Յոհաննես Թեոդոր Բաառգելդ

Յոհաննես Թեոդոր Բաառգելդ; Johannes Theodor Baargeld
Ի ծնե	Ալֆրեդ Էմանուել Ֆերդինանդ Գրյունվալդ
Կեղծանուն	Ցենթրոդադա
Ծնվել է	հոկտեմբերի 9, 1892[…]
Ծննդավայր	Շթեթին, Գերմանական կայսրություն
Վախճանվել է	օգոստոսի 18, 1927 (34 տարեկան)
Մահվան վայր	Մոնբլան
Ազգություն	գերմանացի
Քաղաքացիություն	Գերմանիա
Կրթություն	Օքսֆորդի համալսարան և Բոննի համալսարան
Մասնագիտություն	գրող, բանաստեղծ, նկարիչ, լուսանկարիչ, գծանկարիչ և գծանկարիչ
Ոճ	դադաիզմ
	Johannes Theodor Baargeld Վիքիպահեստում

Յոհաննես Թեոդոր Բաառգելդը (գերմ.՝ Johannes Theodor Baargeld) գերմանացի դադաիստ նկարիչ և բանաստեղծ Ալֆրեդ Էմանուել Ֆերդինանդ Գրյունվալդի (գերմ.՝ Alfred Emanuel Ferdinand Grünwald, 1892 թ․ հոկտեմբերի 9, Շթեթին, Գերմանական կայսրություն - 1927 թ․ օգոստոսի 17 կամ 18, Մոնբլան) ստեղծագործական կեղծանունն էր։ Նկարիչը հանդես է եկել նաև Ցենթրոդադա (Zentrodada) կեղծանվամբ։ Բաառգելդը նաև զբաղվում էր էքստրեմալ լեռնագնացությամբ։

Յոհաննես Բաառգելդը Մաքս Էռնսթի հետ ստեղծել է Քյոլնի դադաիստական խմբակը։ Նա նաև «Հովհարիչ» (Der Ventilator) պարբերականի խմբագիրն էր։ Այն 1919 թվականին հիմնադրել էին Էռնսթը և Ժան Արպը։ Բաառգելդը հրատարակել է նաև Bulletin D և die schammade թերթերը։

Յոհաննես Բաառգելդը մահացել է 1927 թվականին Ֆրանսական ալպերում, մնալով ձնահյուսի տակ։

Կենսագրություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

*Մարդկային աչքը և ձուկ, վերջինը` քարացած*, 1920

Յոհաննես Բաառգելդը ծնվել է Շթեթինում։ Նա մեծացել է Քյոլն քաղաքում։ 1912-13 թթ. ուսումնական տարում Բաառգելդը սովորել է Օքսֆորդի համալսարանի իրավաբանության ֆակուլտետում, իսկ հաջորդ տարվանից ուսումը շարունակել է Բոնում։

Առաջին աշխարհամարտի տարիներին` 1914-1917 թվականներին Բաառգելդը պահեստազորի լեյտենանտ էր։ 1917 թ. նա սկսել է լիրիկական և քաղաքական տեքստեր գրել Ֆրանց Փֆեմֆերթի «Վարմունք» (Die Aktion) պարբերականի համար։ 1918 թվականին անդամակցել է Գերմանիայի անկախ սոցիալ-դեմոկրատական կուսակցությանը։

1919 թվականի փետրվարին Յոհաննես Բաառգելդը և Մաքս Էռնսթը հիմնադրել են Քյոլնի դադաիստական խմբակը։ Բաառգելդը և Էռնսթը նաև համատեղ տպագրել են «Հովհարիչ» (Der Ventilator) պարբերականը։ Այդտեղ տպագրվել են տարբեր դադաիստ հեղինակների մեծ թվով գրական և նկարչական աշխատանքներ, որոնք հիմնականում երգիծական բնույթի էին^[6]։

1920 թվականի փետրվարին Բաառգելդն ու Էռնստթը միասին սկսել էին die schammade թերթի տպագրությունը (դրա անվանումն անթարգմանելի հորինվածք է, որը բաղկացած է անձնատվություն, ամոթ, վանկախաղ ևն բառերից^[7]), սակայն դրա միայն մեկ տպաքանակ է թողարկվել։ Թերթի կարգախոսն էր` «Դիլետանտնե՜ր ելե՜ք» և այն կարևոր դեր ուներ Քյոլնի դադաիստական կյանքի համար, քանի որ ներառում էր ոչ միայն պրոֆեսիոնալ նկարիչների, այլ նաև` երեխաների, մտավոր խնդիրներ ունեցողների և սիրողական նկարիչների աշխատանքներ^[6]^[8]։

Իրենց հրատարակած թերթերում Յոհաննես Բաառգելդը և Մաքս Էռնսթը ներկայացնում էին Քյոլնի, Փարիզի և Ցյուրիխի դադաիստական անցուդարձը։ Բաառգելդի արվեստն առանձնահատուկ է ոչ ավանդական ասամբլյաժներով և կոլաժներով, ֆոտոմոնտաժներով, տիպոգրաֆիկայով։ Բաառգելդի աշխատանքները հիմնականում բաղկացած են սադրիչ աստիճանի հասնող հանելուկային տեքստի և նկարազարդումների կամ պատրաստի նկարների համադրությամբ^[6]։ Բացի այդ Բաառգելդի աշխատանքներում մշտապես առկա է առնչությունն ինքնությանը և տրանսվեստիզմին։ Իր Դադա Բաառգելդի արտապատկերումը տիպիկ ուղղահայաց խառնակույտի միջոցով աշխատության մեջ Բաառգելդն իր դիմալուսանկարը համադրել է Միլոսյան Վեներայի կրծքի հետ։

Յոհաննես Բաառգելդի գրական ստեղծագործություններին հատուկ էին երգիծական և սադրիչ երանգները, ինչի համար էլ դրանք արգելվել էին Հռենոսի մարզի բրիտանական օկուպացիոն իշխանությունների կողմից^[7]։

Յոհաննես Բաառգելդը մասնակցել է 1920 թ. ամռանը Բեռլինում տեղի ունեցած Առաջին միջազգային դադաիստական ցուցահանդեսին։ 1921 թվականի մայիսի 2-ին Մաքս Էռնսթը Ռենե Իլսոմի փարիզյան Au sans pareil տպագրատանը կազմակերպել է իր Fatagaga պատկերաշարի ցուցադրությունը։ Ցուցադրված նկարներից շատերի ստեղծման համար օգտագործվել էին Բաառգելդի որոշ կոլաժներ։ Այդ ցուցահանդեսից ոչ շատ ժամանակ անց Բաառգելդը թողել է դադաիզմը և խզել իր կապը դրա հետ^[9]։ Դրանից հետո Բաառգելդը սկսել է զբաղվել ժողովրդական տնտեսության ուսումնասիրությամբ։

1923 թվականին Բաառգելդը սկսել է զբաղվել էքստրեմալ լեռնագնացությամբ։ Նա իր առաջին ուսումնական վերելքներն արել է Ալպերում։ Այդ վերելքների ընթացքում նա արել է բնալուսանկարներ, որոնք պահվում են Քյոլնի Լյուդվիգ թանգարանում^[10]։ 1927 թվականի օգոստոսի կեսերին 34-ամյա Յոհաննես Բաառգելդը սկսել է իր վերելքը Մոնբլանի վրա։ Նա մնացել է ձնահյուսի տակ։

Յոհաննես Բաառգելդը թաղված է Քյոլնի Մելաթեն գերեզմանատանը^[11]։ Քյոլնի Յունքերսդորֆ թաղամասում Յոհաննես Բաառգելդի հիշատակին անվանակոչվել է փողոց։

Նշանակալի աշխատանքներ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Անվերջանալի հովանոց (Unendlicher Regenschirm), 1919-20
Մարդամոլ երիզորդ (Antropofiler Bandwurm), 1920
Մարդկային աչքը և ձուկ, վերջինը` քարացած (Das menschliche Auge und ein Fisch, letzterer versteinert), 1920
Սովորական խառնակույտ։ Խորանարդային տրանսվեստիտը թվացյալ խաչմերուկի առջև (Ordinäre Klitterung. Kubischer Transvestit vor einem vermeintlichen Scheideweg), 1920
Դադա Բաառգելդի արտապատկերումը տիպիկ ուղղահայաց խառնակույտի միջոցով (Typische Vertikalverklitterung als Darstellung des Dada Baargeld), 1920
Վեներան արքաների խաղում (Venus beim Spiel der Könige), 1920

Գրականություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Վալթեր Վիտ (խմբ.). գերմ.՝ Auf der Suche nach der Biographie des Kölner Dadaisten Johannes Theodor Baargeld. Keller, Starnberg 1977, ISBN 3-7808-0114-0
Վալթեր Վիտ (խմբ.). գերմ.՝ Bagage de Baargeld. Neues über den Zentrodada aus Köln, Keller, Starnberg 1985, ISBN 3-7808-0136-1
Վալթեր Վիտ (խմբ.). գերմ.՝ Fummelmond & ferngefimmel. Lyrik und Prosa des Zentrodada. Steinmeier, Nördlingen 2001, ISBN 3-927496-86-3

Ծանոթագրություններ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

↑ ^1,0 ^1,1 RKDartists (նիդերլ.)
↑ Vitt W. Baargeld, Johannes Theodor // Grove Art Online / J. Turner — [Oxford, England], Houndmills, Basingstoke, England, New York: OUP, 2017. — ISBN 978-1-884446-05-4 — doi:10.1093/GAO/9781884446054.ARTICLE.T005511
↑ Artists of the World Online, Allgemeines Künstlerlexikon Online, AKL Online (գերմ.) / Hrsg.: A. Beyer, B. Savoy — B: K. G. Saur Verlag, Verlag Walter de Gruyter, 2009. — ISSN 2750-6088 — doi:10.1515/AKL
↑ Delarge J. Le Delarge (ֆր.) — Paris: Gründ, Jean-Pierre Delarge, 2001. — ISBN 978-2-7000-3055-6
↑ Ժամանակակից արվեստի թանգարանի առցանց հավաքածու
↑ ^6,0 ^6,1 ^6,2 «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 31-ին. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 1-ին.
↑ ^7,0 ^7,1 Matthias Konzett, Encyclopedia of German Literature, Fitzroy Dearborn Publishers, 2000, p. 206, ISBN 1-57958-138-2
↑ Die Schammade, 1920 թ. փետրվար, nº1.
↑ http://sdrc.lib.uiowa.edu/dada/index.html sdrc.lib.uiowa.edu
↑ https://www.worldcat.org/oclc/198924220
↑ Josef Abt, Johann Ralf Beines, Celia Körber-Leupold: Melaten – Kölner Gräber und Geschichte. Greven, Köln 1997, ISBN 3-7743-0305-3, S.103f.

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Յոհաննես Թեոդոր Բաառգելդ» հոդվածին։

[_31afe05b63ddfb6e-1] 1,0 ^1,1 RKDartists (նիդերլ.)

[_68f1dd1410c49978-2] Vitt W. Baargeld, Johannes Theodor // Grove Art Online / J. Turner — [Oxford, England], Houndmills, Basingstoke, England, New York: OUP, 2017. — ISBN 978-1-884446-05-4 — doi:10.1093/GAO/9781884446054.ARTICLE.T005511

[_45131077cf3f57cc-3] Artists of the World Online, Allgemeines Künstlerlexikon Online, AKL Online (գերմ.) / Hrsg.: A. Beyer, B. Savoy — B: K. G. Saur Verlag, Verlag Walter de Gruyter, 2009. — ISSN 2750-6088 — doi:10.1515/AKL

[_03cf68b7d3fd6f63-4] Delarge J. Le Delarge (ֆր.) — Paris: Gründ, Jean-Pierre Delarge, 2001. — ISBN 978-2-7000-3055-6

[_30bdeaae1166263c-5] Ժամանակակից արվեստի թանգարանի առցանց հավաքածու

[dada-companion.com-6] 6,0 ^6,1 ^6,2 «Արխիվացված պատճենը». Արխիվացված է օրիգինալից 2012 թ․ մարտի 31-ին. Վերցված է 2017 թ․ օգոստոսի 1-ին.

[Matthias_Konzett_2000,_p._206-7] 7,0 ^7,1 Matthias Konzett, Encyclopedia of German Literature, Fitzroy Dearborn Publishers, 2000, p. 206, ISBN 1-57958-138-2

[8] Die Schammade, 1920 թ. փետրվար, nº1.

[9] ttp://sdrc.lib.uiowa.edu/dada/index.html sdrc.lib.uiowa.edu

[10] ttps://www.worldcat.org/oclc/198924220

[11] Josef Abt, Johann Ralf Beines, Celia Körber-Leupold: Melaten – Kölner Gräber und Geschichte. Greven, Köln 1997, ISBN 3-7743-0305-3, S.103f.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]