Լիխտենշտայնի տնտեսություն
| Ենթակատեգորիա | • Համաշխարհային տնտեսություն • Եվրոպայի տնտեսություն  | |
|---|---|---|
| Երկիր | Լիխտենշտայն | |
| Վայր | Լիխտենշտայն | |
| Անվանական ՀՆԱ | 6 289 165 409,55908 ԱՄՆ դոլար | |
| Մեկ շնչի հաշվով անվանական ՀՆԱ | 164 993 ԱՄՆ դոլար | |
Լիխտենշտայնի տնտեսությունը հիմնված է արդյունաբերության վրա՝ փոքր, բայց նշանակալի գյուղատնտեսական հատվածով և ծառայություններով (հատկապես ընդհանուր ծառայություններ, ներառյալ զբոսաշրջությունը և տեղեկատվական տեխնոլոգիաները)։ Երկիրը մասնակցում է Շվեյցարիայի հետ մաքսային միությանը և որպես ազգային արժույթ օգտագործում է շվեյցարական ֆրանկը։ Այն ներմուծում է իր էներգիայի պահանջների ավելի քան 85%-ը։ Լիխտենշտայնը 1991 թվականից հանդիսանում է Եվրոպական ազատ առևտրի ասոցիացիայի (ԵԱԱԱ) անդամ (նախկինում նրա շահերը ներկայացնում էր Շվեյցարիան)։ Այն նաև Եվրոպական տնտեսական տարածքի (ԵՏԳ) անդամ է 1995 թվականի մայիսից և մասնակցում է Շենգենյան համաձայնագրին՝ առանց անձնագրերի ներեվրոպական ճանապարհորդության համար։
Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Լիխտենշտայնի պատմական մաքսային միությունը Ավստրիայի հետ լուծարվել է 1919 թվականին։ Մաքսային պայմանագիրը կնքվել է 1923 թվականին, և 1924 թվականին դրա ուժի մեջ մտնելուց ի վեր Լիխտենշտայնը և Շվեյցարիան գտնվում են միմյանց հետ մաքսային միության մեջ և որպես այդպիսին երկու երկրների միջև սահմանները բաց են։ Գերմանական Բյուզինգեն ամ Հոխրհայն գյուղը և իտալական Կամպիոնե դ’Իտալիա գյուղը նույնպես կազմում են այս մաքսային միության մաս (վերջինս, թեև դե ֆակտո ձևով), որը հաճախ կոչվում է շվեյցարական մաքսային տարածք։
Լիխտենշտայնը որպես ազգային արժույթ օգտագործում է շվեյցարական ֆրանկը։ Շվեյցարիայի սահմանային ոստիկանությունը և մաքսավորները պաշտպանում են Ավստրիայի հետ սահմանը։ Ներկայումս Լիխտենշտայնում տեղակայված են 21 շվեյցարացի սահմանապահներ և 20 ավստրիացի սահմանապահներ, ովքեր ապահովում են Լիխտենշտայնի սահմանը (2011 թվականի դրությամբ)։
Լիխտենշտայնը ԵԱԱԱ-ի անդամ է և միացել է Եվրոպական տնտեսական տարածքին (ԵՏԳ) 1995 թվականին՝ ԵՄ ներքին շուկայից օգտվելու համար։ Կապիտալիստական տնտեսությունը և հարկային համակարգը Լիխտենշտայնը դարձնում են անվտանգ, վստահելի և հաջողությանն ուղղված մի վայր մասնավոր և բիզնես նպատակների համար, հատկապես իր ժամանակակից, միջազգայնորեն կառուցված ենթակառուցվածքով և Շվեյցարիայի հետ սերտ կապերով։
Լիխտենշտայնի իշխանությունը վերջին 50 տարում անցել է տնտեսական և մշակութային զարգացման միջով, ինչպես ոչ մի արևմտյան երկիր։ Վերջին կես դարում Լիխտենշտայնը հիմնականում գյուղատնտեսական պետությունից վերածվել է աշխարհի ամենաբարձր արդյունաբերական երկրներից մեկի[1]։
Արտաքին առևտուր[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Բացի արդյունավետ արդյունաբերությունից, կա նաև ուժեղ ծառայությունների ոլորտ։ Տասը աշխատողներից չորսը աշխատում են ծառայությունների ոլորտում, որոնց համեմատաբար մեծ մասն օտարերկրացիներ են, այդ թվում՝ նրանք, ովքեր գալիս են հարևան Շվեյցարիայից, Ավստրիայից և Գերմանիայից։ Արդյունաբերական արտահանումը 20 տարում ավելի քան կրկնապատկվել է՝ 1988-ի 1,21 միլիարդ դոլարից (2,2 միլիարդ SFr) 2008 թվականին հասնելով 2,9 միլիարդ դոլարի (4,6 միլիարդ SFr.): Լիխտենշտայնի ապրանքների մոտ 15,7%-ն արտահանվում է Շվեյցարիա, 62,6%-ը՝ ԵՄ և 21,1%-ը՝ մնացած աշխարհ[2]։
Միացյալ Նահանգները վերջին ժամանակներում եղել է Լիխտենշտայնի արտահանման ամենակարևոր շուկան՝ ընդհանուր 561 միլիոն դոլար (876 միլիոն ֆր. ֆր.) ներմուծմամբ, երկրորդ տեղում Գերմանիան է՝ 479 միլիոն դոլարի (748 միլիոն ֆր.) ներմուծմամբ, իսկ երրորդը՝ Շվեյցարիան՝ 375 միլիոն դոլարով (587 միլիոն դոլար)։
Երկրի եկամուտների մոտ 32%-ը ներդրվում է հետազոտությունների և զարգացման մեջ, ինչը Լիխտենշտայնի տնտեսության հաջողության շարժիչ ուժերից է։ 2000 թվականին հետազոտության և զարգացման ընդհանուր ծախսերն աճել են 20,7%-ով՝ հասնելով մոտավորապես 140 միլիոն դոլարի (213 միլիոն ֆրանկ)[3]։
Բանկային գործ և ֆինանսներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Լիխտենշտայնի իշխանությունը նաև հայտնի է որպես կարևոր ֆինանսական կենտրոն, հիմնականում այն պատճառով, որ այն մասնագիտացած է օտարերկրյա կազմակերպությունների ֆինանսական ծառայությունների ոլորտում։ Երկրի ցածր հարկային դրույքաչափը, կորպորատիվ կառավարման կանոնները և խիստ բանկային գաղտնիքի ավանդույթները զգալիորեն նպաստել են Լիխտենշտայնի ֆինանսական միջնորդների՝ երկրի սահմաններից դուրս միջոցներ ներգրավելու կարողությանը։ Նույն գործոնները երկիրը դարձրել են գրավիչ և խոցելի փող լվացողների համար, թեև 2009 թվականի վերջին օրենսդրությունը ուժեղացրել է ապօրինի դրամական փոխանցումների կարգավորիչ վերահսկողությունը[4]։
Լիխտենշտայնում գրանցված են 17 բանկեր, երեք ոչ բանկային ֆինանսական ընկերություններ և 71 պետական ներդրումային ընկերություններ, ինչպես նաև ապահովագրական և վերաապահովագրական ընկերություններ։ Նրա 270 լիցենզավորված հավատարմագրային ընկերությունները և 81 իրավաբանները ծառայում են որպես թեկնածուներ կամ ղեկավարում են ավելի քան 73,000 կազմակերպություններ (հիմնականում կորպորացիաներ, հաստատություններ կամ տրեստներ), մասամբ՝ ոչ Լիխտեյնշտեյնի բնակիչների համար։ Այս կազմակերպությունների մոտ մեկ երրորդը վերահսկիչ բաժնեմաս ունի այլ կազմակերպություններում, որոնք կանոնադրված են Լիխտենշտայնից բացի այլ երկրներում։ Իշխանության օրենքները թույլ են տալիս իր հիմնած կորպորացիաներին թողարկել բաժնետոմսեր։ Մինչև վերջերս, իշխանության բանկային օրենքները բանկերին թույլ էին տալիս համարակալված հաշիվներ թողարկել, սակայն նոր կանոնակարգերը պահանջում են խստորեն ճանաչել հաճախորդների պրակտիկան բոլոր նոր հաշիվների համար[5]։
Հարկավորում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Լիխտենշտայնի ԱԱՀ -ի ստանդարտ դրույքաչափը (գերմ․՝ Mehrwertsteuer) նույնական է Շվեյցարիայի դրույքաչափին, քանի որ այն պետք է շարունակաբար արտացոլի վերջինիս դրույքաչափը և ներկայումս կազմում է 7,7%։ Նվազեցված դրույքաչափը կազմում է 2,5%։ Հյուրանոցային ոլորտում կիրառվում է հատուկ դրույքաչափ՝ 3,7%[6]:
2015 թվականի հուլիսին Լիխտենշտայնը և Շվեյցարիան ստորագրել են կրկնակի հարկման մասին նոր համաձայնագիր, որն ուժի մեջ է մտել 2016 թվականի դեկտեմբերին՝ փոխարինելով 1995 թվականի նախորդ համաձայնագիրը։ Որոշ տարբերություններ առաջացան պահվող հարկի վերաբերյալ, սակայն Շվեյցարիան չի համաձայնել այս պրակտիկան ներդնել Շվեյցարիայում աշխատող Լիխտենշտայնի բնակիչներին[7]։
2016 թվականի նոյեմբերին խորհրդարանը մեծամասնությամբ որոշել է տեղեկատվության ավտոմատ փոխանակման համաձայնագիր մտցնել 27 նոր պայմանագրային գործընկերների, այդ թվում՝ Շվեյցարիայի հետ։ Տվյալների հավաքագրումը սկսվել է 2018 թվականին, իսկ հաշվի տեղեկատվության արդյունավետ փոխանակումը՝ 2019 թվականին[8]։
Statistics[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ՀՆԱ (ԳՀ)՝ 4,826 միլիարդ դոլար (2009 թ.)
- ՀՆԱ – իրական աճի տեմպ՝ 3,8% (2008 թ.)
- ՀՆԱ (ԳՀ) – մեկ շնչի հաշվով՝ գնողունակության համարժեքություն – $141,100 (2008 թ.)
- Գնաճի մակարդակը (սպառողական գներ)՝ 0.7% (2011 թ.)
- Աշխատուժ. 35440-ը, որից մոտ 10440-ը բնիկ են, 7550-ը՝ օտարերկրացիներ. Ամեն օր Ավստրիայից, Շվեյցարիայից և Գերմանիայից 17,450 մարդ աշխատանքի է գնում (2008)
- Աշխատուժ – ըստ զբաղմունքի` գյուղատնտեսություն` 8%; արդյունաբերություն՝ 41%, ծառայություններ՝ 51% (31 դեկտեմբերի 2008թ.)
- Գործազրկության մակարդակ՝ 1,9% (դեկտեմբեր 2020)[9]
- Արժույթը՝ շվեյցարական ֆրանկ (CHF)
- Փոխարժեքներ՝ շվեյցարական ֆրանկ ԱՄՆ դոլարի դիմաց – 1,3467 (2003), 1,5586 (2002), 1,6876 (2001), 1,6888 (2000), 1,5022 (1999)
- Ֆինանսական տարի՝ օրացուցային տարի
Պետական բյուջե[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- եկամուտ՝ 420,8 մլն դոլար
- ծախսեր՝ $420.1 մլն, ներառյալ կապիտալ ծախսերը $NA (2000 թ. գնահատ.)
Արդյունաբերություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Հիմնական արդյունաբերություններն են էլեկտրոնիկան, մետաղի արտադրությունը, տեքստիլ, կերամիկա, դեղագործություն, սննդամթերք, ճշգրիտ գործիքներ և զբոսաշրջություն[10]։
Էլեկտրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- արտադրությունն ըստ աղբյուրի
- հանածո վառելիք՝ 3330 ՄՎտժ (3.12%)
- հիդրո` 76,166 ՄՎտժ (94.2%)
- միջուկային՝ ոչ մի (0%)
- արևային/քամի՝ 1361 ՄՎտժ (2,68%)
- Էլեկտրաէներգիա – արտադրություն՝ 80,105 ՄՎտժ (2010 թ.)
- Էլեկտրաէներգիա – սպառում` մոտ 350,645 ՄՎտժ (2010 թ.)
- Էլեկտրաէներգիա – արտահանում` չկան տվյալներ
- Էլեկտրաէներգիա – ներմուծում` մոտ 270,540 ՄՎտժ (2010 թ.)
Գյուղատնտեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
Ապրանքներ
Արտահանումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Ապրանքներ. փոքր մասնագիտացված մեքենաներ, ատամնաբուժական ապրանքներ, նամականիշեր, տեխնիկա, խեցեղեն
- Գործընկերներ՝ ԵՄ 62,6%, Մնացածներ 21,1% ( Գերմանիա, ԱՄՆ, Մեծ Բրիտանիա, Ֆրանսիա, Իտալիա, Ավստրիա, Թայվան և Ճապոնիա ), Շվեյցարիա 15,7% (2008 թ.)
Ներմուծում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- Ապրանքներ՝ գյուղատնտեսական ապրանքներ, հումք, մեքենաներ, մետաղական իրեր, տեքստիլ, սննդամթերք, ավտոմոբիլներ
- Գործընկերներ՝ Եվրամիության անդամ երկրներ, Շվեյցարիա, Գերմանիա և ԱՄՆ։
Ընկերություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
2022 թվականին Լիխտենշտայնում գրանցված ամենաշատ ընկերություններ ունեցող ոլորտը ծառայություններն է՝ 7666 ընկերություններով, որին հաջորդում են ֆինանսները, ապահովագրությունը և անշարժ գույքը և անհայտ արդյունաբերությունը՝ համապատասխանաբար 5240 և 3104 ընկերություններով[11]։
Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
- ↑ United States. Department of State. Bureau of Public Affairs (1989). «Backgr. Notes Ser. Liechtenstein». Department of State Publication. Background Notes Series. United States. Department of State.: 1–4. PMID 12178078. Վերցված է 2022 թ․ նոյեմբերի 9-ին.
- ↑ «Liechtenstein – Trade Statistics». 2017 թ․ մարտի 23. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 3-ին.
- ↑ «Liechtenstein (11/03)». U.S. Department of State. Վերցված է 2021 թ․ մարտի 16-ին.
- ↑ «Liechtenstein (06/09)». U.S. Department of State. Վերցված է 2023 թ․ հուլիսի 28-ին.
- ↑ «FMA - Anti-money laundering». www.fma-li.li. Վերցված է 2021 թ․ նոյեմբերի 17-ին.
- ↑ «Avalara VATlive».
- ↑ Liechtenstein scheitert mit Quellensteuer für Grenzgänger(in German).
- ↑ Liechtenstein und Schweiz tauschen Kontoinformationen aus(in German).
- ↑ «Unemployment rate and employment data in Liechtenstein». take-profit.org. Վերցված է 2022 թ․ հունիսի 7-ին.
- ↑ «The World Factbook — Central Intelligence Agency». www.cia.gov (անգլերեն). Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 3-ին.
- ↑ «Industry Breakdown of Companies in Liechtenstein». HitHorizons.