Սիմոն Բուդնի

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Սիմոն Բուդնի
Ծնվել էհունվար 1530
ԾննդավայրBudne, Podlaskie Voivodeship, Gmina Goniądz, Mońki County, Պոդլյասկի վոյեվոդություն, Լեհաստան
Վախճանվել էհունվարի 13, 1593(1593-01-13)[1]
Վախճանի վայրՎիշնևա, Oshmyansky povet, Vilnius Voivodeship, Լիտվական մեծ իշխանություն, Ռեչ Պոսպոլիտա
Մասնագիտությունթարգմանիչ, տպագրիչ, գրող, փիլիսոփա, պատմաբան, աստվածաշնչի թարգմանիչ և քահանա
Քաղաքացիություն Լիտվական մեծ իշխանություն
ԿրթությունԿրակովի համալսարան
Ուշագրավ աշխատանքներCatechism of Simon Budny? և Biblia nieświeska
 Szymon Budny Վիքիպահեստում
Նեսվիժում 1562 թվականին Բուդնու հրատարակած «Կատեխեզիսը»
Աստվածաշնչի լեհերեն թարգմանության 1572 թ. հրատարակության տիտղոսաթերթը
Բուդնու արձանը Նեսվիժում

Սիմոն Բուդնի, նաև՝ Շիմոն Բուդնի (բելառուս․՝ Сымон Будны, լեհ.՝ Szymon Budny, ռուս.՝ Симеон Будный, լատիներեն՝ Budnius և Budnaeus, հունվար 1530, Budne, Podlaskie Voivodeship, Gmina Goniądz, Mońki County, Պոդլյասկի վոյեվոդություն, Լեհաստան - հունվարի 13, 1593(1593-01-13)[1], Վիշնևա, Oshmyansky povet, Vilnius Voivodeship, Լիտվական մեծ իշխանություն, Ռեչ Պոսպոլիտա)[2],, լեհ-բելառուսական[3][4] հումանիստ, մանկավարժ, եբրայագետ, Աստվածաշնչի թարգմանիչ, փիլիսոփա, հասարակագետ, պատմաբան, գրող, աստվածաբան, բողոքական բարեփոխիչ, Ռեֆորմացիայի գործիչ Ռեչ Պոսպոլիտայում[5]։ Եղել է «Լեհ եղբայրներ» շարժման առաջնորդներից, Աստվածաշնչի գիտական քննադատության հիմնադիրներից, սուրբ երրորդության գաղափարը ժխտողներից մեկը։ Առաջ է քաշել քաղաքականության մեջ ժողովրդավարության ներմուծման գաղափարներ, հանդես եկել մահապատիժը վերացնելու օգտին։ Գրել է լեհերեն, բելառուսերեն[6][7] (բելառուսերեն հրատարակված առաջին երկու գրքերի հեղինակն է կամ համահեղինակը)[8][9], ինչպես նաև լատիներեն։

Պատմաբան Նորման Դևիսը Սիմոն Բուդնուն բնորոշել է որպես «16-րդ դարի մեծագույն եբրայագետի»[10]։ Բուդնին առաջինն է եղել, ով իրականացրել է Աստվածաշնչի ամբողջական թարգմանությունը բնագրից լեհերեն, ընդ որում՝ առաջինն է այդ գործը գլուխ բերել միայնակ[11]։ Եբրայերենի մասին նրա ուսումնասիրությունները զգալի ազդեցություն են գործել հրեա հետագա գիտնականների վրա[12]։ 1603 թվականին Սիմոն Բուդնու անունը ներառվել է արգելված հեղինակների ու գրքերի լեհական առաջին ցուցակում[13], որը կազմվել էր եպիսկոպոս Բեռնարդ Մացիևսկու նախաձեռնությամբ։

Ծննդավայրը[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Սիմոն Բուդնու ծննդավայրը դեռևս ճշգրտված չէ։ Թեև գրեթե բոլոր ուսումնասիրողները համակարծիք են, որ նա ծնվել է Բուդնայում, սակայն, պարզվում է՝ այդ անվանումով 140-ից ավելի բնակավայր է եղել Բելառուսում[14][15]։ Մի բան հստակ է, որ նա քաջածանոթ է եղել բելառուսական մշակույթին և շատ ջանքեր է գործադրել դրա զարգացմանը նպաստելու համար[9]։ Հայտնի է նաև, որ նրանց ընտանիքը պատկանել է բելառուսական մանր ազնվականական խավին[15]։ Ինքն իրեն նա համարել է Litvin[16]. այդ բառը նրա ժամանակներում մեծ մասամբ օգտագործվել է բելառուսներին հայտանշելու համար[17]։

Աստվածաշնչի թարգմանությունները[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Աստվածաշնչի լեհերեն իր թարգմանությունները Բուդնին, Լիտվայի մեծ իշխանության պետական գործիչ Նիկոլայ Ռաձիվիլի հովանավորությամբ, 1570 և 1572 թվականին հրատարակել է Նեսվիժում։ Ընդ որում՝ Սուրբ գիրքը թարգմանելիս «իր հայեցողությամբ ընդարձակել կամ կրճատել է ավետարանչական տեքստը և, ընդհանրապես, մեծ ճարպկությամբ այնպես է փոփոխել, որ հարմարեցնի իրեն հոգեհարազատ կալվինիստական ուսմունքին»[18]։ Բուդնին Նոր կտակարանը հրատարակել է նաև, այսպես կոչված՝ արևմտառուսական գրական լեզվով՝ բելառուսերեն, և դարձյալ՝ այնպիսի մեկնաբանություններով ու դիտողություններով, որ այդ հրատարակությունը դարձել է Ավետարանի արմատական ու ռացիոնալ քննադատության առաջին փորձերից մեկը Արևելյան Եվրոպայում։

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  • «Будный Симон». Բրոքհաուզի և Եֆրոնի հանրագիտական բառարան: 86 հատոր (82 հատոր և 4 լրացուցիչ հատորներ). Սանկտ Պետերբուրգ. 1890–1907.{{cite book}}: CS1 սպաս․ location missing publisher (link)
  • Jan Kamieniecki - Szymon Budny – zapomniana postać polskiej reformacji, 2002, isbn = 83-229-2224-8, Wrocław, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 830421712
  • Bibliografia Literatury Polskiej – Nowy Korbut, t.2 Piśmiennictwo Staropolskie, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1964, s. 61-65
  • Парэцкі Я. І. Сымон Будны. Мн., 1975.
  • Саверчанка І. В. Сымон Будны — гуманіст і рэфарматар. — Мн., 1993.
  • Старажытная беларуская літаратура (XII—XVII стст.) / Уклад, прадм., камент. І. Саверчанкі — Мінск: Кнігазбор, 2010. — («Беларускі кнігазбор»). ISBN 985-6824-43-5

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. ↑ Williams, George Huntson (1962). The Radical Reformation. The Westminster Press. p. 651.
  3. ↑ «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2018 թ․ հունիսի 27-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 26-ին.
  4. ↑ Падокшын, С. А. Будны Сымон / С. А. Падокшын // Мысліцелі і асветнікі Беларусі : Энцыклапедычны даведнік. — Мінск : БелЭн, 1995. — С. 51—59.
  5. ↑ «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ օգոստոսի 12-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 26-ին.
  6. ↑ J. Kamieniecki, Szymon Budny, s. 14
  7. ↑ L. Szczucki, Z. Zawadzki, Wstęp [w:] Sz. Budny, O przedniejszej wiary chrystyjańskiej artykulech, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa-Łódź 1989, s. XV.
  8. ↑ Piotr Guzowski, Pierwszy polski indeks ksiąg zakazanych, w: Studia Podlaskie 2002 t. 12, s. 187.
  9. ↑ 9,0 9,1 «Archived copy». Արխիվացված է օրիգինալից 2011 թ․ նոյեմբերի 18-ին. Վերցված է 2012 թ․ դեկտեմբերի 8-ին.{{cite web}}: CS1 սպաս․ արխիվը պատճենվել է որպես վերնագիր (link)
  10. ↑ Norman Davies Boże igrzysko Historia Polski, Wyd. Znak, Kraków 2010, s. 191
  11. ↑ W rzeczywistości Biblia Brzeska, wbrew deklaracjom wydawców, była przekładem z łaciny i francuskiego. Zatem przekład Budnego to tak naprawdę pierwsze polskie tłumaczenie Biblii bezpośrednio z hebrajskiego i greckiego, zob. Rajmund Pietkiewicz, Pismo Święte w języku polskim w latach 1518–1638, s. 257.
  12. ↑ Norman Davies Boże igrzysko Historia Polski, Wyd. Znak, Kraków 2010, s. 192
  13. ↑ https://repozytorium.uwb.edu.pl/jspui/bitstream/11320/2532/1/Studia_Podlaskie_12_Guzowski.pdf
  14. ↑ Соболевский, А. И. Материалы и исследования в области славянской филологии и археологии. — Санкт-Петербург: 1910 Т. 88, № 3. — С. 193—194. — (Сборник Отделения русского языка и словесности Императорской Академии Наук).
  15. ↑ 15,0 15,1 «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2008 թ․ ապրիլի 20-ին. Վերցված է 2020 թ․ մայիսի 26-ին.
  16. ↑ Из истории философской и общественно-политической мысли Белоруссии. Избранные произведения XVI — начала XIX в. Изд-во АН БССР. Минск, 1962, бб.63-67, 69-81.
  17. ↑ Вячаслаў Насевіч. Літвіны // Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 2 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш.Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — Мінск: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. С. 206—208.
  18. ↑ Экземплярский А. В. Симон Будный (Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона)

Արտաքին հղումներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Սիմոն Բուդնի» հոդվածին։
 ⛭ 
  Բառարաններ և հանրագիտարաններ
Ստացված է «https://hy.wikipedia.org/w/index.php?title=Սիմոն_Բուդնի&oldid=9768024» էջից