Jump to content

Ջեմալ փաշա

Վիքիպեդիայից՝ ազատ հանրագիտարանից
Ահմեդ Ջեմալ փաշա
Ahmet Cemal Paşa
Դիմանկար
Ծնվել էմայիսի 6, 1872(1872-05-06)[1][2][3][…]
ԾննդավայրՄիտիլինի, Commune of Mytilini[4]
Մահացել էհուլիսի 21, 1922(1922-07-21)[1][2][3] (50 տարեկան)
Մահվան վայրԹիֆլիս, ԱԽՖՍՀ[4]
ԳերեզմանԿարին
Քաղաքացիություն Օսմանյան կայսրություն
ԱզգությունԹուրք
Կրոնիսլամ
ԿրթությունՕսմանյան ռազմական քոլեջ և Կուլետի ռազմական լիցեյ
Ազդվել էՕսմանիզմ
Պանթյուրքիզմ
Պանիսլամիզմ
Մասնագիտությունքաղաքական գործիչ, սպա և զինվոր
Զբաղեցրած պաշտոններBeylerbey of Damascus?
ԿուսակցությունՄիության և Առաջադիմության Կոմիտե
Պարգևներ և
մրցանակներ
Արժանիքների շքանշան
 Djemal Pasha Վիքիպահեստում

Ջեմալ փաշա (թուրքերեն՝ Cemal Paşa, օսմանյան արաբերեն՝ جمال پاشا, մայիսի 6, 1872հուլիսի 21, 1922), ծնված որպես Ահմեդ Ջեմալ (օսմանյան արաբերեն՝ احمد جمال, Ahmet Cemal), թուրք պետական և ռազմական գործիչ, «Միություն և առաջադիմություն» կուսակցության պարագլուխներից, երիտթուրքերի ղեկավար «եռյակի» (Թալեաթ և Էնվեր փաշաների հետ) անդամ, հայերի ցեղասպանութան գլխավոր կազմակերպիչներից։

1914 թվականին նշանակվել է ծովային նախարար։ Եղել է օսմանիզմի, պանիսլամիզմի և պանթյուրքիզմի ջատագով, այդ գաղափարների իրագործումը կապել Գերմանիային դաշնակցելու հետ։

Առաջին համաշխարհային պատերազմի (1914-18) տարիներին եղել է Սիրիայում գործող թուրքական 4-րդ բանակի հրամանատարը։ Գործուն մասնակցություն է ունեցել Արևմտյան Հայաստանից և Կիլիկյան Հայաստանից հայերի զանգվածային տեղահանմանն ու կոտորածին, արյան մեջ խեղդել Ուրֆայի հայերի ինքնապաշտպանությունը։ Ճնշել է արաբների ազգային-ազատագրական շարժումները Սիրիայում, Լիբանանում և Պաղեստինում։ Պատերազմում Թուրքիայի պարտությունից (1918) հետո փախել է Գերմանիա։

1919 թվականին Կոստանդնուպոլսի ռազմական ատյանը հեռակա կարգով մահվան է դատապարտել Ջեմալին։

Իր հուշերում փորձել է արդարացնել իր և գործընկերների հանցագործութունը, հայ-թուրքական հարաբերությունների վատացման մեջ մեղադրել Ռուսաստանին։

1922 թվականին հուլիսի 25-ին, «Նեմեսիս» գործողության շրջանակներում Թիֆլիսում սպանվել է հայ վրիժառուներ Պետրոս Տեր-Պողոսյանի և Արտաշես Գևորգյանի կողմից։

Ծանոթագրություններ

[խմբագրել | խմբագրել կոդը]
  1. 1,0 1,1 Bibliothèque nationale de France data.bnf.fr (ֆր.): տվյալների բաց շտեմարան — 2011.
  2. 2,0 2,1 Encyclopædia Britannica
  3. 3,0 3,1 Բրոքհաուզի հանրագիտարան (գերմ.)
  4. 4,0 4,1 Deutsche Nationalbibliothek Record #119311798 // Gemeinsame Normdatei (գերմ.) — 2012—2016.
Այս հոդվածի կամ նրա բաժնի որոշակի հատվածի սկզբանական տարբերակը վերցված է «Հայկական հարց» հանրագիտարանից, որի նյութերը թողարկված են Քրիեյթիվ Քոմմոնս Նշում–Համանման տարածում 3.0 (Creative Commons BY-SA 3.0) թույլատրագրի ներքո։