Գրական անհեթեթություն

Գրական անհեթեթություն, անհեթեթ գրականություն, աբսուրդի գրականություն, այնպիսի գրական ստեղծագործությունների ընդհանուր դասակարգում, որոնք ունեն ստեղծագործության լեզվի համաձայնությունը կամ տրամաբանությունն աղավաղող՝ իմաստալից և անիմաստ, անհեթեթ տարրեր^[1]։ Չնայած նրան, որ գրական անհեթեթության ամենատարածված ձևը չափածոն է, այն առկա է գրականության այլ ձևերում նույնպես։ Անհեթեթության տպավորությունը հաճախ ստեղծվում է իմաստի պակասով կամ բացակայությամբ, ստեղծագործության հումորը գալիս է հենց իր անհեթեթ բովանդակությունից^[2]։

Պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գրական անհեթեթությունը որպես առանձին ժանր տարբերակվում է 19-րդ դարից սկսած և ծագել է երկու հիմնական տեսակի ստեղծագործություններից։ Առաջին և ավելի հին տեսակը՝ բանավոր ժողովրդական բանահյուսությունն է, այդ թվում՝ խաղիկները, երգերը, պիեսները և ոտանավորները^[3]։

Երկրորդը, որն ավելի նոր է՝ արքունական պոետների, գիտնականների և այլ մտավորականների աբսուրդ ստեղծագործություններն են։ Այս գրողները հաճախ ստեղծում էին լատիներեն ծաղրերգությունների, կրոնական ծաղրանմանությունների և քաղաքական երգիծանքի բարդ անհեթեթություններ, որոնք զգալի տարբերվում էին իրական երգիծանքից կամ ծաղրերգությունից իրենց գերակշռող անհեթեթ տարրերով^[4]։

Այժմյան գրական անհեթեթությունը վերոնիշյալ երկու տեսակների համակցությունն է^[5]։ Էդուարդ Լիրը զարգացրել և հասարակայնացրել է անհեթեթ գրականության ժանրը գլխավորապես՝ «Անհեթեթությունների գիրք» (1846) ստեղծագործության և այլ պատմվածքների միջոցով (օրինակ՝ «Բուն և փիսիկը», «Ջամբլիները», «Աշխարհի շուրջը պտույտի դուրս երկած չորս փոքրիկների պատմությունը» և այլն)։ Լուիս Քերոլը շարունակել է Լիրի գործը՝ անհեթեթ գրականությունը ավելի հանրաճանաչ դարձնելով իր «Ալիսը հրաշքների աշխարհում» (1865) և «Ալիսը հայելու աշխարհում» (1871) ստեղծագործությունների միջոցով^[6]։

Տեսություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գրական անհեթեթության մեջ, լեզվի և տրամաբանության որոշակի իմաստ ապահովող տարրերը զուգակցվում են անիմաստ, անհեթեթ տարրերով։ Իմաստ ապահովող տարրերը ներառում են՝ իմաստաբանությունը, շարահյուսությունը, հնչյունաբանությունը, համատեքստը, ներկայացման ձևը և գրելաոճը^[1]։ Այս ժանրը ամենալավը ճանաչելի է գրելու տեխնիկայի այն միջոցներով, որոնք համավասարկշռում են իմաստի առկայությունն ու բացակայությունը։ Դրանցից են՝ սխալ պատճառահետևանքային կապը, հիբրիդային բառերը, նորաբանությունները, շրջադասությունները, անհստակ կամ անհասկանալի խոսքը, անզուգադրությունը, կամայականությունը, անվերջ կրկնությունը, ժխտողականությունը կամ անդրադարձումը և սխալ վերագրումը^[7]։ Անհեթեթ տավտոլոգիան, վերակրկնապատկումը և աբսուրդ դիպուկությունը նույնպես օգտագործվել են ժանրի ստեղծագործությունները գրելիս^[8]։ Եթե տեքստը պարունակում է միայն պատահական անհեթեթ տարրեր, այն չի կարող համարվել անհեթեթ գրականություն^[9]։

Աբսուրդի գրականության հեղինակներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Ցանկում ներկայացված ոչ բոլոր գրողներն են ստեղծագործել միայն «աբսուրդի գրականություն» ժանրում։ Որոշ հեղինակների հիմնական ժանրը եղել է հենց «աբսուրդի գրականությունը», այն դեպքում, երբ որոշների մոտ այն հազվադեպ է հանդիպել^[10]։ Անգլերեն գրողներ՝

Այլալեզու գրողներ՝

Լենարտ Հելսինգ (շվեդերեն)
Սինկեն Հոպ (նորվեգերեն)
Էժեն Իոնեսկո (ֆրանսերեն)
Ալֆրեդ Ժարրի (ֆրանսերեն)
Դանիլ Խարմս (ռուսերեն)
Քրիստիան Մորգենշտերն (գերմաներեն)
Հալֆդան Ռասմուսեն (դանիերեն)
Սուկումար Ռայ (հնդկերեն), Բենգալական գրականություն
Էրիկ Սատի (ֆրանսերեն)
Միրոն Բիալոշևսկի (լեհերեն)
Ամոս Տուտուոլա (նիգերերեն)
Վելիմիր Խլեբնիկով (ռուսերեն)
Ջանի Ռոդարի (իտալերեն)
Բորիս Վիան (ֆրանսերեն)

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 Tigges, "Anatomy," p. 47.
↑ Tigges, Anatomy, p. 255.
↑ Heyman, Boshen, pp. 2-4
↑ Malcolm, p. 4.
↑ Malcolm, pp. 6-7.
↑ Malcolm, p. 14.
↑ Tigges, Anatomy, pp. 166-167.
↑ Heyman, Naissance, pp. xxvi-xxix
↑ Lecercle, p. 29.
↑ Noakes, Vivien, Edward Lear, The Life of a Wanderer, Sutton.

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Byrne, David (2006). Arboretum. McSweeney's.
Carroll, Lewis (1865). Alice's adventures in wonderland. Macmillan.
Celia Catlett Anderson; Marilyn Apseloff (1989). Nonsense literature for children: Aesop to Seuss. Library Professional Publications. ISBN 978-0-208-02161-8.
Chomsky, Noam (2002). Syntactic structures. Walter de Gruyter. ISBN 978-3-11-017279-9.
Grabiner, Ellen (2011). The Heideggarian Disruptions of Zippy the Pinhead. Philosophy Now.
Heyman, Michael (2007). "An Indian Nonsense Naissance" in The Tenth Rasa: An Anthology of Indian Nonsense. New Delhi: Penguin. ISBN 0-14-310086-6.
Heyman, Michael Benjamin (1999). Isles of Boshen: Edward Lear's literary nonsense in context. Scotland: Glasgow. Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 6-ին. Վերցված է 2016 թ․ սեպտեմբերի 6-ին.
Heyman, Shortsleeve (2011). "Nonsense" in Keywords for Children's Literature. New York: New York University Press. ISBN 978-0-8147-5855-7.
Lecercle, Jean-Jacques (1994 թ․ ապրիլի 4). Philosophy of nonsense: the intuitions of Victorian nonsense literature. Routledge. ISBN 978-0-415-07653-1.
Malcolm, Noel (1997). The origins of English nonsense. HarperCollins.
Pereira, Conceição (2005). Glen Baxter: simulacro e literalização. Porto: Faculdade de Letras, Universidade do Porto.
Sandburg, Carl (1922). Rootabaga stories. Harcourt, Brace and Company.
Tigges, Wim (1988). An anatomy of literary nonsense. Rodopi. ISBN 978-90-5183-019-4.

[Tigges,_Anatomy,_p._47-1] 1,0 ^1,1 Tigges, "Anatomy," p. 47.

[2] Tigges, Anatomy, p. 255.

[3] Heyman, Boshen, pp. 2-4

[4] Malcolm, p. 4.

[5] Malcolm, pp. 6-7.

[6] Malcolm, p. 14.

[7] Tigges, Anatomy, pp. 166-167.

[8] Heyman, Naissance, pp. xxvi-xxix

[9] Lecercle, p. 29.

[10] Noakes, Vivien, Edward Lear, The Life of a Wanderer, Sutton.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]