Տափաստանային ճուռակ

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
՞
Տափաստանային Ճուռակ
Գիտական դասակարգում
Թագավորություն Կենդանիներ
Տիպ Քորդավորներ
Դաս Թռչուններ
Կարգ Բազեանմաններ
Ընտանիք Ճուռակներ
Տեսակ Տափաստանային ճուռակ
Լատիներեն անվանում
Buteo rufinus
Հատուկ պահպանություն
Արեալ
պատկեր

  Միայն բնադրողներ

  Ամբողջ տարվա ընթացքում

  Գաղթելու ուղղություն

  Գաղթելու շրջաններ


Դասակարգումը
Վիքիցեղերում


Պատկերների որոնում
Վիքիպահեստում




Տափաստանային ճուռակ[1] (լատին․՝ Buteo rufinus) ճուռակների ընտանիքի (Accipitridae) ժամանակակից ճուռակների տեսակին պատկանող գիշատիչ թռչուն[2]։

Առանձնահատկություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տափաստանային ճուռակների չափերը հասնում են 57-65 սմ, իսկ թևերի բացվածքը՝ 135-160 սմ, այն դարձնելով Արևմտյան Արկտիկայի ամենամեծ և ամենախոշոր ճուռակը։ Տափաստանային ճուռակի թևերի երկարությունը և ձևը նրան տալիս է արծվի տեսք։ Տափաստանային ճուռակը հեշտությամբ կարելի է շփոթել ճուռակների այլ ենթատեսակ Buteo Buteo vulpinus-ի հետ, բայց տափաստանային ճուռակը ավելի մեծ է և ունի ավելի լայն թևեր։ Տափաստանային ճուռակը նույնպես նման է ոսկորոտ կտուցով ճուռակի, բայց վերջինս երբեք փետուներում կարմրավուն երանգներ չունի[3]։

Տափաստանային ճուռակները ունեն արտաքին տեսքի պոլիմորֆիզմ։ Լատիներեն անվանումն է rufinus, որը թարգմանաբար նշանակում է կարմրավուն կամ շիկակարմիր, որը գալիս է ֆենոտիպերից՝ պայծառ կամ կարմրավուն փետուրներով։ Տափաստանային ճուռակների գլուխն ու կրծքավանդակը բաց գույնի են, առանց որևէ հատումների և հակադրություն կարմրավուն փորի և թաթերի հետ։ Թևերի թեթև փետուրները նույնպես չեն խաչաձևվում, բայց ծայրերում մուգ են։ Բացի կարմրավուն ֆենոտիպից, կան թեթև և մուգ գունավորմամբ ֆենոտիպեր, ինչպես նաև բազմաթիվ անցումային ձևեր։ Միևնույն ենթատեսակներում կարող են առաջանալ տարբեր ֆենոտիպեր[4]։

Տափաստանային ճուռակի կողմից հնչեցրած հնչյունները նման են սովորական ճուռակի արձակած հնչյուններին, բայց ավելի երկար են, չնայած որ տափաստանային ճուռակը, ընդհանուր առմամբ, ավելի լուռ է։ Տափաստանային ճուռակների ձագերը ծնողներին հորդորում են իրենց սնունդ տալ «կլյուի-կլյուի» հնչյուններով[5]։

Տարածվածություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տափաստանային ճուռակների ապրելու հիմնական տարածքները լեռնային և բաց լանդշաֆտներն են, ինչպես նաև տափաստանները և կիսաանապատները։ Այս թռչունների համար բնակության վայր են հանդիսանում նաև անապատները, որտեղ կա առատ որս։ Բալկաններում բույն է դնում նաև միջին չափի անտառապատ լեռներում[6]։ Ընդհանրապես բնի համար հարմար տարածք և դրա նախապայման է հանդիսանում այնպիսի բաց տարածքները, որտեղ որս կատարելը հեշտ է և հարմար։ Նման վայրերը կարող են տեղակայվել ծովի մակարդակից 2700 մ բարձրության վրա։

Տափաստանային ճուռակը ապրում է Միջերկրական ծովի տարածաշրջանում, մասնավորապես Հյուսիսային Աֆրիկայում, Հունաստանում, Թուրքիայում, ինչպես նաև Կովկասում, Արաբական թերակղզում, Կենտրոնական Ասիայում[7]։

Բացի հիմնական ենթատեսակներից, B. r. rufinus կա փոքր ենթատեսակ B. r. cirtensis-ը հայտնաբերվել է Հյուսիսային Աֆրիկայում և Արաբական թերակղզում։

Բազմացում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տափաստանային ճուռակը նախընտրում է բույն կառուցել բարձրադիր վայրերում, որտեղից կարող է լավ դիտարկել շրջակայքը։ Բալկաններում շատ հաճախ բների կառուցման համար օգտագործվում են կտրուկ ժայռերի գագաթները, Ուկրաինայում բներ են հանդիպում նաև ծառերի վրա։ Այն վայրերում, որտեղ ծառերը հազվադեպ են, գետնին կամ էլեկտրական գծերի սկզբնամասերում կարող եք գտնել տափաստանային ճուռակների բներ։ Որպես կանոն, տափաստանային ճուռակները ապրիլի սկզբին բնում դնում են երկուսից հինգ ձու։ Ձվից նոր դուրս եկած ճուտերը մնում են բնի մեջ մինչև 50 օր, որից հետո նրանք հունիսի վերջին սկսում են թռչել[8]։

Սնունդ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Տափաստանային ճուռակի որսի մեծ մասը փոքրիկ կաթնասուններն են։ Որսի մի մաս են կազմում նաև դաշտամկները, գերմանամկները և գետնասկյուռները։ Տափաստանային ճուռակները որսում են նաև սողուններ, երկկենցաղներ և միջատներ, ինչպես նաև մորեխներ[9]։ Ձմռանը, երբ որսը հազվադեպ է լինում, տափաստանային ճուռակը չի արհամարհում և սնվում է նաև թափված մնացորդներով։ Այն իր զոհին բռնում է թռիչքի ժամանակ և երբեմն նույնիսկ հետապնդում է գետնին[10]։

Պատկերասրահ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • Տափաստանային ճուռակների տարածման արեալ
    Տափաստանային ճուռակների տարածման արեալ

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ Beme, R. L. (Ri︠u︡rik Lʹvovich) (1994). Pi︠a︡tii︠a︡zychnyĭ slovarʹ nazvaniĭ zhivotnykh. Ptit︠s︡y : latinskiĭ, russkiĭ, angliĭskiĭ, nemet︠s︡kiĭ, frant︠s︡uzskiĭ : 11060 nazvaniĭ. Sokolov, Vladimir Evgenʹevich., Flint, Vladimir Evgenʹevich. Moskva: "RUSSO". ISBN 5-200-00643-0. OCLC 32830504.
  2. ↑ «Buteo rufinus: BirdLife International». IUCN Red List of Threatened Species. 2013 թ․ նոյեմբերի 1. Վերցված է 2020 թ․ հունվարի 3-ին.
  3. ↑ The Birds of Africa. Academic Press Limited. ISBN 978-0-12-137301-6.
  4. ↑ Stevenson, Terry. (2002). Field guide to the birds of East Africa : Kenya, Tanzania, Uganda, Rwanda, Burundi. Fanshawe, John. London: T & A D Poyser. ISBN 0-85661-079-8. OCLC 47150215.
  5. ↑ Keast, Allen (2000-06). «The Birds of the Western Palearctic. Volume 1: Non-Passerines. D. W. Snow , C. M. Perrins , Robert Gillmor , Brian Hillcoat , C. S. Roselaar , Dorothy Vincent , D. I. M. Wallace , M. G. WilsonThe Birds of the Western Palearctic. Volume 2: Passerines. D. W. Snow , C. M. Perrins , Robert Gillmor , Brian Hillcoat , C. S. Roselaar , Dorothy Vincent , D. I. M. Wallace , M. G. Wilson». The Quarterly Review of Biology. 75 (2): 194–194. doi:10.1086/393431. ISSN 0033-5770.
  6. ↑ Chamorro, Darío; Olivero, Jesús; Real, Raimundo; Muñoz, Antonio-Román (2017-04). «Environmental factors determining the establishment of the African Long-legged Buzzard Buteo rufinus cirtensis in Western Europe». Ibis (անգլերեն). 159 (2): 331–342. doi:10.1111/ibi.12451.
  7. ↑ Golan, Shani; Fisher, Naomi; Lowenstein, Anat (2011). «Current Treatment of Retinal Vein Occlusion». European Ophthalmic Review. 05 (01): 62. doi:10.17925/eor.2011.05.01.62. ISSN 1756-1795.
  8. ↑ Friedemann, Guilad; Leshem, Yossi; Kerem, Lior; Bar-Massada, Avi; Izhaki, Ido (2017-10). «Nest-site characteristics, breeding success and competitive interactions between two recently sympatric apex predators». Ibis (անգլերեն). 159 (4): 812–827. doi:10.1111/ibi.12498.
  9. ↑ Erdoğan, Serkan; Kılınç, Mehmet (2013 թ․ հոկտեմբերի 18). «The branching pattern of the aortic arch in the long-legged buzzard (Buteo rufinus Cretzschmar 1829)». Anatomical Science International. 89 (3): 151–155. doi:10.1007/s12565-013-0210-1. ISSN 1447-6959.
  10. ↑ Elorriaga, Javier; Muñoz, Antonio-Román (2013-03). «Hybridisation between the Common Buzzard Buteo buteo buteo and the North African race of Long-legged Buzzard Buteo rufinus cirtensis in the Strait of Gibraltar: prelude or preclude to colonisation?». Ostrich. 84 (1): 41–45. doi:10.2989/00306525.2013.772922. ISSN 0030-6525.

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]


Վիքիցեղերն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Տափաստանային ճուռակ» հոդվածին։
Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Տափաստանային ճուռակ» հոդվածին։
 ⛭ 
  Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Տաքսոնոմիա
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Տափաստանային_ճուռակ&oldid=9747454» էջից