
  40. ↑ «Holy See». U.S. Department of State. Արխիվացված օրիգինալից 19 March 2021-ին. Վերցված է 26 July 2022-ին.
  41. ↑ Lecture by Archbishop Giovanni Lajolo, 16 February 2006 Արխիվացված 27 Սեպտեմբեր 2007 Wayback Machine. 30giorni.it. Retrieved 11 September 2011.
  42. ↑ Lecture by Archbishop Jean-Louis Tauran, 22 April 2002 Արխիվացված 15 Փետրվար 2014 Wayback Machine. The Holy See. Retrieved 11 September 2011.
  43. ↑ Bilateral and Multilateral Relations of the Holy See Արխիվացված 9 Հուլիս 2014 Wayback Machine. The Holy See. Retrieved 11 September 2011.
  44. ↑ «Päpstliche Schweizergarde: 1506 Foundation». 30 October 2013. Արխիվացված է օրիգինալից 30 October 2013-ին.
  45. ↑ Annuario Pontificio 2013 (Libreria Editrice Vaticana 2013), p. 1269
  46. ↑ «Päpstliche Schweizergarde: Conditions». 21 April 2013. Արխիվացված է օրիգինալից 21 April 2013-ին.
  47. ↑ «Swiss Voulge - Also Called Halberd or Halbert». www.knightsedge.com. Արխիվացված օրիգինալից 5 March 2023-ին. Վերցված է 5 March 2023-ին.
  48. ↑ See videos at Pontifical Swiss Guards, Gallery
  49. ↑ «Chapter XXVI: Disarmament – No. 9 Treaty on the Prohibition of Nuclear Weapons». United Nations Treaty Collection. 7 July 2017. Արխիվացված օրիգինալից 6 August 2019-ին. Վերցված է 10 August 2019-ին.
  50. ↑ «Holy See urges ratification of Nuclear Weapons Ban Treaty». Vatican News. 23 October 2018. Արխիվացված օրիգինալից 10 August 2019-ին. Վերցված է 10 August 2019-ին.
  51. ↑ Galbreath, Donald Lindsay (13 September 1930). «A Treatise on Ecclesiastical Heraldry». W. Heffer and sons, Limited. Արխիվացված օրիգինալից 10 March 2024-ին. Վերցված է 12 November 2020-ին – via Google Books.
  52. ↑ "The golden key, which points upwards on the dexter side, signifies the power that extends even to Heaven. The silver key, which must point up to the sinister side, symbolizes the power over all the faithful on earth." Bruno Bernhard Heim, Heraldry in the Catholic Church: Its Origin, Customs and Laws (Van Duren 1978 9780391008731), p. 54.
  53. ↑ «Appendix B ("All. B. Stemma Ufficiale dello Stato della Città del Vaticano") of the Fundamental Law of Vatican City State, 7 June 1929» (PDF). Արխիվացված է օրիգինալից (PDF) 17 December 2013-ին. Վերցված է 7 February 2014-ին.

Այլ աղբյուրներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Արտաքին հղումնե[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիիքպահեստ


Քաղվածելու սխալ՝ <ref> tags exist for a group named "Ն", but no corresponding <references group="Ն"/> tag was found

Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Մասնակից:ՌուզԱննա_Գաբրիելյան/Ավազարկղ&oldid=9696499» էջից